محرم و کرونا؛ الزامات حقوقی و چالش‌های تجمعات انسانی

هر ساله در آستانه ورود به ماه محرم، شهرها و روستاهای ایران سرشار از نمادها و نشانهای سیاه و علامت هایی نمادین در احترام و نکوداشت آن می گردد، اما برگزاری مراسم آیینی و محرم در سال جاری که با روند فزاینده شیوع کرونا و قرار داشتن تهران و بسیاری از استانها در وضعیت هشدار و قرمز و تمدید مکرر محدودیت های دولتی در دوائر اداری  و سازمانهای دولتی و مجامع عمومی و مصوبات ستاد ملی مبارزه با کروناست؛ نگرانی های روزافزونی بر سلامت و حیات شهروندان سایه افکنده و بیم ابتلای گسترده مردم و شرکت کنندگان در این مراسم و افزایش شدید آمار مرگ و قربانیان ناشی از کرونا و محدودیت شدید منابع انسانی و درمانی در مراکز بیمارستانی و کادر درمانی خسته و آسیب پذیرِ درگیر در مبارزه و درمان بیماران کرونای در طی ماههای اخیر را با وجود هشدارهای مکرر پزشکان و متخصصان حوزه های گوناگون پزشکی و دیدگاههای موافق نسبت به برگزاری مراسم محرم با رعایت پروتکل های بهداشتی و رویکردهای مخالف با برگزاری آن به جهت زیان های احتمالی وارده به سلامت شهروندان و ضرورت حفظ جان و حقوق مردم را از نظر مراجع محترم تقلید، حسب مورد با خود به همراه دارد!.

طرح چند پرسش نسبت به تجویز برگزاری مراسم محرم در وضعیت هشدار و قرمز ناشی از شیوع کرونا و مخاطرات انسانی آن:

در این میان، نظر به آنکه، عدم کارآمدی موثر و مستمر در مدیریت و ابتلای به کرونا و فوت فزایندۀ ناشی از آن از مصادیق نقض بنیادین " حق بر سلامت و حق بر حیات" ، از زمرۀ حق های بشری شناسایی شده به شمار می رود که دولت ایران با الحاق به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دیگر اسناد حقوق بشری جهانی نسبت به حفظ و تضمینِ موثرِ سلامت و حیات شهروندان خویش دارای مسئولیت و تعهدات بین المللی است؛ تاکید بر برگزاری گسترده و پُر شور مراسم محرم که در تعارض آشکار با پروتکل های بهداشتی و محدودیت های ناشی از آن می باشد، چگونه باید از حیث حقوقی و الزامات حقوق بشری و محتمل بودن خسارات وارده به جسم و جان و سلامت و حیات آنها توجیه گردد؟ پاسخ دولت به نقض حقوق شهروندی و بشری مردم و نقض حق بر سلامت و حیات آنها و قتل شبه عمد ناشی از ابتلای شهروندان ایرانی به کرونا با تاکید و ترغیب مردم به شرکت در مراسم آیینی و مذهبی محرم در وضعیت هشدار و قرمز کرونایی اعلامی مراجع دولتی و رسمی چیست؟ و چگونه باید توجیه شود؟  

آیا " حفظ جان و انسان ها و حقوق آنها" بعنوان " یکی از اصول اولیه شرعی و عقلی" و همسو با هنجارهای حقوق بشریِ حق بر سلامت و حق بر حیات به شمار نمی رود و رعایت هر آنچه که موجب پیشگیری از شیوع کرونا و گسترش آن در بین مردم و شهروندان و عزاداران حسینی گردد، از حیث شرعی و اسلامی بر همگان و حتی، بر مراجع عظام تقلید و دست اندرکاران دین و دولت ؛ " واجب و لازم شرعی و حکم عقلی" نیست؟ و هر گونه تجویز مغایر با آن در تعارض و مغایرت شرعی با آن قرار ندارد؟!.

 در شرایطی که بسیاری از پزشکان و حتی، برخی از اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزیر بهداشت و سخنگوی وزارتخانه متبوعه و دیگر کنشگران مدنی، پزشکی و حرفه ای بر پیامدهای شرکت و مخاطرات حضور گسترده مردم در هر گونه تجمعات انسانی به مانند مراسم و هیاتها در ایام محرم در وضعیت قرمز تهران و بسیاری از استانهای دیگر، محدودیت شدید امکانات درمانی و بهداشتی در بیمارستان ها، پُر شدنِ ظرفیت بخش های مراقبتهای ویژه در مراکز درمانی و تخت های ICU کرونایی در کشور، کمبود تخت ICU، افزایش بیماران بدحال کرونایی و رسیدن به مرحله سخت انتخاب بیمار در بیمارستان ها و شرایط سخت کادر ICU ، به ترتیب مشروحه در اظهارات معاون سازمان نظام پزشکی کشور (hamshahrionline.ir/x6zWN) اشاره کرده و بر ضرورت پیشگیری از افزایش شیوع گسترده کرونا در بین مردم و شهروندان هشدار داده اند- آیا حفظ جان  مردم و مومنان و دور نگاه داشتن آنها از معرض مخاطراتِ پیش روی سلامت جسم و جان آنها، واجب و مقدم بر هر موضوع و مساله ای، ولو با کاهش و تعدیل مراسم ها و هیاتهای مذهبی و عزاداری و ضرورت تغییر مدل برگزاری آن به شکل های غیر حضوری و الکترونیکی در فضای مجازی؛ با هدف حفظ و تضمین سلامت مردم و عزاداران و پیشگیری از ابتلای جسم و جان آنها به کرونا، نیست؟!

