معادله چندمجهولی نظارت صداوسیما برنمایش خانگی/ «سکوت» ادامه دارد!

خبرگزاری مهر - گروه هنر- عطیه مؤذن: از خیانت، عشق‌های مثلثی و روابط غیرمتعارف در داستان تا تغییر و حذف ناگهانی بازیگران و حتی پایان‌های یک باره و از همه مهم‌تر ماجرای پول‌های مشکوک و کثیف از جمله مسائلی هستند که طی چند سال گذشته «سریال‌های شبکه نمایش خانگی» را تبدیل به سیبل منتقدان کرده‌اند.

همین سرفصل‌ها حتی باعث شد بارها بسیاری منتقدان مهر تأیید بر نبود نظارت بر شبکه خانگی بزنند و خواستار انسجام و سر و سامان یافتن این حوزه شوند. شاید زنجیره این حواشی در چند سال اخیر آنچنان بر گردن سریال‌های خانگی فشار آورده باشد که حتی این روزها بسیاری از تفویض مسئولیت تولید و فرآیند نظارت بر این سریال‌ها از سوی ارشاد به دست صداوسیما استقبال می‌کنند.

این فرآیند اگرچه تهیه‌کننده و سرمایه گذار را با سودهای عجیب روانه پروژه‌های بعدی و پی در پی کرده است با این حال متضرر اصلی ماجرا، مخاطبی بوده که با هزینه‌های مادی و معنوی سراغ محصولی برای سبد فرهنگی خود و خانواده‌اش رفته و هر چه بیشتر خریداری کرده کمتر آورده معنوی، اجتماعی و فرهنگی و حتی تفریحی برایش به بار آورده است.

از دلایل احتمالی صداوسیما برای نظارت بر محصولات شبکه نمایش خانگی که بگذریم این روزها آنچه مسلم و قطعی است این است که سازمان سینمایی طبق آنچه بهمن حبشی بیش از یک ماه پیش اعلام کرد تا اطلاع ثانوی قرار نیست مجوز جدیدی برای سریال سازی صادر کند. خواه دلیلش بنا به آنچه گفته شد «سریال سوزی» باشد خواه در پشت پرده ماجراهای دیگری در جریان باشد.

تا امروز علی ژکان تنها کارگردانی است که به صراحت از یک بلاتکلیفی پرده برداشته و بیان کرده که برای پیگیری سریالی که قرار بوده در شبکه نمایش خانگی بسازد به او گفته‌اند که دیگر سازمان سینمایی مجوزی صادر نمی‌کند و از «ابتدای تیرماه» متولی صدور مجوز در این حوزه خود صداوسیما شده‌است.

با این وجود اما نه تنها ژکان که بسیاری از تهیه کنندگان و کارگردانان دیگر هم هنوز نمی‌دانند باید به کدام یک از زیرمجموعه‌های صداوسیما برای پیگیری تولیدات خود در شبکه خانگی مراجعه کنند. ضمن اینکه در همین ماه‌های اخیر «موچین» یکی از سریال‌هایی که با مجوزی غیر از ارشاد و سازمان سینمایی در پلتفرم‌های ویدئویی عرضه شده از طرف یکی از زیرمجموعه‌های صداوسیما با عنوان «معاونت فضای مجازی صداوسیما» مجوز عرضه دریافت کرده و این اتفاق شائبه‌هایی را درباره نقش‌آفرینی جدی‌تر این مجموعه در فرآیند نظارت بر سریال‌های خانگی به همراه داشته است. با این حال هنوز درباره قبول مسئولیت صدور مجوز تولید و یا همان «پروانه ساخت» برای محصولات خانگی از طرف هیچیک از بخش‌های صداوسیما به شکل رسمی و به طور شفاف اطلاع رسانی نشده است.

در این گزارش تلاش شده است تا با قبول پیش فرض اولیه یعنی «ورود صداوسیما به عرصه تولید و نظارت بر سریال سازی در شبکه نمایش خانگی» این مساله بررسی شود که کدام یک از بخش‌های فعلی این سازمان می‌توانند متولی نهایی و مسئول این اختیار شوند و آیا ظرفیت‌ها و ساختارهای موجود پاسخگوی این قبول مسئولیت هست؟

«معاونت فضای مجازی سازمان صداوسیما»، «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا)» و «مرکز سیمافیلم» بنابر شنیده‌ها مهمترین بخش‌های سازمان صداوسیما هستند که به‌صورت بالقوه و به دلیل مأموریت‌هایی که تاکنون برعهده داشته‌اند می‌توانند جزو گزینه‌های قبول مسئولیت نظارت بر سریال‌های خانگی باشند اما هر یک از این نهادها چه قابلیت‌ها و چه نقاط ضعفی دارند و کدام‌یک بهتر می‌تواند پاسخگوی این مسئولیت سنگین باشد؟

معاونت فضای مجازی صداوسیما

مأموریت‌های فعلی‌اش چیست؟

معاونت فضای مجازی سازمان صداوسیما حدود ۱۰ سال است که شکل گرفته است و بیشتر در راستای راه‌اندازی زیرساخت‌ها توسعه یافت. این معاونت در سال‌های اخیر به شکل‌گیری شبکه‌های اینترنتی تلویزیون و سامان‌دهی تلویزیون‌های تعاملی مشغول بوده است.

