کرونا فرصتی برای آسیب شناسی و آسیب زدایی از هیئات مذهبی است

حجت الاسلام حیدر همتی مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع)، در گفتگو با خبرنگار مهر، با توجه به شرایط کنونی شیوع کرونا به بررسی چالش‌های پیش روی هیئات و مجالس عزاداری محرم پرداخت و اظهار کرد: یکی از مسائلی که امروزه به‌نوعی دین و الهیات را با چالش روبرو کرده مسأله کرونا است که ابعاد مختلفی از مسائل اعتقادی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را درگیر کرده است.

وی افزود: در حوزه شیعه ابتدا چالش زیارت و توسل و ورود به حرم اهل‌بیت (ع) چالش‌هایی را در فضای دینی به وجود آورد، با نزدیک شدن به ماه محرم که به‌نوعی با اعتقادات شیعی گره‌خورده و در طول تاریخ به‌نوعی هویت‌ساز شیعه بوده است؛ نسبت کرونا با ماه محرم چالش‌های جدیدی را آغاز و پرسش‌های مختلفی را در این قضیه به وجود آورده است.

حجت الاسلام همتی درباره نسبت کرونا با ماه محرم، عنوان کرد: اگر بخواهیم نسبت کرونا را با ماه محرم در نظر بگیرم در سه مقوله قابل‌بحث است، نخست مربوط به اصل عزاداری می‌شود و دیگر شیوه عزاداری و در آخر نمادهای عزاداری را در برمی‌گیرد.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) ادامه داد: گاهی در بحث نمادهای عزاداری گرفتار مغالطه می‌شویم؛ یعنی نمادهایی که در طول تاریخ برای عزاداری به وجود آمده را یک اصل مسلم فرض می‌کنیم درحالی‌که بروز و ظهور حزن، غم و شادی در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است. به همین خاطر شرایط اجتماعی هم می‌تواند نمادها را متفاوت کند.

وی در ادامه بیان کرد: اصل عزاداری در چهار مرحله قلبی، لسانی، فردی و اجتماعی می‌تواند ظهور و بروز پیدا کند، بر همین اساس مسأله کرونا نمی‌تواند ما را در اصل عزاداری دچار مشکل کند.

حجت الاسلام همتی اضافه کرد: بروز قلبی، لسانی و فعل فردی که سر جای خود بوده و چیزی که باقی می‌ماند بروز اجتماعی است که بروز اجتماعی نیز با نمادسازی‌های جدید و مطابق با شرایط و اقتضائات اجتماعی قابل بیان خواهد بود، لذا بعضی افراد بعضاً مطرح می‌کنند که جلوی عزاداری‌ها گرفته‌شده و یا تعارض بین عزاداری و مسائل بهداشتی را در نظر می‌گیرند، این اشتباه است.

وی افزود: یک قسمت عزاداری حب و بخش دیگرش برائت است، حُب مراحل قلبی، زبانی، بروز فردی و اجتماعی دارد که سه مرحله نخست هیچ چالشی با کرونا ندارد و تنها بروز اجتماعی است که در بروز اجتماعی نیز می‌تواند با نمادسازی‌های جدید و مطابق با شرایط اجتماعی این بروز اجتماعی را بیان کرد.

حجت الاسلام همتی درباره نمادسازی، عنوان کرد: درباره نمادسازی نیز کسانی که اهل فرهنگ و بحث‌های روانشناسی اجتماعی هستند پیشنهادهای خوبی در این قضیه از نصب پرچم گرفته تا پخش صوت عزاداری از بلندگوهای منازل و مساجد ارائه کردند، موضوعات مختلفی که می‌توان بروز اجتماعی قضیه را هم حل کرد.

ضرورت عبور از ظاهرگرایی و نمادها برای رسیدن به باطن عزاداری اباعبدالله الحسین (ع)

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) تأکید کرد: مشکلی که در این قضیه وجود دارد این است که معمولاً بعضی از نمادها جز اصول اعتقادی دین فرض شده برای همین گذر کردن از این ساختارها سخت و دشوار است، اتفاقاً با نگاه مثبت به این قضیه می‌توان از ظاهرگرایی و نمادها عبور کرد و به باطن عزاداری رسید.

وی افزود: نمادسازی هم مطابق با شهرها و فرهنگ‌های مختلف قابل پیش‌بینی و پیشنهاد است که مسأله پیچیده‌ای هم نیست. فقط باید اهل فرهنگ در شهرهای مختلف کنار هم بنشینند و مطابق با فرهنگ بومی، قومی و ملی هر استانی نمادهایی را برای بروز اجتماعی عزاداری تعریف کنند.

حجت الاسلام همتی با تأکید بر اینکه تهدیدها باید به فرصت تبدیل شود، گفت: در سال‌های اخیر متأسفانه هیأت‌های عزاداری با آسیب‌هایی مواجه شده است این ایام فرصتی است برای بازخوانی و آسیب‌شناسی کارکرد هیئت‌ها و تحلیل مفاهیم و محتواهایی که در سالیان اخیر تولیدشده است. این فرصت می‌تواند فرصتی برای تقویت نگاه عقلانی در کنار احساسات باشد. عمق‌بخشی به عزاداری‌ها با راه‌اندازی گروه‌های مطالعاتی می‌تواند تأمین‌کننده این هدف به شمار آید.

مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) در پایان خاطرنشان کرد: فرصت دیگری که می‌توان از آن استفاده کرد بازتعریف نذورات است. امروزه بیشتر نذرها معطوف به غذا و آن هم در حیطه مخاطبین خاص است که گاه در ایام نزدیک به عاشورا با تورم نذری‌ها از نوع غذا مواجه هستیم. شرایط کرونایی فرصتی برای بازتعریف نگاه ما به کارکرد نذری‌ها نیز به شمار می‌رود.