تغییر اقلیم ایران را ببینید؛ افزایش دما،افزایش تبخیر و تشدیدخشکسالی

نیو صدر: رکورد شکنی دما، در حال تبدیل به اتفاقی عادی در ایران و سرتاسر زمین است. مناطق مختلف کشور در سال‌های اخیر آب‌وهوایی جدید و البته گرم را تجربه کردند، آب‌ و هوایی که به گفته کارشناسان می‌تواند برای همه خطرناک باشد.

همین چند روز پیش مرکز خشکسالی اعلام کرد که تیر ماه امسال گرمترین نقطه کشور ایستگاه شوش در استان خوزستان با ۵۳.۱ درجه سانتیگراد بود، این درحالیست که بیشترین دمای بلند مدت کشور طی تیر ماه پیش از این در سال ۹۶ با دمای ۵۲.۴ درجه سانتیگراد ثبت شده بود.

در ماه‌ها و سال‌های اخیر دما در بسیاری از مناطق ایران به همین شکل رکوردشکنی کرده است، برای مثال دو سال پیش واشنگتن پست مدعی شد که بندر ماهشهر ایران برای ساعاتی به گرمترین نقطه زمین تبدیل شده است و ...

بیشتر بخوانید: گرما در تیرماه رکورد زد/ گرم‌ترین شهر کشور کدام بود؟

احد وظیفه رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، درباره رکوردشکنی‌های دما به خبرآنلاین می‌گوید: «منطقه بین‌النهرین که جنوب غرب ایران هم در آن قرار دارد کم ارتفاع است و تابستان‌ها سیستم هوایی به آن حاکم می‌شود که منجر به افزایش دمای آن می‌شود، حتی در اهواز دمای ۵۴درجه را هم داشتیم. به همین دلیل رکوردشکنی‌ دما در آن اتفاقی طبیعی است، اما در چند سال اخیر‎ رکوردها به سرعت جابه‌جا شده‌اند، این موضوعی است که می‌توانیم تغییراقلیم و گرمایش جهانی را در آن موثر بدانیم. چراکه گرمایش جهانی به طور کلی این پدیده منجر به تغییراتی بلند مدت می‌شود.»

از سوی دیگر گزارش‌ها نشان می‌دهند، که در چند روز اخیر هم خاورمیانه با موجی از گرما روبرو شده است، به طوری با دمای ۵۱.۸ درجه سلسیوس رکورد گرم‌ترین روز بغداد شکسته شده است، براین اساس پیش‌بینی شده است که این گرما به جنوب غرب ایران هم می‌رسد و احتمالا دمای برخی از مناطق به ۴۹ درجه می‌رسد. ایجاد موج‌های گرمایی، یک پدیده‌ای طبیعی است اما افزایش تعداد آن‌ها در سال‌های گذشته، سوالات زیادی را به وجود آورده است.

ایران سریع‌تر از میانگین جهانی

به نظر می‌رسد، هوای گرمی که در سال‌های اخیر آن را احساس می‌کنیم با ماجرای انتشار گازهای گلخانه‌ای توسط همه‌ کشورها از آمریکا تا چین و خود ایران مرتبط باشد. در واقع بعد از انقلاب صنعتی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای از جمله دی‌اکسید کربن به شدت افزایش پیدا کرده است و حضور این گازها در جو باعث شده تا دمای زمین در همه مناطق گرم شود.

 

همین موضوع باعث شده است نسبت به  تا تقریبا هر ماه، در هر گوشه‌ای از زمین گرما رکوردشکنی کند، به طوری که ماه می سال میلادی جاری به عنوان گرمترین می تاریخ(از زمان وجود اطلاعات ایستگاه‌های هواشناسی) اعلام شود و به گفته اقلیم‌شناسان به احتمال ۵۰ تا ۷۵درصد، سال ۲۰۲۰ به گرمترین سال زمین تبدیل می‌شود.

وظیفه می‌گوید: «برمبنای داده‌های ایستگاه‌های هواشناسی، دمای زمین نسبت به میانگین دمای سال‌های قبل از ۱۹۵۰ میلادی ۰.۸ تا ۱.۲ درجه سلسیوس افزایش داشته است. به طور کلی مقایسه‌ها نشان می‌دهند که دمای زمین نسبت به زمان قبل از صنعتی شدن افزایش داشته است.»

۹۶؛ گرمترین سال ایران در ۵۰ سال اخیر

اما اطلاعاتی که مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، در اختیار خبرآنلاین قرار داده است نشان می‌دهد که این روند افزایش دما در ایران سرعت بیشتری نسبت به میانگین جهانی داشته است.