اوج فعالیت این معاونت با ایجاد و شکل‌گیری آی‌پی‌تی‌وی‌ها همراه بود که یکی‌یکی متولد شدند و تا قبل از شروع به کار وی اودی‌ها بیشترین محل رجوع مخاطبان برای استفاده از برنامه‌های غیر تلویزیونی محسوب می‌شدند. مهمترین کارکرد آی‌پی‌تی‌وی‌ها قابلیت «پخش زنده» بود که باعث شد پخش برخی از کنسرت‌ها و برنامه‌های زنده یا حتی زنده نمایی و همچنین پخش فوتبال‌ها را در این شبکه‌ها شاهد باشیم.

«تی وی نت»، «لنز» و «آیو» از جمله شناخته‌شده‌ترین این آی‌پی‌تی‌وی‌ها هستند و برنامه‌هایی چون «سی و پنج» با اجرای فریدون جیرانی از جمله شاخص‌ترین برنامه‌های تولید و عرضه شده بر این بستر محسوب می‌شود.

معاونت فضای مجازی صداوسیما همچنین در حال توسعه شبکه‌های داخلی صداوسیما مثل «سپهر»، «شیما» و… است که از طریق ستاپ باکس و یا ماهواره قابل دریافت است.

در حال حاضر غلامرضا نوری سرپرستی معاونت فضای مجازی صداوسیما را بر عهده دارد که ۱۵ اردیبهشت با حکم رئیس صداوسیما به این سمت منصوب شد. همچنین وی سعید مقیسه را به عنوان قائم مقام معاون فضای مجازی صداوسیما منصوب کرده است.

مهمترین چالش‌هایش در نظارت بر «سریال‌های خانگی» چیست؟

معاونت فضای مجازی همانطور که گفته شد در سال‌های اخیر بیشتر درگیر رشد و توسعه آی‌پی‌تی‌وی‌ها بوده است و به نظر می‌رسد در راستای تحقق کامل این مأموریت هنوز راه درازی پیش رو دارد. آی‌پی‌تی‌وی‌ها هرچند شروع به کارشان قبل از وی‌اودی‌ها بود اما با گسترش وی‌اودی‌ها تقریباً می‌توان گفت کمتر نامی از آن‌ها آورده می‌شود و احیای مجدد این ظرفیت رسانه‌ای مأموریتی جدی و سنگین است.

محمدعلی خطیبی مدیر «تی‌وی نت» یکی از آی‌پی‌تی‌وی‌های فعال، پیش از این در گفتگویی تفصیلی با خبرگزاری مهر از دلایل شکست صداوسیما در مدیریت آی‌پی‌تی‌وی‌ها گفته بود که مهمترین دلیل وی برای این شکست تجاری و معنوی «بلاتکلیفی صداوسیما» در این حوزه بود. خطیبی در بخشی از این گفتگو بیان کرده بود: «در دوره قبل خیلی شرایط سختی داشتیم و هر کاری می‌خواستیم انجام دهیم ابتدا از طرف صداوسیما می‌گفتند نه! مثلاً اگر می‌خواستیم کنسرت پوشش دهیم یا تئاتر نمایش دهیم، همان اول جوابشان منفی بود و حتی برای بسیاری از این کارها برای ما تخلف‌هایی را هم ثبت کردند. درحالی که این کارها از نظر ما باید انجام می‌شد و ما اصلاً برای همین اتفاقات سراغ آی‌پی‌تی‌وی آمدیم.»

چالش اصلی در زمینه فرآیند نظارت بر سریال‌های خانگی اما نبود ساز و کار مشخص نه تنها در مصادیقی چون محصولات، سریال‌ها و پخش زنده برنامه‌ها، بلکه نبود متخصصان لازم در تشکیل شوراهای منظم و منسجم است. معاونت فضای مجازی صداوسیما از اولین بخش‌ها در سازمان صداوسیما بود که با شروع زمزمه‌های واگذاری وی‌اودی‌ها مدعی نظارت و تولید در این حوزه شد. خبرگزاری مهر آبان ماه ۹۸ گفتگویی با علی‌اکبر محمودی مهریزی مدیرکل تأمین و تولید تلویزیون تعاملی معاونت فضای مجازی صداوسیما، ترتیب داد که همان زمان از شروع به کار در عرصه تولید سریال‌های تعاملی سخن گفت و در پاسخ به اینکه آیا قرار است برای تصویب طرح فیلمنامه‌ها شورایی شکل بگیرد پاسخ داده بود «ما چند گروه داریم که به تولیدکننده کمک می‌کند. ما قرار نیست مشورت به تهیه‌کننده بدهیم ما فقط می‌گوئیم که یک فیلمنامه در هر حوزه‌ای به چه الزاماتی نیازمند است. مثلاً قرار است سریالی درباره انرژی هسته‌ای ساخته شود و ما متخصصانی داریم که ضرورت‌های این حوزه را آموزش دهند. در نهایت اگر فیلمنامه با ضوابط پیش گفته مطابقت داشته باشد کفایت می‌کند. در این زمینه بیشتر رویه‌های تفاهمی مد نظر است.»

پوستر سریال‌های خانگی در زیر صفحه «بازار محتوا» در سایت رسمی «معاونت فضای مجازی»