مخالفت با برخورد حذفی با رمان‌های عامه‌پسند

طیبه گوهری می‌گوید: برخورد حذفی و تحقیرآمیز با رمان‌های عامه‌پسند پسندیده نیست.

این نویسنده در پاسخ مکتوب به پرسش‌های ایسنا درباره ویژگی‌های رمان‌های عامه‌پسند و پرفروش و این‌که آیا لزوما یکی هستند و یا گاهی با هم اشتباه گرفته می‌شوند، اظهار کرد: در بحث افتراق این دو گونه ادبی باید به چند نکته اشاره کرد؛ نخست این‌که در داستان‌های عامه‌پسند معمولا روابط انسانی فاقد پیچیدگی و عمق لازم هستند. هیچ کشف و شهودی در طول روایت اتفاق نمی‌افتد و روابط علت و معلولی غالبا سیر منطقی خود را طی نمی‌کنند و حوادث در سطح اتفاق می‌افتد.

او در ادامه افزود: در این رمان‌ها ماجرامحوری حرف اول را می‌زند و معمولا فرم، زبان و تکنیک‌های روایی دغدغه ذهنی مولف نیست. تا آن‌جا که من می‌دانم نه منتقدی به نقد و بررسی این کتاب‌ها اشتیاق دارد و نه مولف به نقد جدی تن می‌دهد. اصولا وجه سرگرمی، فروش و سودآوری بیشتر در این صنعت جهانی حرف اول را می‌زند تا ماندگاری و تاثیرگذاری که دغدغه گونه‌ دیگر است.

 گوهری خاطرنشان کرد: ادبیات عامه‌پسند در دنیا چرخه مالی گسترده و بسیار سودآوری دارد که در ایران از این موهبت هم برخوردار نیست، ولی به نسبت ادبیات مهجور فاخر وضعیت بهتری دارد، همان‌طور که در سینما و موسیقی چنین است. داستان‌های عامه‌پسند غالبا با پایان خوش، ختم به خیر می‌شوند و به نوعی حامل تثبیت و تایید وضعیت موجود هستند و به همین دلیل با مشکل حذف و سانسور روبه‌رو نمی‌شوند. این در صورتی است که یکی از ویژگی‌های ادبیات فاخر طرح سوال و ایجاد تشکیک در وضعیت کنونی است که نوعی نقد اجتماعی سیاسی را در خود نهفته دارد. این ویژگی موجب چالش و کنترل از سوی حکومت‌ها است که خود به محدودیت‌های این ژانر دامن می‌زند.

نویسنده «گلوگاه» و «برف سرخ»  سپس بیان کرد: سزاوار نیست ادبیات پرفروش و عامه‌پسند را یک‌کاسه کرده و چه بسا ادبیات فاخری که از بخت‌یاری فروش بالا و استقبال مخاطب هم برخوردار شود که به خودی خود پدیده مبارکی است؛ در شرایطی که سود این فروش به جیب مولف هم برود.‌ متاسفانه به خاطر آسیب‌هایی که در این چرخه هست معمولا نویسنده از سود فروش اثر خود بی‌نصیب یا کم‌نصیب می‌ماند.

این نویسنده درباره نگاه تجارت‌گونه برخی از ناشران نسبت به کتاب‌ها که منجر به گسترش تولید کتاب‌های عامه‌پسند می‌شود و  این‌که آیا ممکن است نویسنده‌ای برای تأمین معاش به این سمت برود، بیان کرد: این‌که ناشران به ادبیات عامه‌پسند اقبال بیشتری نشان می‌دهند به این نکته برمی‌گردد که نشر یک بنگاه اقتصادی و فرهنگی است و همواره ناشران برای بقا و ماندگاری منفعت مالی خود را لحاظ کرده و در اولویت قرار می‌دهند، اما نویسنده اگر به ژانر و انتخاب شخصی‌اش ایمان داشته باشد، به اصول حرفه‌ای خودش وفادار می‌ماند و اصول بنیادین خود را به خاطر پول، شهرت یا رانت زیر پا نمی‌گذارد و  هزینه‌ انتخابش را می‌پردازد.

گوهری درباره موضعی که معمولا نسبت به کتاب‌های عامه‌پسند وجود دارد، گفت: برخوردهای حذفی و تحقیرآمیز شیوه معقول و پسندیده‌ای نیست و معمولا جواب نمی‌دهد. هر ژانر مخاطب خودش را دارد، چنان که سینما هم انبوه مخاطبان خود را در عامه پیدا می‌کند و چرخه اقتصادی خود را به حرکت درمی‌آورد. همزمان فیلم‌های هنری برای مخاطب خاص و محدود تولید و عرضه می‌شود.

این نویسنده درباره این‌که آیا ادبیات عامه‌پسند پلی به ادبیات جدی است یا نه، اظهار کرد: به این فرضیه اعتقاد ندارم که مخاطب عامه‌پسند سیر مطالعاتی خود را به تدریج تغییر می‌دهد و جذب گونه دیگر می‌شود. احتمال دارد در نوجوانی و برای شروع که گزیده‌خوانی در فرد هنوز روشمند  و نهادینه نشده هر دو گونه ادبی در هم خوانده شود، ولی اگر مخاطبی سالیان سال ادبیات عامه‌پسند را دنبال کرده و از آن لذت برده بعید می‌دانم به ناگهان تغییر رویکرد داده و به ادبیات جدی و سخت‌خوان روی بیاورد. با این همه بگذاریم همه باشند و البته هر چیزی سر جای خودش باشد.

انتهای پیام