جایزه بهترین بازیگر زن و مرد اولین جشنواره فیلم‌های ایرانی به چه کسانی رسید؟

ماه‌های بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران در بهتی عجیب فرو رفت و بخش مهمی از جامعه که حامی دولت محمد مصدق بود سرخورده نظاره گر دادگاه‌های مصدق، دستگیری و اعدام دکتر فاطمی، تعطیلی روزنامه‌ها و روزهای خفقانی بودند که محمدرضا شاه و فضل‌الله زاهدی شکل دادند. اما در این بین بودند افرادی از بین روزنامه نگاران حوزه سینما و جریان‌های فکری که از نیمه‌های دوم سال ۱۳۳۳ و با گذشت بیش از یک سال از کودتا تلاش کردند تا با کمک ابزارهای فرهنگی کمی فضای جامعه را تغییر دهند.

یکی ازاتفاقات مهمی که در این زمینه رخ داد تشکیل اولین «کنگره سینمایی ایران» در اسفند ۱۳۳۳ و برگزاری نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی با عنوان «گلریزان» بود. گلریزان از ۲۲ تا ۲۸ اسفند ۱۳۳۳ در سینما متروپل (خیابان لاله زار) برگزار شد. در این جشنواره فیلم «پایان رنج ها» به‌عنوان بهترین فیلم انتخاب شد و ساموئل خاچیکیان برای فیلم «چهارراه حوادث» به‌عنوان بهترین کارگردان جایزه گرفت. همچنین اولین تندیس بهترین بازیگری سینمای ایران به «آرمان هوسپیان» رسید و از هوشنگ بهشتی برای بازی در فیلم «مهتاب خونین» تجلیل شد. علاوه براین در نخستین جشنواره سینمایی فیلم‌های ایرانی «مهین دیهیم» برای بازی در فیلم «پایان رنج ها» به‌عنوان بهترین بازیگر زن انتخاب و از «منیر تسلیمی» (یک سال پیش از مرگش در سال ۱۳۳۴) به خاطر بازی در فیلم «مهتاب خونین» تجلیل شد.

اما پرونده برگزاری نخستین جشنواره فیلم‌های ایرانی سینمای کشور در قرن اخیر در حالی در آستانه ورود به سال ۱۳۳۴ بسته شد که برای ریشه‌یابی برگزاری جشنواره‌های فیلم در ایران باید چند سالی به عقب‌تر از سال ۱۳۳۳ رفت و نگاهی به فعالیت‌های افرادی همچون طغرل افشار روزنامه نگار سینمایی که از او به‌عنوان اولین منتقد سینمای ایران هم یاد می‌شود؛ انداخت.

او برای اولین بار در سال ۱۳۲۹ و زمانی که هنوز سینمای ایران محصولات چندانی نداشت جشنواره کوچکی با نمایش چند فیلم خارجی در سینما کریستال (خیابان لاله زارنو) برگزار کرد. طغرل افشار باتوجه به تحولات سیاسی پرشمار ایران تا سال ۱۳۳۳؛ سه دوره دیگر این جشنواره را هم با حضور فیلم‌های خارجی اجرایی کرد که مهم‌ترین دوره آن در روزهای ۵ و ۶ تیر ۱۳۳۳ و همزمان با انتشار مجله «پیک سینما» که خود سردبیر آن بود، برگزار شد. در دوره چهارم این جشنواره (۱۳۳۳) فیلم‌هایی از ۹ کشور اکران شد و در مراسم افتتاح آن هوشنگ کاووسی روزنامه نگار و منتقد مهم سینمای ایران و طغرل افشار سخنرانی کردند. تا پیش از اینکه طغرل افشار جشنواره فیلم‌های خارجی را برگزار کند؛ تنها چند هفته فیلم خارجی (آن هم معمولاً از سوی سفارتخانه‌های خارجی) در ایران برگزار شده بود.

طغرل افشار کار خود را در حوزه روزنامه نگاری و نوشتن درباره سینما و نقد فیلم از سال ۱۳۲۷ شروع کرد. او خواهرزاده نیما یوشیج بود که در سال ۱۳۱۲ به دنیا آمد و زمانی که در سال ۱۳۲۹ جشنواره فیلم‌های خارجی در تهران برگزار کرد تنها ۱۷ سال داشت. افشار در فروردین سال ۱۳۳۳ نخستین جنگ سینمایی را با نام در کمان رنگین سینما منتشر کرد. او همچنین در کنار روزنامه نگاری در سال ۱۳۳۲ در فیلم «بی‌پناه» بازی کرد ولی بعد از این کار پشیمان شد و در مطلبی نوشت:«خواستم فساد و ابتذال پشت پرده را از نزدیک ببینم و بشناسم.»

او یکی از کسانی بود که در ۷ آبان ۱۳۳۲ همراه افرادی مانند هوشنگ کاووسی بیانیه علیه رفتار تعدادی از تماشاگران هنگام اکران فیلم «رودخانه» اثر ژان رنوار امضا کرد. هنگام پخش این فیلم تعدادی از سینماگران شروع به پرخاشگری کردند و واکنش‌های بسیار تندی نشان دادند و به همین دلیل دولت انتشار این فیلم را متوقف کرد. طغرل افشار اولین برگزارکننده جشنواره فیلم‌های خارجی در ایرانی در ۲۸ مرداد ۱۳۳۵ در سن بیست و سه سالگی هنگام شنا در دریای خزر (بابلسر) غرق شد. 

۲۴۱۲۴۱