ماه‌چهره خلیلی؛ بازیگری که ایران را انتخاب کرد

به قول دیالوگ آغازین فیلم داستان عشق (love story) حرف زدن از زنی که تازه درگذشته، کار سختی است؛ آن هم زنی که همواره همگان تصویری زیبا همراه با لبخند از او به یاد دارند.

خبر درگذشت بازیگر جوان کشورمان ماه‌چهره خلیلی آن قدر شوک‌آور و غیرقابل باور بود که حتی برخی در ساعات اولیۀ اعلام این خبر، آن را یک شوخی مسخره پنداشتند و نتوانستند هضم کنند؛ چنانچه مهدی صبایی بازیگر سینما و تلویزیون در گفت وگو با ایرنا گفت:

«سرِ کار بودم که یک پیامک برایم آمد و ابتدا تصور کردم یک شوخی مسخره‌ای است که برخی از آدم‌ها انجام می‌دهند؛ چون دسترسی به اینترنت نداشتم و تا چند ساعت نمی‌توانستم از صحت ماجرا خبردار شوم، با خودم می‌گفتم خدا کند که شوخی باشد؛ اما وقتی ماجرا را فهمیدم، بسیار ناراحت شدم».

اما موضوع تاسف برانگیز و غیرقابل باور دیگر در مورد مرگ این بازیگر خوش‌رو، بیماری وی بود که حتی همکاران سینمایی که سابقۀ همکاری با وی را داشتند از آن بی‌اطلاع بودند و از شنیدن آن در بهت فرورفتند.

فلورا سام بازیگر و کارگردان تلویزیونی که سابقۀ همکاری با زنده‌یاد خلیلی را در چند پروژۀ سینمایی و تلویزیونی داشت، در این باره به ایرنا گفت:

«در همان زمان ضبط سریال مرضیه بود که مشغول فیلم‌برداری در ورامین بودیم و ناگهان دچار دل‌درد شدیدی شد، به صورتی که مجبور شدیم او را به بیمارستان ببریم. بیمارستان ورامین تجهیزات لازم را نداشت و ایشان را به بیمارستان تهران منتقل کردند و حدود ۱۵ روز در آنجا بستری بود. وقتی از بیمارستان مرخص شد، بلافاصله سرکار برگشت و هرچه پیگیر شدم که آیا مشکل جدی است یا نه؟ گفتند نه مشکل خاصی نیست و توده‌ای در پانکراسشان بوده که جواب پاتولوژی خوش‌خیم بوده است. ولی دیروز متوجه شدم که همان موقع به ایشان گفته بودند که بیماری اش سرطان لوزالمعده است اما اصلاً بروز نداد».

یکی از نکاتی که به خصوص در مورد این بازیگر به شدت مورد توجه مردم قرار گرفت، علاقۀ وافرش به ایران و سرزمین مادری بود؛ خصوصا که پس از حضور در برنامۀ دورهمی و اشاره‌اش به تهیه پاسپورت ایرانی برای پسرش، بیش از پیش جای خود را در قلب مردم باز کرد آن هم در روزگاری که گلایۀ مردم از هنرمندان تهیه پاسپورت غیرایرانی برای فرزندانشان است.

در همین راستا دوست و همکار زنده‌یاد خلیلی، مریم کاویانی که ارتباطی نزدیک با وی داشت و یکی از معدود کسانی بود که از بیماری خلیلی باخبر بود، به ایرنا گفت:

«پسرش «پرواز» می‌توانست در انگلیس به دنیا بیاید و پاسپورت کشوری اروپایی را داشته باشد اما ایشان آن‌قدر عرق ملی داشت که حاضر نشد چنین کاری کند و این بسیار قابل‌تحسین است؛ خانم خلیلی به ایرانی بودنش بسیار افتخار می‌کرد و حتی در رفتارش احترام زیادی برای سنت‌های ایرانی قائل بود و این سنت‌ها را همواره به‌جا می‌آورد؛ ماه‌چهره خلیلی یک بانوی ایرانی کامل بود و واقعاً حیف شد که از بین ما رفت».

همت خود را صرف چیزی کن که پس از مرگ به کار تو آید

مرگ در تار و پود زندگی بافته شده است؛ و هیچ گریز و انکاری بر آن نیست؛ اما آنچه دین و اخلاق ما همواره بر آن پای می‌فشرد، کیفیت زندگی و چیزهای غیرمادی‌است که از انسان باقی می‌ماند؛ چنانچه مولای متقیان، حضرت علی (ع) در خطبه ۲۸ نهج البلاغه می‌فرماید: ولیکن همّک فیما بعد الموت: باید همت خود را در راه چیزی صرف کنی که پس از مرگ تو را به کار آید.