مرجع نظارت مستمر و همه جانبه بر رعایت پروتکل های بهداشتی و مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا در برگزاری مراسم آیینی و عزاداری محرم کیست؟ و ساز و کارهای نظارت موثر بر کارکرد هیاتهای مذهبی و عزاداری و تضمین مستمر رعایت همه جانبه آن چگونه است؟ کدام نهاد ناظر دولتی و شبه دولتی دارای توانایی نظارت و ضمانت موثر بر اجرای کامل پروتکل های بهداشتی از سوی هزاران عزادار در شهرها و روستاهای سراسر کشور خواهد بود؟

وضعیت بازدارندگی تضمینات محدود مقرر در نقض مصوبات ستاد مزبور و تخلف از آنها، با توجه به آثار فزاینده شیوع کرونا و مخاطرات گستردۀ مرگبار آن و غیر قابل پیشگیری بودنِ شیوع و گسترش ویروس در تخلف از مصوبات ستاد مذکور چگونه قابل توجیه است؟ و چگونه می تواند " حق بر سلامت " و " حق بر حیات " شهروندان و عزاداران حسینی را در ایام محرم تضمین نماید؟! و مستند کارشناسی، علمی، پزشکی و حقوقی تضمین مستمر و موثر حق بر سلامت و حق بر حیات مردم و شهروندان در اجرای مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا در محرم و تجویز برگزاری عزاداری های مقرر در هیاتهای مذهبی چیست؟

مسئولیت جبران خسارات وارده به سلامت و حیاتِ مبتلایان به کرونا و مرگ و میر آنها مردم و عزاداران و قتل شبه عمد آنها با ابتلای به کرونا و نقض حقوق شهروندی و بشر آنان با گسترش فزایندۀ شیوع آن در کشور در ایام محرم با کیست؟ و چگونه از سوی دولت،دوائر دولتی، ستاد ملی مبارزه با کرونا و مراجع محترم عظام از حیث حقوقی، قانونی و شرعی قابل تضیمن و جبران است؟

مستند علمی، کارشناسی و بین المللی عدم سرایت ویروس کرونا در وضعیت حضور میلیونی مردم و عزاداران در مراسم و هیاتهای مذهبی، ولو با استفاده از ماسک و دستکش از حیث بهداشتی و استانداردهای پزشکی چیست؟ و چگونه بناست؛ این ادعای غیر کارشناسی و غیر علمی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا، وزارت بهداشت و دوائر دولتی مسئول در این باره تضمین شده و با کدامین مبانی عقلی، پزشکی و و حقوقی برای افکار عمومی و رسانه ها و حتی، عزاداران حسینی به اثبات برسد؟!

با کدامین مبنای عقلی، علمی، پزشکی و کارشناسی نیز باید دغدغه های حرفه ای صادقانه و مسئولانۀ پزشکان و متخصصان ذیصلاح و بدور از مصالح سیاسی و امنیتی به مانند شرایط موجود شیوع کرونا در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی و راهپیمایی 22 بهمن سال گذشته نسبت به پیامدهای مترتب بر شرکت گسترده مردم در هیات ها و تجمعات انسانی در محرم و مخاطرات بر سلامت و حیات آنها بی تفاوت بود و دل نگرانی ها و دغدغه های حرفه ای مورد تاکید متخصصان و پزشکان ذیربط را بدون داشتن هر گونه تخصص علمی و صلاحیت پزشکی و حرفه ای لازم بعنوان " شایعات و حرف های ناروا " به ناروا، تلقی کرد...؟!

در همین ارتباط، محمدرضا زمانی درمزاری(فرهنگ)، مدرس حقوق و نویسنده آثار و کتب حقوقی و حرفه ای و وکیل پایه یک دادگستری در این یادداشت به موضوع " کرونا و محرم و الزام حقوقی و بین المللی دولت به تضمین حقوق شهروندی و حقوق بشر" پرداخته و ضمن پرداختن بدان به " محرم و کرونا و ضرورت احترام و تضمین حقوق شهروندی و بشری نسبت به مردم و شهروندان " و مسئولیت بین المللی دولت در عدم رعایت تعهدات ملی و بین المللی خویش در نقض حقوق بنیادین بشری مرتبط با حق بر سلامت و حق بر حیات" اشاره و تاکید دارد.

کرونا، چالش های نقض بنیادین حقوق بشر در تجمعات انسانی و مراسم آیینی ناشی از عدم رعایت پروتکل های بهداشتی:         

    هر ساله، با ورود به ماه محرم و پیش از آن، شهرها و روستاها سرشار از نمادها و نشانهای سیاه و علامت هایی نمادین می گردد که بوی و نوای محرم را در ذهن و نگاه شهروندان و مردم طنین انداز می کند. روند فزایندۀ تشکیل و راه اندازی هیات های مختلف عزاداری در کوچه و خیابان و حرکت روزانه و شبانه آنها در سطح شهر و معابر، ایجاد ترافیک و آلودگی های صوتی و زیست محیطی، انباشت زباله های متعدد و فراوان ناشی از مصرف مواد غذایی و نذری و تحمیل عملی و عینی جمع آوری و نظافت گسترده آنها بر دوش پینه بستۀ پاک بانان و رُفتگران خادم و کوشندۀ شهری و نیز کم رنگ بودنِ روشنگری نسبت به اساس و مبانی اهداف و فلسفه قیام عاشورا و کربلای معلی؛ زمینۀ تکرار فرایند روند مزبور را در هر سال فراهم آورده و آنرا تا آستانۀ ماه بعدی نیز با خود به همراه خواهد داشت.

سال گذشته(1398) که شروع آن با سیلابهای ویرانگر شمال ایران و بیشتر استان های کشور و همراه با نابودی زندگی مردم و شهروندان پیش و پس از نوروز 1399 بود. هستی و حیات و جان و مال آنها را در نوردید؛ کرونای چینی، میهمان خانه های اقوام ایرانی و ملل جهانی گردید و هزاران نفر را قربانی خویش کرد و جهانی را به کلی، دگرگون و واژگون نمود...! کشته شدن هزاران نفر در ایران و جهان و شهادت بسیاری از نخبگان پزشکی، پیراپزشکی و پرستاری کشور در مبارزه با کرونا ویروس و درمان شهروندان و بیماران مبتلاء بدان و نیز قربانیان متعددی که جان خویش را در روزهای پایانی سال گذشته و پس از آن، در نوروز و سال جدید و تاکنون در اثر شیوع و گسترش مرگبار آن از دست داده اند، همراه با استمرار وضعیت شیوع فزاینده آن در کشور و سراسر جهان، موجی از ترس و تاسف و یاس و نگرانی و اندوه ایرانی و جهانی و قرنطیه خانگی و تعطیلی روزافزونِ کسب و کار و فعالیت دیروزی و هزاران میلیارد خسارات مادی و معنوی متعدد و مستمر را با وجود تجویز بازگشائیِ زودهنگام فعالیت های اقتصادی در نیمه پایانی فروردین، علیرغم هشدارهای جدی و متعدد کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت و درمان و بسیاری از اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا در لزوم استمرار محدودیت ها و ممنوعیت های مصوب قبلی با خود به همراه آورد!.