براساس این اطلاعات دمای ایران از سال ۱۴۵۰ تا ۱۳۹۸، ۲.۱ درجه سلسیوس افزایش داشته است و در سال ۱۳۹۶ هم ایران گرمترین سال خود را در رکورد هواشناسی تحربه کرده است. همجنین از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۷۰ تنها یک بار دمای میانگین ایران به عدد ۱۸ درجه سلسیوس رسیده است، در حالی که در ۵ سال اخیر دمای ایران اصلا کمتر از ۱۸ درجه نشده است.

وظیفه در این رابطه می‌گوید: «افزایش دمای زمین که به آن اشاره کردم مربوط به کل زمین است و عدد آن روی خشکی‌ها متفاوت است. اگر به آمار ایران در ۵۰ سال گذشته نگاه کنید، متوجه می‌شوید که دمای کشور در هر دهه حدود ۰.۴ سلسیوس زیاد شده است که عدد کلی بیشتر از میانگین جهانی است. علت این موضوع این است که سرعت افزایش دما در مناطق بیابانی بیشتر از دیگر مناطق است.»

این افزایش دمای ایران روی بیشتر شدن دمای کمینه کشور هم بسیار موثر بوده است. موضوعی که نشان می‌دهد چرا دیگر خبرهای کمتری از سال‌های سرد کشور وجود دارد، به طوری که از سال ۱۳۷۲ تاکنون دمای کشور در هیچ سالی تک رقمی نشده است. اما بین ۱۳۵۰ تا ۱۳۷۲، دمای کمینه میانگین نزدیک به ۸۰درصد سال‌ها تک رقمی بود.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد این روند افزایش دمای ایران و جهان همچنان ادامه دارد که البته این موضوع به سناریوهای میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای بستگی دارد.

بیشتر بخوانید: ایران ۲برابر جهان گرم می‌شود؛ وضعیت‌مبهم جزیره‌های جنوبی

اما خبر بد این که حتی اگر همین امروز کشورها تصمیم بگیرند هیچ گاز گلخانه‌ای منتشر نکنند، باز هم شرایط به سرعت بهبود پیدا نمی‌کند. وظیفه در این رابطه می‌گوید: «برخلاف بارندگی که روند آن نوسان‌های شدیدی داشته است، اما در مورد دما نواسنات با شدت کمتری وجود داشتند و وضعیت دمای ایارن در ۵۰ سال اخیر همواره افزایشی بوده است. در گزارشات مربوط به تغییراقلیم وجود دارد که اگر دیگر هیچ گازگلخانه‌ای منتشر نشود باز هم برای دهه‌های با تاثیرات گازهای موجود در جو مواجه می‌شویم، همان طور که همین امسال دیدیم، با وجود این که بخاطر پاندمی فعالیت‌ها کمتر و در نتیجه انتشارات کاهش پیدا کردند، اما روند گرمتر شدن زمین ادامه دارد.»

گرمایش و تبخیر آب‌ها

اما این افزایش دما، تنها به معنای پایان زمستان‌های سرد و گرمتر شدن تابستان‌ها نیست، افزایش دما در ایران می‌تواند پیامدهای مختلفی به همراه داشته باشد؛ از افزایش احتمال بارش سیل در برخی مناطق تا بیشتر شدن آتش‌سوزی جنگل‌ها، خشکسالی و ...

یکی از واضح‌ترین پیامدهای گرما، افزایش تبخیر و در نتیجه کاهش منابع آب در سرتاسر ایران است، کشوری که حالا هم بخاطر سوءمدیریت با کم‌آبی روبرو است. براساس اطلاعات مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی، میزان تبخیر و تعرق هم در ۵۰ سال گذشته با افزایش دما بیشتر شده است.

 براساس این اطلاعات میانگین تبخیر در به ۱۲۵۴ میلیمتر در سال رسیده است، عددی که می‌تواند در کاهش منابع آبی ایران تاثیرگذار باشد.

وظیفه در این باره می‌گوید: «هر درجه‌ای که دما زیاد شود، حدود ۶ درصد پتانسیل تبخیر بیشتر می‌شود. این عدد درشتی است به خصوص این که سدهایی که ذخیره‌گاه آب رودها هستند، عمق زیادی ندارند و نور خورشید تا عمق آن‌ها نفوذ می‌کند و تبخیر بیشتر می‌شود. از سوی دیگر با گرمایش زمین، نیاز آبی گیاهان هم بیشتر می‌شود و چون تبخیر آب‌های بالادست زیاد شده به آب‌های زیرزمینی فشار می‌آید.»

۲۳۵۲۳۷