انفجار در بیروت؛ نیترات آمونیوم چرا خطرناک است؟

در ویدئوهایی که عصر سه‌شنبه ۱۴ مرداد (۴ اوت) در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، انفجاری عظیم در بیروت دیده می‌شود که موج آن منطقه‌ای وسیع‌تر از پایتخت لبنان را لرزاند.

مرکز تحقیقات زمین‌شناسی آلمان می‌گوید لرزه‌های پس از این انفجار قابل مقایسه با زمین لرزه‌ای به قدرت ۵/ ۳ ریشتر بوده است.

بیش از صد تن در بیروت کشته و هزاران نفر مجروح شدند. نخست وزیر لبنان حسن دیاب می‌گوید وقوع حادثه محل نگهداری دو هزار و ۷۵۰ تن نیترات آمونیوم بوده که از سال‌ها پیش بدون رعایت دستورات ایمنی انبار شده بوده و حال به دلایل نامعلومی منفجر شده است.

حامد حسن وزیر بهداشت لبنان  هم از شهروندان بیروت خواسته است اگر می‌توانند شهر را ترک کنند چون "مواد خطرناک به جا مانده از انفجار می‌تواند اثرات کشنده طولانی مدت" داشته باشند.

نیترات آمونیوم چیست؟

نیترات آمونیوم (NH4NO3) ماد‌ه‌ جامد، بی رنگ و کریستال مانندی است که از ترکیب آمونیاک و اسید نیتریک تشکیل شده است. این ترکیب به راحتی در آب حل می‌شود. کریستال‌های این ماده حتی به دمای اتاق هم واکنش نشان می‌دهند.

نیترات آمونیوم عمدتا به عنوان کود مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده حاوی مقدار زیادی ازت شیمیایی نیتروژن است که عنصری مغذی و تعیین کننده برای رشد گیاهان است. چنین کودهایی از قرن نوزدهم در کشاورزی برای تولید محصول بهتر مورد استفاده قرار می گیرند.

اغلب کودهای معدنی غیر‌آلی قدرت اشتعال بالایی دارند یا قابل انفجار هستند. به همین دلیل از این کودها همراه با ترکیبات مقاوم برابر آتش مانند آهک استفاده می‌شود.

نگهداری نادرست نیترات آمونیوم می‌تواند موجب گرم شدن آن و بروز حریق شود. درجه حرارت این ماده حتی زمانی که مقادیر بسیاری زیادی از آن در یک مکان انبار شده باشد هم بالا می‌رود.

در حرارت بالاتر از  ۲۰۰ درجه سانتیگراد نیترات آمونیوم به اکسید نیتروژن و آب تجزیه می‌شود. حرارت دادن این ماده، فرآیند تبدیل آن به فرآورده‌های گازی ازت، اکسیژن و بخار آب را تسریع و آن را انفجاری می‌کند. این ماده باید از منابع گرما یا آتش دور نگهداری شود.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  قطعاتی که در اثر انفجار از ساختمان‌ها پرتاب شده‌اند با کیلومتر‌ها فاصله در خیابان‌های شهر دیده می‌شوند. پس از انفجار مهیب ارتباط اینترنتی و شبکه تلفن در بیروت قطع شدند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  گرچه انفجار و آتش‌سوزی در منطقه بندری بیروت رخ داده، اما موج انفجار و لرزه‌های ناشی از آن به ساختمان زیادی آسیب زده است. به گفته مرکز زمین‌شناسی آلمان، این انفجار با زلزله‌ای با شدت سه و نیم ریشتر قابل مقایسه است.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  نیروهای امدادی کوشیدند با هلی‌کوپتر آتش را مهار کنند. به گفته شاهدان عینی، هلی‌کوپترهای آتش‌نشانی برای مهار حریق ساعت‌ها در محل حادثه حضور داشتند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  بسیاری از ساختمان‌های نزدیک بندر فرو ریخته‌اند. دو انفجار با اندک فاصله زمانی خسارات مالی و جانی زیادی به شهر وارد کرده‌اند. صحنه‌‌های آتش‌سوزی و دود و ساختمان‌های آسیب‌دیده، دوران جنگ داخلی در بیروت را تداعی می‌کنند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  نیروهای امداد هنوز از زیر آوار پیکر کشته‌‌ها یا مجروحان را بیرون می‌کشند. به همین دلیل آمار نهایی و دقیق کشته‌شدگان و مجروحان روشن نیست.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  در پی انفجارمهیب و آتش‌سوزی در بیروت تا کنون حدود ۱۰۰ نفر کشته و هزاران نفر مجروح شده‌اند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  ارتش لبنان وظیفه تامین امنیت بخش‌هایی از بیروت را در دست گرفته است. بسیاری از کشورهای جهان از جمله آمریکا، اسرائیل و ایران با خانواده قربانیان ابراز همدردی کرده و گفته‌اند که آماده کمک به لبنان هستند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  به علت تخریب ساختمان‌ها، ماموران آتش‌نشانی نمی‌توانستند به مرکز حریق نزدیک شوند و هلی‌کوپترها با ‌آب و مواد ویژه از طریق هوا وظیفه مهار آتش را بر عهده گرفته بودند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  ریزش آوار به بسیاری از خودروها با و بدون سرنشین آسیب رسانده است. برخی از این خودروها چند صد متر با محل انفجارها فاصله داشتند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  دلیل انفجار هنوز روشن نیست. گفته می‌شود که صدای انفجار در نیکوزیا، پایتخت قبرس که ۲۴۰ کیلومتر با بیروت فاصله دارد، شنیده شده است.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  به گفته منابع آلمانی، برخی از کارکنان سفارت آلمان در بیروت نیز مجروح شده‌اند. وزارت امورخارجه آلمان گفت که با توجه به ابعاد انفجار امکان دارد برخی شهروندان آلمانی نیز در این حادثه جان باخته باشند. اما هنوز هیچ گزارش رسمی در این زمینه منتشر نشده است.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  به کشتی سازمان ملل متحد و سربازان کلا‌ه آبی‌ که برای حفاظت از صلح در لبنان مستقر هستند نیز آسیب‌های وارد شده است.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  درمان مجروحان در بیمارستان‌های بیروت با توجه به شیوع ویروس کرونا با مشکلات زیادی مواجه شده است. حامد حسن، وزیر بهداشت لبنان این حادثه را یک "فاجعه به معنای درست کلمه" خواند.