در چنین شرایطی، محرم سال جاری(1399ش/1441 ق.) متفاوت از محرم سالهای گذشته خواهد بود؛ شیوع فزاینده کرونا ویروس و وضعیت هشدار و قرمز بسیاری از استانها و شهرها و تاکید پزشکان و برخی از دست اندرکاران ستاد ملی مبارزه با کرونا و سازمان بهداشت جهانی مبنی بر لزومِ استمرارِ رعایت فاصله گذاری های اجتماعی و رعایت پروتکل های بهداشتی و تداوم محدودیت های دولتی مقرر، همراه با مخاطرات پیش روی مردم و شهروندان در شرکت در تجمعات انسانی و گروهی و مراسم آیینی محرم، با وجود آسیب ها و زیانهای قابل پیش بینی وارده به جسم و جان و حیات مردم و نقض"حق الناس" و محتملِ بودن تشدید شیوع آن و افزایش مرگ و میر ناشی از حضور مردم در نشست ها و محافل و هیاتها و نیز تاکید مغایر با مراتب مزبور از سوی بسیاری از مسئولان به برگزاری هر چه با شکوه تر مراسم محرم، ولو در این شرایط زیان بار انسانی و بشری که می تواند در تعارض با " حق بر سلامت" و "حق بر حیات" بعنوان یکی از حقوق بنیادین بشری و تعهد بین المللی دولت ایران برابر کنوانسیون های بین المللی و حقوق بشری الحاقی بدان باشد، محرم امسال را متفاوت از سالهای گذشته نموده است و چالش های جدی پیش رو بر " حق بر سلامت و حیات " را با وجود فوت بیش از 20 هزار نفر در ایران در اثر کرونا طی ماههای اخیر بر اساس آمار رسمی منتشره و با فرض مقرون به واقع بودن آن و راست آزمایی آمارهای دولتی و رسمی و عدم مغایرت احتمالی آن با آمارها و داده های غیر رسمی و برخی تردیدهای مطروحه نسبت بدان و نیز " سانسور احتمالی آمار دقیق مبتلایان به ویروس کرونا و پیامدهای آن نسبت به امنیت انسانی و عمومی کشور" (https://www.irna.ir/news/83693090/ ) را نسبت به شهروندان رقم زده و با خود نیز به همراه خواهد ساخت...! و پارادوکسی بین رویکرد مبتنی بر " دیانت و مصلحت" و دیدگاه مبتنی بر " صیانت از سلامت " شهروندان و تردید نسبت به همسان سازی و همپوشانی آنرا را در جامعه در ایام محرم سال جاری مطرح کرده است...!

 با این حال، پیش بینی های وزارت بهداشت نسبت به وضعیت شیوع فزاینده کرونا در تابستان در این وضعیت مخاطره آمیز و زیان بار نسبت به حقوق شهروندی مردم نادرست و غیر مترقبه تلقی شده و بنا به اظهار وزیر بهداشت؛ " ...اوج گیری شیوع کرونا در تابستان برخلاف پیش بینی های آن بوده است....ما فکر می کردیم تابستان آرام تری داریم....و وقتی برای نفس کشیدن همکاران مان در تابستان خواهیم داشت، اما نشد...(!!). علت این نشدن را الان نمی گویی و گفتن آن را به آینده موکول می کنیم..." ! (https://www.entekhab.ir/fa/news/569728/)

 به راستی، وقتی وزیر بهداشت و وزارتخانه متبوعۀ متولی بهداشت و درمان کشور و رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا، مطالعه و پیش بینی درست و برآورد کارشناسی، دقیق و مقرون به واقعی از وضعیت بحران کرونا ویروس و شیوع گسترده آن ندارد و با صراحت نیز بدان اعتراف دارد و داده های آماری و مورد برنامه ریزی این وزارتخانه و سایر سازمانها و دوائر دولتی مشابه در تضمین حقوق اساسی و شهروندی مردم، اینگونه مخدوش و آسیب پذیر به نظر می رسند ؛ چگونه می توان جان و مال و زندگی و آرامش و آسایش مردم و شهروندان را ولو، به بهانه برگزاری مراسم آیینی و محرم تابع اظهارنظرهای غیر علمی و طرح های غیر کارشناسی و زیان بار و فاقد داده های مطالعه شدۀ مقرون به واقع و درست علمی و پژوهشی که با صراحت در اظهار وزیر بهداشت و رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا، به ترتیب منتشره در رسانه ها و نیز اقرار و اعتراف صریح به عدم تحقق پیش بینی ها و آینده پژوهی های نادرست وزارتخانه متبوعه وی منعکس شده است، نمود و سلامت و حیات مردم را اینگونه در عمل، متاثر از آن ساخت و آه و ماتم و اندوه را در آتیه ای نزدیک، ارمغان خانواده های ایرانی نمود؟!

