دستورالعمل ارزیابی و شناسایی ابعاد مختلف سرمایه در بین مردم محلی

به گزارش خبرگزاری مهر، اندیشکده پایا شاخص‌های مناطق هدف و محرومیت‌زدایی را در محورهای سنجش سرمایه شش گانه و با هدف شناسایی مناطق هدف منتشر کرد. در این دستورالعمل که مبتنی بر سند «الگوی محرومیت زدایی مردم‌محور با رویکرد نهادی» تدوین شده، بر مردم محوری با میدان‌ داری نهادهای مردمی و ابتناء بر سرمایه های محلی به عنوان یکی از راهبردهای اساسی تاکید گردیده است.

این دستورالعمل مبتنی بر برنامه سال ۱۳۹۸ در ورود به مناطق هدف محروم کشور به صورت پایلوت و برنامه ریزی در جهت کمک به رفع محرومیت در مناطق مبتنی بر ظرفیت های مادی و معنوی تهیه شده است.

«شاخص‌های مناطق هدف و محرومیت‌زدایی» مشتمل بر ارزیابی سرمایه های محلی و عبارت از سرمایه انسانی، سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سرمایه طبیعی، سرمایه فیزیکی و سرمایه مالی است.

در زمینه سرمایه انسانی، به شاخص نیروی انسانی اشاره شده است که شامل نیروها، مهارت ها و دانش انسانی است که در تولید کالاها یا ارائه خدمات به کار گرفته می شوند یا به طور بالقوه می توانند و یا باید مورد استفاده قرار بگیرند. نیروی کار، بهداشت، و تغذیه و پوشاک سه شاخص دیگری هستند که در این دستورالعمل در این حوزه مورد تاکید قرار گرفته اند.

در زمینه سرمایه فرهنگی، به شاخص زیرساخت های فرهنگی اشاره شده است. فرهنگ عمومی شاخص دیگر این حوزه است که به مفاهیم و دســتاوردهای فرهنگــی اشاره دارد که در قالب های مختلف و از طریق نرم افزارهــا و ابزارهای گوناگون بــه جامعه عرضه می گردد. این مفاهیــم برحوزه تمایلات، اندیشــه ها و رفتارهــا تأثیر می گذارند و می توانند آنها را تکامل و یا تنزل دهنــد.

همچنین در زمینه سرمایه اجتماعی، روی شاخص مشارکت اجتماعی به عنوان یک فرآیند عام، جامع، چندبعدی و چندفرهنگی تاکید شده است که هدف آن سوق دادن همه مردم برای ایفای نقش در مراحل توسعه است. همبستگی و انسجام اجتماعی و تعلق خاطر به زادگاه دو شاخص دیگر در این حوزه هستند.

در زمینه سرمایه طبیعی، روی شاخص زمین کشاورزی و دامداری تاکید شده است. دیگر شاخص های این حوزه، دسترسی به منابع طبیعی، آسیب‌ها و بحران‌های طبیعی، جاذبه و چشم اندازهای طبیعی و موقعیت جغرافیایی هستند که در این دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته است.

در زمینه سرمایه فیزیکی، روی شاخص زیرساخت های اساسی تاکید شده است. خدمات اجتماعی شاخص دیگر این حوزه است.

در زمینه سرمایه مالی، درآمد و هزینه از شاخص های مهم به شمار می روند؛ زیرا یکی از اهداف مهم در هر جامعه، برقراری عدالت اقتصادی است که بعد مهمی از این عدالت در زمینه توزیع درآمد صورت می پذیرد. اشتغال و تولید و دسترسی به تسهیلات مالی دو شاخص دیگری هستند که در این دستورالعمل مورد توجه قرار گرفته اند.

تعریف شاخص های کمی و کیفی و نیز ارزیابی اجرای عملیات شناسایی مناطق هدف، بر مبنای مجموع امتیازات شاخص های شش گانه که در این دستورالعمل تشریح شده است صورت می پذیرد.

به صورت عملیاتی این شناسایی با معیارهای سه گانه و وزن دهی به آن ها انجام می شود. معیارهای تعیین اولویت مناطق هدف چنین هستند:

معیار اول- ضرایب محرومیت مناطق؛  مبتنی بر ضرایب محرومیت مناطق بر اساس آخرین تغییرات رسمی اعلام شده توسط دولت.

معیار دوم- ظرفیت اجرایی و ستادی مناسب در شهرستان هدف و یا مجاور به دهستان

معیار سوم- ضرایب ارزیابی ابعاد شش گانه سرمایه های موجود در منطقه (سرمایه های انسانی، فرهنگی، اجتماعی، فیزیکی، طبیعی و مالی).

همچنین در این خصوص پیشرفت منطقه هدف از ۳ منظر مورد توجه قرار گرفته است:

االف) سطح سرمایه ها: سطح سرمایه به عنوان شرط لازم برای دستیابی به معیشت پایدار تلقی می شود و اقدامات سرمایه‌گذاری در هر کدام از سرمایه‌های محلی می بایست به منظور جلوگیری از کاهش سطح سرمایه باشد.

ب) همبستگی سرمایه ها: در همبستگی، سرمایه‌ها یکدیگر را تقویت کرده و با ارتقاء سطح تمامی سرمایه‌ها، امکان پیشرفت متوازن وجود خواهد داشت، لذا اقدامات این الگو، می بایست منجر به افزایش سطح تمامی سرمایه ها شود.

ج) بازتولید سرمایه ها: اقدامات محرومیت‌زدایی در بهره‌گیری از سرمایه‌های محلی باید به بازتولید سرمایه کمک کند و در این صورت است که امکان پیشرفت درون زا وجود خواهد داشت.

گفتنی است در سال‌های اخیر حرکت‌های جهادی رشد قابل توجهی در رفع مشکلات مناطق محروم در عرصه‌های گوناگون داشته اند. در همین راستا اندیشکده پایا با بررسی تخصصی موضوع به این نتیجه دست یافته است که فعالیت‌های جهادی باید به صورت هوشمندانه و هدفمند و با بررسی سرمایه های موجود در ابعاد مختلف به ارائه خدمات حول مسائل اساسی مناطق هدف متمرکز گردد.