• گالری عکس: دو انفجار مهیب بیروت را به شهری جنگ‌زده بدل کرد

  در مورد دلیل انفجار گمانه‌زنی‌های متفاوتی وجود دارد. وزیر بهداشت لبنان گفت که ۲۷۵۰ تن آمونیوم‌ نیترات در انباری در بندر وجود داشته است. از شش سال پیش این مواد توقیف و در انباری نگهداری می‌شده است. آمونیوم‌ نیترات در تهیه مواد منفجره به‌کار گرفته می‌شود.

از نیترات آمونیوم برای تهیه مواد منفجره هم استفاده می‌شود. تا جنگ جهانی دوم این ترکیب کاربرد زیادی داشت. به عنوان مثال مین‌های دریایی و کلاهک‌های اژدرهای نیروی دریایی آلمان حاوی نیترات آمونیوم بود.

از این ترکیب  در ساخت موشک‌هایی که سفینه‌های فضایی را حمل می‌کنند یا کابردهای نظامی دارند، استفاده می‌شود.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

انفجار ناشی از نیترات آمونیوم حادثه نادری نیست. چندی پیش ۱۷۳ نفر در پی چند انفجار ناشی از آن در بندر تیانجین چین جان خود را از دست دادند.

در کارخانجات تولید کود نیز بارها انفجارهای تصادفی رخ داده است. سال ۲۰۰۱ میلادی سالن یک کارخانه‌ در تولوز فرانسه منفجر شد و ۳۱ نفر را به کام مرگ کشید.

قرن گذشته نیز شاهد حوادثی از این دست بوده است. به عنوان مثال سال ۱۹۲۱ میلادی در بندر لودویک‌هافن آلمان انفجار نیترات آمونیوم در یک شرکت تولید محصولات شیمیایی بیش از ۵۰۰ کشته بر جای گذاشت.

سال ۱۹۴۷ هم یک محموله ۲۳۰۰ تنی نیترات آمونیوم در یک کشتی فرانسوی منفجر شد و حدود ۶۰۰ نفر را به کام مرگ کشید‌.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

عاملان حملات تروریستی هم از این ماده برای تهیه مواد منفجره استفاده می کنند. آندرس برویوی نروژی سال ۲۰۱۱ از این ماده برای بمب‌گذاری در اسلو استفاده کرده بود. تیموتی مک‌وی هم سال ۱۹۹۵از این ماده شیمیایی برای منفجر کردن یک ساختمان اداری در شهر اوکلاهما استفاده کره بود.

بعد از این حمله قوانین نگهداری نیترات آمونیوم در اوکلاهما به مراتب سخت‌تر شد. برای مثال بخش‌هایی از تاسیسات شیمیایی که ۹۰۰ کیلوگرم (زیر یک تن) نیترات آمونیوم انبار کردند، مرتب بازرسی می‌شود.

هنوز روشن نیست که چرا ۲۷۵۰ تن نیترات آمونیوم در بندر بیروت انبار شده بوده است.