آفریقا عرصه صلح سرد، یا جنگ سرد نوین!

نشریه آلمانی "دیلی بیلد" اخیرا با استناد به گزارش محرمانه وزارت امور خارجه آلمان اعلام کرد که روسیه در صدد است براساس توافقاتی در شش کشور آفریقایی مصر، اریتره، ماداگاسکار، موزامبیک، سودان و جمهوری آفریقای مرکزی پایگاه نظامی دائمی احداث کند.

با توجه به نقشه آفریقا به راحتی می توان دریافت که حضور نظامی در مصر، سودان و ارتیره به منزله اشراف کامل بر دریای سرخ و تنگه استراتژیک باب المندب و کانال سوئز است. همچنین احداث پایگاه نظامی در موزامبیک و ماداگاسکار به منزله دیده بانی بر اقیانوس هند تلقی می شود.

در حالی که تصور می شد پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، عصر رویارویی قدرت های جهانی به پایان رسیده، صف آرایی مجدد این قدرت ها در نقاط استراتژیک جهان بویژه در آفریقا بار دیگر از ظهور جنگ سرد جدید خبر می دهد.

 رویارویی کنونی قدرتهای جهانی در آفریقا را شاید بتوان با تعبیر "صلح سرد" بیان کرد؛ زیرا از یک سو بین آنان بطور مستقیم جنگی وجود ندارد و از سوی دیگر رقابتشان هم چندان دوستانه نیست!

مسکو در یک دهه گذشته، آفریقا را در اولویت سیاست خارجی خود قرار داده است. روسیه از سال ۲۰۱۵ علاوه بر انعقاد قراردادهایی برای احداث پایگاه های نظامی دائمی در آفریقا با ۲۱ کشور قاره سیاه قرارداد همکاری نظامی منعقد کرده است.

حضور مستقیم نظامی روسیه در بحران لیبی و پشتیبانی از ژنرال "حفتر" از عزم جدی مسکو برای تسلط بر رویدادهای این منطقه حکایت دارد.

برگزاری اجلاس سوچی در سال ۲۰۱۹ میلادی در روسیه با حضور رهبران ۵۰ کشور آفریقایی شاهدی بر این مدعاست.

 ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در آستانه آغاز به کار اجلاس سوچی در پیامی ضمن انتقاد از رویکرد کشورهای غربی در آفریقا، خواستار گسترش همکاری های مسکو و کشورهای این قاره شد.

وی همچنین در سخنانی گفت که مسکو بازی ژئوپلتیکی برخی کشورهای غربی برای نفوذ در قاره آفریقا را محکوم می کند و آماده رقابت قانونی برای همکاری های متقابل با کشورهای آفریقایی است.

براساس آمار منتشر شده  از سوی " افریکام   AFRICOM، آمریکا حداقل ۳۴ پایگاه نظامی در شمال، غرب و منطقه موسوم به شاخ آفریقا دارد.

پوتین در همین حال در آستانه برگزاری اجلاس سوچی نسبت به ظهور تقابل اقتصادی بین قدرت های بزرگ در این قاره هشدار داد و بر گسترش همکاری های نظامی و فنی با کشورهای آفریقایی تاکید کرد.

روسیه در دوران جنگ سرد یک بازیگر بزرگ در عرصه ژئوپلتیک در آفریقا بود؛ اتحاد جماهیر شوروی در جنبش های انقلابی آنگولا، موزامبیک و گینه بیسائو برای استقلال از پرتغال حضور داشت. مسکو همچنین در منازعات جمهوری کنگو در دهه ۱۹۶۰ و در منازعه بین اتیوپی و سومالی در دهه ۱۹۷۰ نقش موثری داشت؛ ولی این روند با فروپاشی اتحاد شوروی به ناگاه متوقف شد.

در دوره اتحاد شوروی، بسیاری از رهبران سیاسی آفریقا و سران نظامی این قاره در روسیه آموزش دیده بودند.

حضور نظامی در مصر، سودان و ارتیره به منزله اشراف کامل بر دریای سرخ و تنگه استراتژیک باب المندب و کانال سوئز است. همچنین احداث پایگاه نظامی در موزامبیک و ماداگاسکار به منزله دیده بانی بر اقیانوس هند تلقی می شود.

در طول جنگ سرد و زمانی که اتحاد شوروی در اوج قدرت نظامی خود بود، نظامیان این کشور در نقاط مختلف آفریقا مستقر شده بود. مصر، لیبی، الجزایر، تونس، اتیوپی، سومالی و گینه از جمله کشورهای آفریقایی بودند که نیروی های نظامی اتحاد شوروی در این کشورها حضور فعالی داشتند.

از سوی دیگر براساس آمار منتشر شده از سوی " آفریکام  AFRICOM، آمریکا حداقل ۳۴ پایگاه نظامی در شمال، غرب و منطقه موسوم به شاخ آفریقا دارد.

"آفریکام" یکی از یازده مرکز فرماندهی نظامی آمریکا است که مقر آن در اشتوتگارت آلمان قرار دارد.  مسوولیت این مرکز نظارت بر تحولات و فعالیت های نظامی و نیز همکاری های نظامی با بیش از ۵۰ کشور آفریقایی است.  دامنه فعالیت آفریکام تمام قاره آفریقا به استثنای مصر است. مصر در حوزه مسوولیت فرماندهی مرکزی ایالات متحده قرار داد.

آمریکا علاوه بر پایگاه های نظامی اعلام شده که  براساس انعقاد قراردادهای رسمی با دولت های آفریقا در این قاره ایجاد و احداث کرده است، مراکزی اعلام نشده بویژه برای عملیات پهپادی خود در قاره سیاه دارد.

