تهران با وجود مرکزیت‌اش از نظر فرهنگی جزو مناطق محروم است

به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم آئین افتتاح نخستین کتابخانه عمومی مترو به نام حضرت ولی‌عصر(عج) چهارشنبه ۲۲ مرداد با حضور علیرضا مختارپور دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، حسین سروری معاون سیاسی اجتماعی فرمانداری تهران، محمد جواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، محمدهادی ناصری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران، احسان بیسادی معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره برداری راه آهن شهری تهران و حومه، مدیران کل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و جمعی از مسئولان با رعایت پروتکل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا، در محل ایوان انتظار ایستگاه متروی میدان حضرت ولی‌عصر(عج) برگزار شد.

در ابتدای این‌مراسم مختارپور گفت: راه‌اندازی و اجرای کتابخانه عمومی ایستگاه متروی حضرت ولی‌عصر(عج) سه‌ویژگی وجود دارد که برای من اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت. اولین ویژگی همکاری و هماهنگی بسیار ارزشمند دو نهاد عمومی در شهر تهران بود که طی آن نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و شهرداری تهران و شرکت‌ها و سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی مربوط به آن با هم همکاری کردند.

هم‌افزایی و قدردانی متقابل از یک همکاری مشترک فرهنگی

وی افزود: نکته دوم اینکه مدیرانی که اجرای این‌کار را برعهده گرفتند، همه از مدیران جوان در این‌مجموعه‌ها بودند و این‌اتفاق مبارکی بود که جوانان این‌پروژه را بر عهده گرفتند، اجرا کردند و پیش خواهند برد و سومین نکته هم یک‌بحث اخلاقی خوبی بود که عزیزان در هر دو مجموعه قدردان زحمات یکدیگر در این‌روند بودند که این‌روحیه قدرشناسی متقابل در انجام این‌کار بسیار ارزشمند و قابل تقدیر است.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ادامه گفت: شهر تهران علی رغم داشتن جمعیت بسیار زیاد و مرکزیت در کشور، از نظر برخی شاخصه‌های فرهنگی جزء مناطق محروم محسوب می‌شود که یکی از این شاخصه‌ها دسترسی به کتابخانه است. راه‌اندازی این‌نوع مراکز به محرومیت‌زدایی فرهنگی در تهران کمک خواهد کرد. صحبت‌هایی صورت گرفته تا بتوانیم علاوه بر ارائه خدمات الکترونیک، با رعایت نکات و ملاحظات شرایط کرونایی کتاب‌ فیزیکی را هم در اختیار شهروندان قرار دهیم.

مختارپور در پایان سخنانش گفت: با توجه به این‌که در برخی از روزها و هفته‌ها بنا بر اعلام مسئولین بهداشتی امکان خدمات کتابخوانی در شهر وجود ندارد، همشهریان ما می‌توانند با مراجعه به این ایستگاه‌ها، کتاب‌های مورد نظر خود را سفارش بدهند و آنها را در روزهای آینده در بسته‌هایی با رعایت مسائل بهداشتی تحویل گیرند و پس از تحویل‌دادن کتاب هم، کتاب‌ها پس از گذراندن آن دوران قرنطینه خود برای استفاده مجدد، در اختیار سایر شهروندان قرار گیرد.

لزوم برنامه‌ریزی برای حضور شهروندان در مترو

محمدجواد حق‌شناس رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران در ادامه این مراسم با اشاره به اهمیت و جایگاه کتاب و کتابخانه طی سخنانی گفت: امروز یکی از خاطرات خوب شهرمان تهران در حال شکل گرفتن است. این همت و تلاشی که آغاز شده و قطعا در همین نقطه متوقف نخواهد شد و قطعا توجه و نگاه مثبت و ادامه داری است که برای پیوند شهر و شهروندان با امر کتاب و کتابخوانی برقرار می‌شود.

وی یکی از مهم‌ترین نیازهای فرهنگی شهروندان تهرانی را استفاده از کتاب دانست و گفت: یکی از نگرانی همیشگی ما بحث سرانه مطالعه کتاب در کشور و شهر تهران است. متاسفانه آمار مستند و قابل اتکایی در این حوزه وجود ندارد، اما آنچه که از پژوهش‌ها و مطالعات حوزه کتاب برمی‌آید نشان می‌دهد که حال کتاب در کشور ما حال خوبی نیست. مطالعات قابل استناد در این‌حوزه می‌گوید در دهه ۵۰ که جمعیت کشور حدود یک‌سوم جمعیت فعلی کشور بوده، تیتراژ کتاب حدود ۳ هزارجلد برای هر کتاب بود. اما در دهه ۹۰ با کمال تلخی باید اعتراف کنیم که تیراژ کتاب به کمتر از ۵۰۰ جلد رسیده است.

رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران با اشاره به لزوم برنامه‌ریزی برای اوقات حضور شهرندان در ایستگاه‌های مترو گفت: ما تا پیش از دوران کرونا روزانه یک‌میلیون مسافر و ۲ و نیم میلیون سفر از طریق مترو در روز داشتیم که امروز  این‌آمار کاهش پیدا کرده است. بر اساس ساعات حرکت واگون‌ها در مترو، به‌طور متوسط هر مسافر ۳ تا ۵ دقیقه زمانی در ایستگاه‌ها صرف می‌کند که اگر برنامه‌ای برای این‌دقایق درنظر بگیریم، در واقع برای میلیون‌ها دقیقه در سال تصمیم‌گیری خواهیم کرد و در نهایت خوشبختانه با همراهی دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها که دغدغه ویژه‌ای در حوزه کتاب و کتابخوانی دارند این‌کار به انجام رسید.

حق‌شناس گفت: این‌کار که می‌تواند به تعداد همه ایستگاه‌های مترو در تهران افزایش پیدا کند و ما می‌توانیم ماهی یک‌کتابخانه را در ایستگاه‌های متروی تهران افتتاح کنیم. همچنین می‌توانیم به فکر استفاده از کتاب‌های الکترونیک هم باشیم تا از این‌ظرفیت هم استفاده کنیم. استفاده از همه ظرفیت‌های موجود برای ارتقاء سرانه مطالعه در شهر بزرگ‌ترین خدمت به شهروندان و آینده کشور است.

ادامه فعالیت کتابخانه با رعایت الزامات کرونایی

محمدهادی ناصری مدیرکل کتابخانه‌های عمومی تهران نیز در این‌مراسم با ارائه گزارشی از روند راه‌اندازی نخستین کتابخانه عمومی مترو، گفت: بسیار خرسندیم که امروز شاهد افتتاح اولین کتابخانه مجموعه مترو در ایستگاه متروی حضرت ولیعصر(عج) هستیم. اتفاق خوبی که با تعامل و استفاده از ظرفیت‌های مشترک دو دستگاه در شهر تهران انجام شد تا شاهد ارائه خدمات خوب فرهنگی با محوریت کتاب به همشهریان عزیز در این‌مکان باشیم.

وی درباره یکی از ویژگی‌های مهم راه‌اندازی این نوع کتابخانه‌ها در کلانشهر تهران گفت: با توجه به اینکه ساخت کتابخانه در مناطق مختلف تهران در شرایط کنونی هزینه‌های زیادی در پی دارد و ما نیز با محدودیت منابع روبه‌رو هستیم، با استفاده از چنین‌ظرفیت‌هایی برای ایجاد کتابخانه، می‌توانیم دسترسی شهروندان به کتاب و کتابخوانی را سهل و آسان‌تر کنیم. با یاری خدا کنار افتتاح کتابخانه‌های عمومی در مترو، بحث راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار در شهر تهران نیز در حال پیگیری است.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی تهران در ادامه گفت: این‌کتابخانه حتما با اقتضائات خاص فضای مترو مدیریت خواهد شد و مدیریت و ارائه خدمات آن با سایر کتابخانه‌های عمومی فعال در سطح شهر متفاوت خواهد بود. سعی همکاران بنده در اداره کل کتابخانه‌های عمومی تهران و همچنین دوستان ما در معاونت فرهنگی شرکت مترو بر این است که این‌کتابخانه کنار ارائه خدماتی که خواهد داشت، تبدیل به یک پاتوق کتابخوانی برای شهر تهران بشود که ان‌شاءالله در آینده شاهد افزایش این‌کتابخانه‌ها در سایر ایستگاه‌های مترو هم خواهیم بود.