و بدین سان، وزیر بهداشت، خود را برخلاف اصول حکمرانی مطلوب و الزامات قانونی مقرر در قانون اساسی و قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات، موظف و مقّید به پاسخگویی شفاف، درست، مستند و با صداقت به مردم، بنا به مصالح سیاسی یا ملاحظات امنیتی نبیند یا نداند و آنرا به آینده موکول نماید...؟! و در نتیجه، در عمل نیز با تکرارِسایه شوم آه و اندوه و مرگ بر حیات و سلامت شهروندان تهرانی و ایرانی با افزایش روزافزون کرونا ویروس و پیامدهای آن بر جسم و جان مردم؛ در مقام بی توجهی نسبت به حقوق شهروندی و بشری آنها و نقض احتمالی آن باشیم و با فرافکنی مسئولیت قانونی و بین المللی دولت، در مقام توجیه طرحها و برنامه های غیر موجهۀ کارشناسی، علمی، تخصصی، حقوقی و بین المللی برآمد...؟! به راستی، آیا زمان آن نرسیده است که مردم در چنین شرایطی با خود بگویند؛ " از طلا بودن پشیمان گشته ایم، مرحمت فرما و ما را مِس نما..." !!

مبانی حقوقی مسئولیت قانونی و بین المللی دولت در هدایت مراسم آیینی محرم در بحران کرونا :
1- در نظام حقوقی ایران :

"حق بر سلامت " ،" حق بر حیات" ، " حق برخورداری از بالاترین استانداردهای زندگی، بهداشتی و درمانی و سلامت عمومی" و " حق بر محیط زیست"؛ از زمرۀ حقوق بشری و بین المللی است که در قوانین داخلیث و اسناد حقوق بشری جهانی انعکاس یافته است. "حق بر سلامت و حق بر حیات" ؛ از زمرۀ بنیادی ترین، بدیهی‌ترین و گسترده‌ترین حق‌های بشری در حقوق بین الملل بشر به شمار می رود و شناسایی و تضمینِ حق بر حیات و سلامت شهروندان نیز بعنوان تعهد بنیادین و بین المللی دولت ها بر شمرده شده است.

از حیث مقررات و موازین حقوقی داخلی؛ ایجاد رفاه و بهداشت همگانی، تامین حقوق همه جانبه افراد و تأمین‏ آزادیهای‏ سیاسی‏ و اجتماعی‏ در حدود قانون(اصل سوم قانون اساسی)، مصون بودن حیثیت، جان، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر به تجویز قانون(اصل بیست و دوم)، حق همگانی مردم در برخورداری از خدمات‏ بهداشتی‏ و درمانی‏ و مراقبتهای‏ پزشکی(اصل بیست و نهم)، منع اضرار به غیر(اصل چهلم قانون اساسی)، سند چشم انداز توسعه، قانون تشکیل وزارت بهداشت و درمان، قانون مدیریت خدمات کشوری، منشور حقوق شهروندی و تعهد به جبران خسارات حاصله به تجویز ماده 1 قانون مسئولیت مدنی و قواعد عمومی مسئولیت از حیث مسئولیت قانونی دولت در نقض حقوق شهروندی مردم در شیوع و گسترش کرونا و نقض حق بر سلامت و حیات آنها در تجویز و هدایت مراسم و تجمعات آئینی برخلاف پروتکل بهداشتی جهانی و بین المللی قابل طرح و بررسی است.

علاوه بر این، طبق ماده 289 قانون مجازات اسلامی؛ جنایت بر نفس، عضو و منفعت بر سه قسم عمدی، شبه عمدی و خطای محض است.در فرض خوش بینانه، اگر بپذیریم که هیچ عمدی از سوی دولت یا نهادهای ذیربط نسبت به وضعیت مخاطره آمیز انسانی ناشی از شیوع فزاینده کرونا در کشور و تجویز برگزاری مراسم آیینی و مذهبی در محرم در وضعیت هشدار و قرمز تهران و بسیاری از استانها نباشد، چگونه باید نسبت به مسئولیت ناشی از مخاطرات ابتلای مردم و عزاداران شرکت کننده در مراسم و هیاتهای مذهبی در محرم و آسیب های وارده نسبت به سلامت و جسم و جان آنها، با توجه به روند فزاینده مبتلایان بدان و مرگ و میر فراوان ناشی از آن و هشدارهای مکرر بسیاری از پزشکان و متخصصان، مبنی بر لزوم رعایت پروتکل های بهداشتی و منع تجمعات و برگزاری مراسم عمومی و مشترک و مخاطرات آنها در شیوع فزاینده کرونا و تهدید آن به سلامت جسم و جان مردم و شهروندان و حتی، با وجود اقاریر صریح و مکرر مسئولان بهداشت و درمان و ستاد ملی مبارزه با کرونا، بنا به اخبار و گزارشات منتشره بی تفاوت بود؟!.

اقدام و عملکرد سهوی دست اندرکاران ذیربط و مرتبط در وضعیت هشدار و قرمز کرونایی در این ارتباط و ورود صدمات احتمالی فراوان به سلامت جسم و جان مردم در اثر شیوع گسترده کرونا در مراسم و هیاتهای مذهبی و آیینی و مخاطرات پیش روی سلامت و بهداشت عمومی مردم یا هر گونه اقدام مغایر با حفظ حیات یا جلوگیری از آسیب غیر قابل جبران به سلامتی شهروندان، می تواند از مصادیق ماده 291 قانون مجازات اسلامی از حیث " قتل شبه عمد شهروندان" به لحاظ حقوقی و مقررات جزایی به شمار رفته و از حیث حقوقی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد؟.

بر این اساس، چه در فرض قتل شبه عمد و چه در فرض قتل مبتنی بر خطای محض؛ مرگ روزافزون شهروندان با نقض عملی پروتکل های بهداشتی و عدم امکان نظارت مستمر و موثر در مراسم ایام محرم و شرکت گسترده مردم در هیاتهای مذهبی و نشست های ویژه این ماه به همراه صدمات وارده به جسم و جان و منافع آن و با علم و آگاهی به کشنده بودن احتمالی حضور مردم در مراسم و تجمعات انسانی و ابتلای فزاینده آنها به کرونا، می تواند واجد وصف کیفری و ترتیب جرم انگاری شده در آن قانون به شمار رفته و از مصادیق قتل شبه عمد یا خطای محض و مستوجب مسئولیت قانونی دست اندرکاران مربوط به تجویز صادره در این باره نیز به نظر می رسد که به موجب مواد مزبور، تکلیف مقرر در 689 آن قانون و نیز ماده 1 قانون مسئولیت مدنی و دیگر عمومات حقوقی و قانونی، مستلزم تعقیب قانونی عوامل و دست اندرکاران مربوطه در این باره و جبران کلیه خسارات احتمالی وارده نسبت به حیات و سلامت عمومی مردم خواهد بود.