نام نیک، اخلاق پسندیده و رفتار مردم‌مدار چیزی است که همواره دین و احادیث ما بر آن تاکید و وصیت کرده‌اند و مردم را به آن سو رهنمون شده‌اند.

نگاهی بر میراث اخلاقی زنده‌یاد خلیلی نشان از راست‌آیینی وی دارد و نام نیکویی که همه کسانی که او را می‌شناختند از وی بر زبان می‌آورند، موید همین موضوع است. آنچه در ادامه می‌آید صحبت‌های همکاران و دوستان وی در مورد مرحومه خلیلی است که به خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار کرده‌اند:

فلورا سام (بازیگر و کارگردان تلویزیون): از دیروز تاکنون آنچه در فضای مجازی می‌بینید و می‌شنوید، خوبی‌های خانم خلیلی است و اینها چیزهایی نیست که از یاد کسی برود؛ این سوگ بالاخره با سنگینی خودش می‌گذرد اما خاطره‌ها و خنده‌های زیبایش از یادمان نمی‌رود.

مریم کاویانی (بازیگر سینما و تلویزیون): ماه چهره‌خلیلی آن‌قدر خوب بود که نمی‌توان در مورد خوبی‌هایش زیاد حرف زد، چون اگر بخواهم تک‌تک را بازگو کنم زمان زیادی می‌برد؛ همیشه خندان بود و دختری شاد، عاشق خانه و خانواده و زندگی بود؛ ماه‌چهره خلیلی یک زن کامل بود و در کنار هنر، تحصیلات بالا و تمام موقعیتی که داشت، بسیار افتاده‌حال و بی‌ادعا بود.

مهران رجبی (بازیگر سینما و تلویزیون): زنده یاد خلیلی سر صحنه کاری به کار کسی نداشت و غیبت کسی را نمی‌کرد؛ ایشان واقعاً آدم خوب و روبه‌راهی بود و آدمی بود که کسی که در کنار ایشان در صحنه بود به لحاظ حرف‌ها و حدیث‌ها امنیت داشت و این ویژگی کافی است که بگوییم ایشان آدم خوبی بود.

قطب‌الدین صادقی (بازیگر سینما و تلویزیون و استاد دانشگاه): چیزی که در مورد ایشان برایم بسیار جالب بود، جدی بودنش بود؛ اساسا انسان‌های دارای شخصیت محکم، انسان‌های خاص و قابل احترامی هستند؛ زن باشد یا مرد و بزرگ باشد یا کوچک فرقی نمی‌کند و ایشان از بازیگران بسیار جدی بودند که اهل شوخی و روابط سطحی و دم‌دستی نبودند و این شاید مهم‌ترین چیزی بود که در مورد ایشان برجسته بود.

مهدی صبایی (بازیگر سینما و تلویزیون): ایشان خانمی کاربلد و توانمند و بی‌حاشیه بود که دنبال هیچ‌چیز دیگری جز کارش نبود؛ در کاری که همکار بودیم بارزترین ویژگی‌شان را در بی‌حاشیه‌بودن و تقدس کار برایشان دیدم.

خانواده‌ای که هنر در رگ‌هایشان جاری بود

ماه‌چهره خلیلی که به همراه خانواده‌اش در خارج از کشور زندگی می‌کرد، متولد ۱۳۵۵ تهران و دارای مدرک فوق لیسانس معماری از دانشگاه آکسفورد انگلستان بود؛ وی همچنین یک دوره بازیگری را در مدرسه متد (Method School) در لندن گذرانده و نوه دختری پروین سلیمانی بازیگر فقید کشورمان بود.

مادربزرگش پروین سلیمانی، در سال ۱۳۰۱ به دنیا آمد و از سال ۱۳۲۳ با حضور روی صحنه تئاتر، به عرصه بازیگری وارد شد؛ او یکی از بازیگرانی است که تجربۀ کاری قبل و بعد از انقلاب را در کارنامۀ کاری داشت و برای ایرانیان و به ویژه نسل‌های ۳۰ تا ۵۰ بسیار شناخته شده است.

