نگاهی به زندگی و آثار «بهمن مفید» هنرمندی که سالها در ایران اجازه کار نداشت

 بهمن مفید، هنرمند محبوب ایرانی و از چهره‌های پیشکسوت سینما و تئاتر ایران این هفته پس از مبارزه‌ای طولانی با بیماری سرطان در ۷۸ سالگی در تهران درگذشت. 

بعد از مرگ آقای مفید بسیاری از هنرمندان و هنردوستان ایرانی و طرفداران بهمن مفید با انتشار تصاویر و کلیپ‌های مختلفی از این هنرمند فقید، یاد و خاطره او را گرامی داشتند. در این میان واکنش‌ هنرمندان داخل ایران نیز جالب توجه بود و تعدادی از آنها بصورت بی‌سابقه‌ای از سالها ممنوع الکاری بهمن مفید و بی‌مهری مسئولان نسبت به این چهره قدیمی انتقاد کردند.

بهمن مفید در خانواده‌ای فرهنگی متولد شد. پدرش غلامحسین مفید از بازیگران قدیمی تئاتر ایران بود. برادرانش بیژن مفید، و اردوان مفید، و خواهرش هنگامه مفید همگی از چهره‌های سرشناس هنر ایران محسوب می‌شوند. 

او فعالیت‌های هنری خود را با بازی در نمایش‌های پدر و برادرش، بیژن مفید، آغاز کرد و ضمن تحصیل در دانشکده هنرهای دراماتیک، به کارگردانی و بازیگری می‌پرداخت.

 

بهمن مفید

نمایش‌های «شهر قصه» به کارگردانی بیژن مفید، و «ضیافت» از بهرام بیضایی، مشهورترین آثاری است که بهمن مفید در آنها بازی کرد. بهمن مفید در اواخر دهه ۴۰ خورشیدی به سمت سینما رفت و با بازی در فیلم «قیصر» ساخته مسعود کیمیایی به شهرت زیادی رسید.

 

 

هرچند که نقش بهمن مفید در این فیلم کوتاه بود، ولی یکی از دیالوگ‌های او در قیصر، که زاییده خلاقیت و توانایی منحصر به فرد این هنرمند بود، از صحنه‌های ماندگار و کلاسیک سینمای ایران محسوب می‌شود.

از نزدیک به ۷۰ فیلمی که بهمن مفید در آنها حضور داشت، می‌توان به «طوقی»، «رضاموتوری»، «سه قاپ»، «داش‌آکل»، «جوجه فکلی»، «باباشمل»، «قلندر»، «طوطی»، «جمعه»، و «نفس‌بریده» اشاره کرد.

«پل» یکی از فیلم‌های متفاوتی است که بهمن مفید بازی کرد. فیلم پل به کارگردانی خسرو پرویزی و نویسندگی مسعود اسداللهی در سال ۱۳۵۰ ساخته شد و در آن هنرمندانی مانند ناصر ملک مطیعی، جمشید مشایخی، ژاله علو، و آفرین شرکت داشتند.

 

فیلم‌ «پل»

بهمن مفید پس از وقوع انقلاب، برای مدت کوتاهی به فعالیت‌های هنری خود ادامه داد؛ ولی رژیم حاکم بر ایران او را ممنوع الکار کرد و او در نهایت به آمریکا مهاجرت کرد. او در این دوران در چند نمایش بازی کرد و به مناسبت‌های مختلف با مرتضی عقیلی، دوست قدیمی خود، در پروژه‌های مختلفی همکاری داشت.

او در سال ۱۳۷۸ برای عیادت مادرش به ایران بازگشت، برای مدتی ممنوع الخروج شد، و در نهایت تصمیم گرفت در آن کشور بماند.

 

بهمن مفید

بهمن مفید در جریان مصاحبه با یکی از خبرگزاری‌های داخلی گفته بود: «گفتند ممنوع التصویرم. رفتم تئاتر بازی کردم. بعد یکی با کلت آمد و گفت: تئاتر تعطیل. من هم رفتم آمریکا! با میان‌پرده‌خوانی زندگی می‌کردم که رئیس دولت اصلاحات گفت که همه ایرانی‌ها می‌توانند تا دو هفته بعد برگردند ایران. من هم آمدم، پاسپورتم‌ را ضبط کردند و نگذاشتند برگردم. بد هم‌ نشد! ماندم پیش مادرم!»

هرچند که در این سال‌ها، تلاش‌های زیادی برای رفع ممنوع الکاری بهمن مفید، به ویژه از سوی همکارانش صورت گرفت، ولی هر بار به دلایل متفاوتی، با مخالفت نهادهای حکومتی، یا سازمان‌های امنیتی مواجه شد و سرانجامی نداشت. او در این دوران و با نام مستعار، به عنوان صدا‌پیشه در چند پروژه عروسکی و نمایشی بازی کرد، و‌ یا در اجراهای کوچک به نمایشنامه‌خوانی پرداخت.

«سرود تولد» آخرین فیلمی است که بهمن مفید در سال ۱۳۸۳ بازی کرد. این فیلم تا مدت‌ها توقیف بود و ‌در نهایت، با حذف صحنه‌های بازی بهمن مفید، مجوز اکران گرفت.