2- در حقوق بین الملل بشر و حقوق بین الملل سلامت :
"حق بر سلامت " و" حق بر حیات" علاوه بر شناسایی در نظام حقوقی ایران در اسناد حقوقی و بین المللی متعددی، از جمله( تشویق سازمان ملل متحد به بالا بردن سطح زندگی و حل مسائل بین المللی اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی و مسائل مربوط به آنها طبق بند الف و ب ماده 55 منشور ملل متحد در ترویج همکاری های بین المللی در حوزه سلامت و بهداشتی عمومی و بین المللی) - بهره مندی از بالاترین استانداردِ قابل حصول سلامتی بعنوان یکی از حقوق بنیادین افراد بشر، بدون تمایز از حیث نژاد، مذهب، عقاید سیاسی، شرایط اقتصادی یا اجتماعی، به ترتیب مندرج در مقدمه اساسنامه سازمان بهداشت جهانی- معاهدات حقوق بشر دوستانه بین المللی(معاهدات ژنو/1949)- حق بر حیات و زندگی، منع تجاور به حقوق اساسی افراد و حق بر امنیت اجتماعی( مواد 1 و 3 ، 8 ، 22 و 25 اعلامیه جهانی حقوق بشر/ 1948)، بند 4 ذیل ردیف ه ماده 5 کنوانسیون بین‌المللی رفع همه اشکال تبعیض نژادی(1965)، مبنی برحق‌ استفاده‌ از بهداشت‌ عمومی‌ و مراقبت‌های‌ پزشکی‌ و بیمه‌های‌ اجتماعی‌ و خدمات‌ اجتماعی- حق بر حیات و زندگی بعنوان یکی از حقوق ذاتی شخص انسان حمایت از آن به موجب قانون(ماده 6 میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی/1966)- تعهد دولتهای عضو میثاق به رعایت حقوق شناخته شده در آن نسبت به کلیه‌ افراد مقیم‌ در قلمرو تابع‌ حاکمیت آنها، بدون‌ هیچگونه‌ تمایزی‌ از حیث‌ نژاد، رنگ‌، جنس، زبان، مذهب‌،عقیده‌ سیاسی‌ یا عقیده‌ دیگر(بند 1 ماده 2)- الزام دولتها به تنفیذ حقوق شناخته شده در این میثاق در قانون اساسی و قوانین موجود خویش( بند 2 ماده 2)- تکلیف دولتها به فراهم آوردن موجبات دادخواهی نسبت به نقض حقوق‌ و آزادیهای‌ شناخته‌ شده‌ در این‌ میثاق‌ و تضمین آن(ردیف الف ذیل بند 3 ماده 2)- منع تعلیق پذیری حقوق بشری مقرر در میثاق در وضعیت های اضطراری و استتنثائی(ماده 4)- منع تفسیر مقررات میثاق در توجیه تضییع‌ هر یک‌ از حقوق‌ و آزادیهای‌ شناخته‌ شده‌ در آن و یا محدود نمودن‌ آن‌ بیش‌ از آنچه‌ در این‌ میثاق‌ پیش‌بینی‌ شده‌ است(ماده 5 میثاق مزبور)، حق بر سلامت(ماده 12 میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی(1966) و ترتیب مقرر در آن مبنی بر تعهد دولتهای عضو به بهبود بهداشت محیط و پیشگیری و معالجه بیماریهای همه گیر، بومی، حرفه ای و سایر بیماری ها و پیکار علیه آنها- نظریه عمومی شماره 14 کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به عنوان نهاد نظارتی میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در تفسیر ماده ۱۲ میثاق مزبور، دائر بر ملازمه حق بر سلامتی و سایر حقوق بشری( مانند حق بر حیات) و لزوم شناسایی بالاترین استاندارد قابل حصول سلامتی - مواد ۱۱ و ۱۲ کنوانسیون امحای کلیه اشکال تبعیض علیه زنان(1979)، مبنی بر حق برخورداری از بهداشت و خدمات بهداشتی و تامین اجتماعی- ماده ۲۴ کنوانسیون حقوق کودک(1989) درباره حق برخورداری کودکان از بالاترین استانداردهای بهداشت و تسهیلات درمانی، منع حق دسترسی به خدمات بهداشتی، توسعه خدمات بهداشتی پیشگیرانه و تضمین خدمات مزبور- مواد 28، 43 و 45 کنوانســیون بین المللی حمایت از حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانوادههای شــان(1990 )- ماده 14 منشور آفریقایی حقوق و رفاه کودک(1999)، مواد 3-5 کنوانســیون حقوق بشر و زیست پزشکی شورای اروپا (2004)- مصوبات سازمان بهداشت جهانی در جهت مقابله با بیماری های مسری و ساری، تعهد دولتها به مقابله با شیوع و گسترش جهانی و بین المللی آن و منع هر گونه نقض حقوق بنیادین بشر در اقدامات در دستور انجام دولتها طبق ماده 43 مصوبه 2005 آن سازمان در این باره- ماده 25 کنوانسیون بین المللی حقوق معلولان (2006) و نیز ماده ۱۱ منشور اجتماعی اروپا و ماده ۱۶ منشور آفریقایی حقوق بشر و مردم بعنوان اسناد مرتبط با حقوق بین الملل بشر و حقوق بین الملل سلامت، شناسایی و برشمرده شده و از مبانی و جهات حقوقی مقرر در مقابله با ویروس کرونا در چارچوب آنها می باشند.