سلیمانی برای نخستین بار در سال ۱۳۳۲ در سینما و در سال ۱۳۴۷ در تلویزیون نقش‌آفرینی کرد. بازی در سریال‌های «خانه قمر خانم»، «دائی جان ناپلئون»، «مهمان»، «گل پامچال»، «تعطیلات نوروزی»، «تفنگ سرپر» و «مختارنامه» و فیلم‌های «رگبار»، «گوزن‌ها»، «کندو»، «غزل»، «شبح کژدم»، «سرب»، «هنرپیشه» و «سلطان»، بخشی کوچک از کارنامه هنری پروین سلیمانی است.تصویر شخصیت پیرزنی فضول در سریال مهمان که با یک چنگال قفل هر دری را می‌گشود و دائما به زندگی همه سرک می‌کشد یکی از کاراکترهای محبوب و کمدی ایرانیان از مرحومه سلیمانی در نقش طاهره خانم (طاهره خانم چنگال به دست) بود که برای سال‌ها در ذهن بینندگان تلویزیون باقی ماند.

مهمان یک مجموعهٔ تلویزیونی ایرانی به کارگردانی، نویسندگی خسرو ملکان و تهیه‌کنندگی ابوالفضل جهانی مقدم است که در زمستان ۱۳۶۹ ساخته شد و در نوروز ۱۳۷۰ از شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش گردید. این مجموعه تلویزیونی، اولین مجموعه تلویزیونی مناسبتی در ایران بود و برای تعطیلات نوروز ۱۳۷۰ که ماه رمضان با آن همزمان شده بود، ساخته شد.

حسین فرهادپور از موسیقیدانان سرشناس ایرانی فرزند ارشد زنده‌یاد سلیمانی و دایی ماه‌چهره خلیلی بود که از جمله استادان او می‌توان به «ابوالحسن صبا»، «محمود ذوالفنون»، «علی تجویدی»، «موسی معروفی»، «حسین دهلوی» و «مصطفی کمال پورتراب» اشاره نمود؛ او همچنین نواختن «تمبک» را نزد «حسین تهرانی» آموخت. از فرهادپور به عنوان اولین نوزانده «قیچک» که برای اجرای کنسرت به کشورهای اروپایی و آسیایی سفر کرده‌است یاد می‌کنند.

حسین فرهادپور روز شنبه ۷ تیر ۱۳۸۲ در سن ۶۵ سالگی در اثر سکته قلبی درگذشت.

ماه‌چهره خلیلی از چنین پیشینۀ هنری و خانوادگی‌ای برخواسته بود؛ خانواده‌ای که هنر در ژن‌هایشان جریان داشت و شاید بی‌دلیل نبود که پس از ۱۹ سال زندگی در انگلستان به دنبال هنر به وطن خود بازگشت و ایران را انتخاب کرد.

خلیلی در حیطه بازیگری از سال ۱۳۸۲ مشغول فعالیت هنری در ایران شد و کار خود را در تلویزیون با سریال مختارنامه ساخته داود میرباقری و بازی در سینما را با فیلم چشمان سیاه ساختهٔ ایرج قادری آغاز کرد.چشمان سیاه (۱۳۸۱)، نقاب (۱۳۸۳)، تله (۱۳۸۴)، پرونده هاوانا (۱۳۸۴)، موش (۱۳۸۷)، سایه وحشت (۱۳۸۷)، شور شیرین (۱۳۸۸)، پرنده باز (۱۳۸۹)، شبکه (۱۳۸۹)، سلام بر فرشتگان (۱۳۹۱)، فصل انار (۱۳۹۲)، رنج و سرمستی (۱۳۹۲)، قلب سفید قاصدک‌ها (۱۳۹۳)، سوت دل (۱۳۹۳)، صله سحر (۱۳۹۴)، یادم تو را فراموش (۱۳۹۵)، قرارمون پارک شهر (۱۳۹۵) و اشنوگل (۱۳۹۵) فعالیت‌های هنری خلیلی در عرصۀ سینما بود.

وی همچنین در سریال‌های مختارنامه (۸۹–۱۳۸۳)، در چشم باد (۱۳۸۷)، کلاه پهلوی (۱۳۹۱)، گذر از رنج‌ها (۱۳۹۳)، دختر گمشده (۱۳۹۷) و مرضیه (۱۳۹۸) به نقش آفرینی پرداخته بود.

خلیلی علاوه بر بازیگری در حوزه ساخت فیلم کوتاه و مستند هم فعالیت داشت. فیلم کوتاه «عید قربان» یکی از کارهای او در زمینه فیلم کوتاه است، این فیلم برنده جوایز بسیاری از جشنواره‌های خارجی مختلفی از جمله جشنواره فیلم سان فرانسیسکو ۲۰۰۶ شده است.

ماه‌چهره خلیلی در ۱۷ مرداد ۱۳۹۹ بر اثر سرطان لوزالمعده در ۴۳ سالگی در لندن درگذشت.