ناصری در ادامه با اشاره به ملاحظات شرایط کرونایی در فعالیت این‌کتابخانه گفت: کتابخانه با هدف ارائه محتوا و اطلاع‌رسانی از طریق کتاب‌های مفید با حدود ۴ هزار جلد کتاب فعالیت خود را شروع کرده و حتما ظرفیت‌های کتابخانه برای ارائه خدمات متناسب و با رعایت الزامات شرایط فعلی درنظر گرفته می‌شود. بنابر این سعی می‌کنیم شهروندان هیچ‌گونه نگرانی‌ای از این بابت نداشته باشند. همچنین متناسب با برطرف شدن شرایط حاکم و رفع شدن محدودیت‌ها، شاهد ارائه خدمات متنوع و مختلفی در این کتابخانه‌ها باشیم.

وی در پایان سخنانش گفت: از همکاری خوب شرکت مترو مهندس نوبخت و مهندس بیسادی معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره‌برداری تهران که صمیمانه همکاری کردند تا امروز یک خدمت خوب به شهروندان ارائه شود تشکر می‌کنم. همچنین در حدود یک‌ماهی که عملیات اجرایی این طرح به انجام رسید، همکاران ‌من در اداره کل کتابخانه‌های استان تهران نیز در حوزه های امور کتابخانه‌ها، امور مالی و اداری و سایر بخش‌ها، زحمات بسیاری کشیدند که از آنها نیز تقدیر می‌کنم.

تمرکز بر فعالیت‌های کتاب‌محور در مترو

در ادامه این‌مراسم احسان بیسادی معاون فرهنگی اجتماعی شرکت بهره‌برداری تهران نیز گفت: ما ذیل شوراهای مشورتی که در رابطه با مسائل فرهنگی و اجتماعی متروی تهران داشتیم و تدابیر ارزنده‌ای که آقای حق‌شناس در این‌باره مطرح کردند، سال گذشته بر مسئله کتاب متمرکز شدیم و مجموعه اقدامات متنوعی را در ایستگاه‌های مترو در این‌زمینه اجرا کردیم که بازخورد خوبی داشت و مورد توجه قرار گرفت که افتتاح کتابخانه متروی ایستگاه حضرت ولیعصر(عج) هم یکی از این‌برنامه‌ها بوده است.

وی با اشاره به شرایط ویژه حاکم بر کشور به واسطه شیوع بیماری کرونا گفت: به‌واسطه حمایت‌های دبیرکل نهاد کتابخانه‌ها و همچنین برنامه‌ریزی و وعده‌ای که از گذشته برای افتتاح این کتابخانه پیش از ایام ماه محرم داده بودیم، امروز این‌کتابخانه را افتتاح می‌کنیم. اما به‌واسطه شرایط کرونایی بیشترین تمرکز این‌کتابخانه بر فعالیت‌های الکترونیکی خواهد بود و ان‌شاءالله با بازگشت وضعیت سفید به شهر تهران شاهد اراده خدمات متنوع در این کتابخانه خواهیم بود.

این کتابخانه با داشتن ۴ هزار جلد کتاب همر روز از ساعت ۷ تا ۲۱ در خدمت مسافران کتاب‌خوان خواهد بود؛ کتابخانه مترو حضرت ولی عصر(عج) به سامانه مدیریت کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور متصل بوده و مسافران مترو می‌توانند کتاب‌های مورد نظر خود را جستجو کرده و با کارت عضویت سراسری سایر کتابخانه‌ها از این‌کتابخانه نیز کتاب به امانت بگیرند.

بر اساس تفاهم‌نامه اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان و معاونت امور فرهنگی و اجتماعی شرکت بهره‌برداری راه آهن شهری تهران اجرای این‌طرح در آینده نزدیک در ایستگاه‌های دارای استانداردهای کتابخانه عمومی ادامه خواهد داشت.

افتتاح کتابخانه عمومی در مترو تهران یکی از اهداف معاونت توسعه و ترویج کتابخوانی نهاد است که با هدف برقرای عدالت فرهنگی در حوزه شهروندی و استفاده از فضاهای عمومی در جهت راه‌اندازی کتابخانه‌های عمومی در نقاط فاقد کتابخانه اجرایی شده است. همچنین با توجه به محدودیت‌ها و مشکلات احداث کتابخانه عمومی در شهر تهران راه‌اندازی کتابخانه عمومی در مترو در معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد بررسی و برای اجرایی‌شدن به اداره کل کتابخانه‌های استان تهران سپرده شده است.