از اینرو، تعهدات بین المللی دولتها در جهت مقابله با کرونا در حقوق بین الملل سلامت و حقوق بین الملل بشر، مبتنی بر " تعهد به احترام"، " تعهد به حمایت" و تعهد به انجام و ایفاء تعهدات بین المللی دولتها" در این ارتباط بوده و نقض آن نیز منجر به مسئولیت بین المللی دولت طبق قواعد طرح مسئولیت بین المللی دولت، مصوب کمیسیون حقوق بین الملل سازمان ملل متحد خواهد بود و دولت ایران نیز با الحاق به میثاق های بین المللی مزبور، کنوانسیون حقوق کودک و برخی از اسناد حقوق بشری مربوطه دارای تعهدات بین المللی در شناسایی و تضمین حقوق بشر مقرر در آن و منع هر گونه محدویت و نقض نسبت بدان می باشد و نقض حقوق بنیادین مرتبط با حق بر سلامت و حق بر حیات می تواند منجر به مسئولیت بین المللی دولت در این باره گردد.

قتل شبه عمد شهروندان با نقض حقوق شهروندی مردم و ممتنع بودنِ رعایت پروتکل های بهداشتی در محرم :

صرفنظر از مسئولیت حقوقی و بین المللی دولت و رئیس جمهور نسبت به نقض احتمالی حقوق شهروندی مردم در شیوع و گسترش کرونا و قابل طرح بودن پرسش های اساسی از حیث کارکرد مستند دولت و مراجع قانونی مسئول حفاظت از جان و مال و حیات و زندگی شهروندان در بحران کرونا، مسئولیت قانونی و حقوقی نقضِ حق بر سلامت و حق بر حیات در ایران و زیان های غیر قابل جبران نسبت به حیات آنها- قتل شبه عمد گسترده شهروندان در اثر شیوع و گسترش فزاینده کرونا در کشور و پاسخ دولت و مراجع قانونی ذیربط نسبت به وضعیت تاسف بار مردم و شهروندان- مبنا و هدف از صدور مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا و تاکید رییس جمهور بعنوان مجری قانون اساسی و پاسدار قانون اساسی ملت با تاکید بر برگزاری هر چه باشکوه تر مراسم آیینی و عزاداری در هیات ها و محافل مذهبی مربوطه، برخلاف هشدارهای بسیاری از کارشناسان و پزشکان و تعهدات قانونی وی در قانون اساسی و تعهدات بین المللی دولت نسبت به سلامت و حیات مردم و مخاطرت پیش روی عزاداران حسینی و نیز علیرغم آگاهی ستاد مزبور و رئیس جمهور نسبت به پیامدهای پیدا و پنهان و مستمر ناشی از برگزاری مراسم مزبور نسبت به سلامت و حیات مردم و بهداشت فردی و عمومی شهروندان چیست و چگونه باید توجیه شود؟

مبنای قانونی و حقوقی عدم توجه مناسب و موثر رئیس جمهور و دولت و وزیر بهداشت بعنوان رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا به هشدارهای مکرر و جدی کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت و درمان و برخی از اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا، مخاطرات غیر قابل جبران نسبت به نقض حق بر سلامت و حق بر حیات مردم و فراهم شدنِ موجبات نقض حقوق اساسی و شهروندی شهروندان و قتل شبه عمد آنها در اثر گسترش شیوع کرونا ویروس در کشور،ولو با برگزاری مراسم آیینی و محترمانه محرم، همراه با مسئولیت حقوقی و بین المللی دولت و ضرورت پاسخگوئی مستند آن نسبت بدان چگونه قابل ارزیابی و توجیه خواهد بود؟!

در شرایطی که درصد بالایی از مردم در زیر خط فقر مطلق به سر برده و فاقد اندک توان و درآمد برای تامین معاش و حیات خانواده خویش بوده و هزاران نفر با از دست دادن شغل و درآمد و نابودی وضعیت معیشت آنها و تعطیلی کسب و کار آنان در اثر شیوع فزاینده کرونا برای ادامه حیات، دست و پنجه نرم کرده و بسیاری از خانواده ها و شهروندان فاقد امکان اولیه برای مراجعه به پزشک و تامین هزینه های درمانی ابتلاء به کرونا و بیماری های مشابه هستند و حتی، امکان تهیه لوازم اولیه رعایت پروتکل های بهداشتی(ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی) را به جهت بازارهای سیاه و رانت و انحصاری ناشی از عرضه و تولید و افزایش روزافزون بهای آنها طی ماههای اخیر ندارند و در شُرف نابودی و نیستی خود و خانواده های خویش هستند و وجود هزاران جوان بیکار و جویای کار و سرنوشت آتی خویش نیز در چنین شرایطی بر دوش پینه بسته خانواده های فاقد درآمد و معیشت لازم سنگینی کرده و آه و اندوه و رنج و تاسف و تاثر آنها و خانواده های آنان بر آرزوها و انتظارات آنها سایه افکنده است و مراکز درمانی و بهداشتی نیز فاقد امکانات درمانی و تجهیزات پزشکی و بسترهای درمانی لازم و ظرفیت های پزشکی و بهداشتی کافی برای درمان مردم در وضعیت مخاطره آمیز کرونا ویروس، بنا به اعلام مکرر مسئولان بهداشت و سلامت و درمان هستند- آیا تاکید بر برگزاری مراسم آیینی و عزاداری های محرم از حیث عقلی، شرعی، عرفی و اخلاقی در چنین شرایطی دارای توجیه هست؟

آیا منویات دولتمردان و دست اندرکاران در ترویج و تهییج مردم و شهروندان و حمایت مادی و دولتی و یارانه ای از هیاتهای مذهبی در برگزاری هر چه باشکوه تر مراسم محرم؛ با وجود آگاهی آنها به پیامدهای غیر قابل جبران ناشی از گسترش فراینده کرونا نسبت به سلامت و حیات شرکت کنندگان در آن و هشدارهای مکرر بسیاری از کارشناسان ، پزشکان و متخصصان به مخاطرات پیش روی آن، همسو و منطبق با آموزه های واقعه کربلا و تاکیدات حضرت سید الشهداء(ع) و فرامین دینی و اسلامی است؟ و می توان کارکرد آنها و وضعیت کنونی را با وجود نقض حق بر سلامت، حق بر حیات و نقض حق الناسِ ناشی از آن، برخلاف موازین شرعی و حقوق بشری با اهداف و رسالت بشری و انسانی و اخلاقی کربلا و آموزه های حضرت حسین(ع) منطبق کرد و سازگار دانست؟!