لیبی، نیجریه، نیجر، سومالی، جیبوتی، کنیا، کامرون، چاد، مالی و بورکینافاسو از جمله کشورهایی هستند که پایگاه های پهپادی آمریکا را در خود جای داده اند.

"آدام موور" ADAM MOOR  استاد جغرافیای دانشگاه کالیفرنیا و کارشناس مسایل آفریقا در این ارتباط می گوید: آمریکا در ۵ سال گذشته بزرگ ترین پایگاه پهپادی در جهان را در منطقه " چابلی"  CHABELLY   در جیبوتی ایجاد کرده است.

ایالات متحده همچنین پایگاه بزرگ پهپاد در منطقه "آگادز"  AGADEZ  در نیجر دارد.

این پایگاه نظامی در سال ۲۰۱۷ ماهانه ۴ هزار و ۴۰۰ گالن گازوئیل و ۶ هزار گالن سوخت هواپیما مصرف کرده است و این وسعت عملیات نیروها و تجهیزات فعال در این پایگاه را نشان می دهد.

آمریکا ۵ پایگاه نظامی در غرب نیجر و ۵ پایگاه نظامی در شرق سومالی هم  دارد.

" تیم براون"   TIM BROWN  از کارشناسان نظامی پایگاه هوایی "چابلی" می گوید این مرکز موجب شده است که پهپادهای آمریکایی بتوانند یمن، جنوب عربستان، سومالی، اتیوپی و جنوب مصر را تحت پوشش نظارتی و عملیاتی خود داشته باشند.

به نظر می رسد چین طی دو دهه گذشته،   آفریقا را بتدریج به یکی از کانون های تولید ثروت برای خود تبدیل کرده است و گویی با اهرم های اقتصادی در حال تصرف این قاره است.

به گفته وی تعداد نظامیان امریکایی مستقر در این مرکز از ۹۰۰ تن در سال ۲۰۰۲ به ۵ هزار نفر افزایش یافته است و تا کنون ۶۰۰ میلیون دلار صرف هزینه های تاسیساتی این مرکز شده است.

مساحت این پایگاه در سال ۲۰۰۲ از ۸۸ هکتار به ۶۰۰ هکتار افزایش یافته است.

از سوی دیگر کنیا نیز ۴ پایگاه آمریکایی را در خود جای داده است که این پایگاه ها در "مومباسا" و خلیج " ماندا" قرار دارند.

ایالات متحده همچنین پایگاه های پهپادی در " باماکو " پایتخت "مالی"، "انجامنا" پایتخت چاد "گابون"، و سنگال در اختیار دارد.

 این تعداد پایگاه نظامی متعلق به آمریکا در کشورهای مختلف آفریقا بیانگر آن است که واشنگتن  استراتژی بلند مدتی برای قاره سیاه دارد و کاخ سفید این قاره را یکی از عرصه های رقابت سیاسی، اقتصادی  و نظامی با رقبای خود می داند.

علاوه بر روسیه و آمریکا، چین و هند نیز برای نفوذ و حضور در قاره سیاه تلاش می کنند.

مبادلات تجاری چین با آفریقا در سال ۲۰۱۰ میلادی به ۱۱۴ میلیارد دلار رسید و به این ترتیب از آمریکا پیشی گرفت و در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۱۶۶ میلیارد دلار رسید.

اینک بیش از ۸۰۰ کمپانی بزرگ چینی در سراسر آفریقا فعال هستند که بخش عظیمی از زیرساخت های اقتصادی و مالی، بخش های انرژی مانند نفت و گاز و حتی بانکداری این قاره را در اختیار گرفته اند و بیش از یک میلیون چینی در آفریقا زندگی می کنند که عمدتا در بخش های اقتصادی فعال هستند.

حضور و نفوذ اقتصادی چین در آفریقا به حدی است که می توان گفت تمام آفریقا  به گونه ای زیر چتر این کشور قرار گرفته است و پکن در این مسیر گوی سبقت را از آمریکا، انگلیس و فرانسه ربوده است.

براین اساس به نظر می رسد چین طی دو دهه گذشته،  آفریقا را به تدریج به یکی از کانون های تولید ثروت برای خود تبدیل کرده است و گویی با اهرم های اقتصادی در حال تصرف این قاره است.

آمریکا و شوروی در هفت دهه صف آرایی در برابر یکدیگر که از آن به "جنگ سرد" تعبیر می شد، هیچگاه برخورد نظامی مستقیم با طرف مقابل نداشتند.

به نظر می رسد که اصطلاح "جنگ سرد" که بعد از جنگ جهانی دوم و از سال ۱۹۴۷ میلادی برای بیان مناسبات حاکم بین مسکو و واشنگتن در آن دوره چندان رسا و گویا نبود. زیرا بین دو طرف نه به طور مستقیم جنگی وجود داشت و نه اینکه روابط آنان چندان سرد بود.

براین اساس شاید اینک نیز نتوان رقابت تنگاتنگ قدرت ها در قاره سیاه را به "جنگ سرد جدیدی" تعبیر کرد.

 به نظر می رسد بهتر است رویارویی کنونی قدرت های جهانی در آفریقا را به "صلح سرد" تعبیر کنیم؛ زیرا از یک سو بین آنان به طور مستقیم جنگی وجود ندارد و از سوی دیگر رقابتشان هم چندان دوستانه نیست!

 https://www.dailysabah.com/world/africa/russia-to-build-military-bases-in-۶-african-countries-report

https://www.globalresearch.ca/u-s-military-says-it-has-a-light-footprint-in-africa-these-documents-show-a-vast-network-of-bases/۵۶۶۲۰۶۳

https://watson.brown.edu/events/۲۰۱۸/us-military-counterterrorism-africa

https://theintercept.com/۲۰۱۵/۱۰/۲۱/stealth-expansion-of-secret-us-drone-base-in-africa/