کدامین فرموده و آموزۀ مستند سید الشهداء(ع) و موازین شرعی و اسلامی بر اقدامِ دارای پیامدهای مبتنی بر نقض " حق الناس"، " حق بر سلامت " ، " حق بر حیات و بهداشت فردی و عمومی " مردم و عدم مسئولیت پذیری حکام  نسبت به سرنوشت جسم و جان و حیات مردم تاکید دارد؟ و مستند شرعی و عقلی آن چیست؟ و در کدامین متون مذهبی و دینی نسبت به تجویز آن، تصریح شده است؟ به راستی، آیا وضعیت یاد شده منطبق با قاعده " کُلُّ ما حَکَمَ بِهِ الْعَقْلُ حَکَمَ بِهِ الشَّرْع " به شمار می رود؟!                  

مگر نه آنست که حضرت حسین(ع) بر منع حضور یارانی که حق الناس به گردن دارند در روز عاشورا تاکید نموده است و فرموده است : " نادِ أَنْ لا یُقْتَلَ مَعی رَجُلٌ عَلَیْهِ دَیْنٌ وَ نَادِ بِها فِی الْمَوالی..." ؛ " میان همه یارانم اعلام کن هر کس دَیْنی بر عهده دارد با من کشته نشود" و در واقع، هر کس از شما حق الناسی به گردن دارد، برود و حتی، حضور در لشکر سید الشهداء(ع) با وجود بقای حق الناس، موجهۀ حضور مومن و مسلمان در جهاد با دشمن از نظر آن حضرت(ع) تلقی نشده و حق الناس، مقدم بر آن از دیدگاه ایشان بر شمرده شده است.

در چنین شرایطی، با کدام تجویز عقلی و شرعی می توان مبادرت به پذیرش مخاطرات مرگبار پیش روی سلامت جسم و جان و مال مردم و شهروندان شرکت کننده در مراسم و تجمعات عزاداری در وضعیت هشدار و قرمز ناشی از شیوع فزاینده کرونا بود و نسبت به پیامدهای پیدا و پنهان آن بر ابتلاء و مرگ بیماران ناشی از آن از حیث شرعی و قانونی بی تفاوت ماند و برخلاف آموزه های واقعه کربلا در مقام " سکوت نسبت به وضعیت مشهودِ زیان بار نسبت به سلامت و بهداشتی عمومی مردم" بود و آنرا با وجود مغایرت با مراتب مزبور توجیه نمود...؟!

ضرورت تغییر در اندیشه و رویکرد نسبت به محرم و نذرهای آیینی :
با این وجود، ضمن احترام به تمامی باورهای دینی و آیین های عزاداری مردم و شهروندان محترم- آیا نمی توان، درس های دیگری از محرم و عاشورا گرفت؟ و به ترتیب متفاوت و جدیدی در مقام " نذر محرم و حسینی" در " بحران کرونایی" ایران و جهان برآمد و مراسم آیینی آنرا به گونه ای نوین و بدور از هر گونه مخاطرات انسانی و بشری برگزاری نمود که هم با اهداف آن بیشتر سازگار باشد و هم ، همسو با آموزه های اخلاقی، ادبی، فرهنگی و شرعی و متناسب با وضعیت اضطرار ناشی از بحران کرونا ویروس قرار گیرد؟ و بیش از پیش، حسین(ع) را نماد آدمیت و شرافت در محرم دید و یافت و بدان باور داشت و در کار وزندگی و فعالیت های حرفه ای و اجتماعی خویش بدان تاسی کرد؟

آیا نمی توان به جای تخصیص هزینه های کلان دولتی و غیر دولتی برای برگزاری مراسم محرم در وضعیت قرمز تهران و بسیاری از استانها، هزینه های آنها را صرف مبارزۀ نهادینه با ویروس کشنده کرونا و عادی شدن شرایط جامعه و خانواده های در اسارت کرونا نموده و در جهت توسعه و تجهیز مراکز درمانی و بهداشتی در سراسر کشور، حمایت خدمات بهداشتی و درمانی از خانواده ها و شهروندان فاقد توانایی برای تهیه اقلام بهداشتی و نیز آموزش و ترویج و ارتقای فرهنگ عمومی شهروندان برای مبارزه با کرونا ویروس و برون رفت از این بحران، همراه با پیشگیری از افزایش روزافزون آمار مرگ و میر ناشی از آن و گسترش شهدای سلامت و کادر خادم و بی مانند درمان در این دورانِ پر تلاطم ایرانی و جهانی نمود؟! و بیش از این، درد و رنج و آه و ماتم از دست رفتنِ شهدای سلامت و سایر کشته شدگان کرونایی دیگر شهروندان را به خانواده های داغدار و دردمند آنها ارزانی نداشت؟!

حسین(ع)، وارث آدم و نماد آدمیت و شرافت هست. هر گونه تاسی به وی و قیام سیدالشهداء(ع)، ضروری است؛ همسو با آن و همگام با آموزه های اخلاقی و انسانی مربوط بدان باشد و هر گونه نقض حقوق مردم و شهروندان و ایذاء و اذیت احتمالی آنها و بیماران و کهنسالان یا گسترش پیدا و پنهانِ کرونا ویروس در جامعه و در بین خانواده ها و هیاتهای مذهبی و آیینی به بهانه برگزاری مراسم عزاداری محرم، در تعارض با آموزه های مزبور و رسالت حسینی خواهد بود. از اینرو، شایسته است؛ با بازبینی در مراسم ها و نحوۀ برگزاری آیین های محرم و پرهیز از هر گونه افراط و تفریط احتمالی و سلب آسایش و آرامش مردم و شهروندان و نیز رعایت موازین حقوقی و قانونی مربوطه، با نگاهی متفاوت و جدید، در مقام همسویی هر چه بیشتر با آموزه های انسانی و ایمانی حسینی بوده و بدان تاسی کرد و با تدبیر و خرد حسینی( شعور حسینی) و نه " شور و شعار حسینی" نسبت به این ماه و مانند آن اقدام نمود.

در همین رابطه می توان با " نذر صداقت"، " نذر اصالت"" نذر وثاقت"،" نذر مساوات" ، " نذر حقیقت و عدالت"، "نذر حمایت از طبیعت"، " نذر آگاهی و دانایی"، " نذر طبابت و سلامت "" نذر کرونا و درمان "، " نذر وکالت و معاضدت"، " نذر خدمت و سعادت"، " نذر آدمیت و شرافت"، " نذر شفافیت و مسئولیت" و " نذر اسارت و عزت " با نگاهی متفاوت بدان اقدام کرد(khabaronline.ir/news/588495 ).

اینگونه بینیم و آنگونه عمل کنیم تا سال بعد و محرم آتی و بعد خود و دیگران قضاوت کنیم ؛ نسبت به این رویکرد و دستاوردهای مُثبت پیدا و پنهان آن و یا به ترتیب مشهود و متعارف در جامعه و بدون توجه به پیامدهای و مخاطرات زیانبار و مرگبار مترتب بر برگزاری مراسم و هیاتهای آیینی، با وجود شیوع گسترده کرونا و وضعیت هشدار و قرمز تهران و بسیاری از استانهای کشور اقدام نمود و ضمن نقض عملی و عینی غیر قابل انکار پروتکل های بهداشتی و بین المللی و نقض حقوق شهروندی و بشری مردم ؛ زمینه قتل شبه عمد آنها را فراهم آورد و تبعات و پیامدهای مشهود و متعارف آنرا پذیرفت!

نتیجه :
بهداشت و سلامت، از ارکان اساسی در نظام حقوق بشر است و برخورداری از سلامت فیزیکی، روانی، اجتماعی و معنوی قابل دسترس برای همگان بعنوان یک حق بشری به شمار می رود. برخورداری از خدمات بهداشــتی درمانی با هدف ارتقاء، حفظ و تأمین سلامت افراد و شهروندان، از ارکان مهم پیشرفت هر جامعه ای را تشکیل می دهد(http://jmciri.ir/files/site1/user_files_100e21/admin-A-10-1-1656-7bc7ee8.pdf) و بر این اساس، "حق بر سلامت" و "حق بر حیات" بعنوان حق های بشری بنیادین در حقوق بین الملل بشر و حقوق بین الملل سلامت تلقی شده که شناسایی و تضمین آن بعنوان تعهد بین المللی دولتها، از جمله دولت ایران به شمار می رود و وضع هر گونه قانون یا مصوبه و کارکرد مغایر با آزادی ها و حقوق بنیادین بشری در تعارض با هنجارهای حقوق بین الملل بشر به شمار رفته و نقض آن ملازمه با مسئولیت بین المللی دولت خواهد بود.

    در شرایطی که جامعه ایرانی و جهانی با شیوع گسترده کرونا ویروس و مخاطرات ناشی از آن بر سلامت جسم و جان و روح و روان مردم و شهروندان مواجه بوده و" امنیت انسانی و بهداشتی به عنوان یکی از ویژگی های اصلی حکمرانی مطلوب مورد تأکید قرارمی گیرد و دولت ها متعهد به پیشگیری از شیوع و گسترش ویروس آن و مقابله با ویروس مزبور در راستای تضمین حق بر سلامت و حیات شهروندان خویش می باشند" ( https://www.irna.ir/news/83693090/ ) باید در رویکرد مبتنی بر " دیانت " و صیانت از " سلامت مردم " در مراسم و آیین های مذهبی و هر گونه تجمعات دارای پیامدهای زیان بار و غیر قابل جبران نسبت به سلامت و حیات مردم با تدبیر و خرد علمی، کارشناسی و بهداشتی و رعایت مصوبات و پروتکل های بهداشتی بین المللی عمل کرد و از هر گونه پیدایی و پویاییِ روند فزاینده شیوع کرونا در کشور و آسیب های قابل پیش بینی به سلامت شهروندان و بهداشت عمومی آنها در جامعه به هر شکل و نوعی خودداری کرد.

مرگ رو به تزاید مردم و شهروندان در کشور و آسیب های وارده به سلامت و جسم و روان آنها در اثر ابتلای فزاینده آنها به کرونا و کم توجهی یا بی توجهی غیرمسئولانه نسبت به وضعیت سلامت و حیات آنها و مخاطرات ناشی از عدم رعایت پروتکل های بهداشتی و نقض آشکار و بلاوجه حقوق شهروندی و بشری آنها در این ارتباط؛ از مصادیق " قتل شبه عمد یا قتل مبتنی برخطای محض"، از حیث حقوقی و قانونی می تواند به شمار رفته و موجبات مسئولیت قانونی، حقوقی و بین المللی دولت و دست اندرکاران ذیربط نسبت بدان و تعهد حقوقی و بین المللی در جبران خسارات وارده به جسم و جان و روح و روان مردم زیان دیده در اثر آنرا فراهم آورد و شخص رئیس جمهور، دولت و ستاد ملی مبارزه با کرونا در این باره از مسئولیت قانونی و حقوقی قابل تعقیب برابر موازین حقوقی و  قانونی برخوردار خواهند بود و باید به تاریخ، افکار عمومی و وجدان بیدان رسانه ها و شعور مردم در آتیه ای نزدیک پاسخگو باشند.

 بی شک، محدودیت و ممنوعیت برگزاری تجمعات و شرکت در هیاتهای عزاداری در وضعیت هشدار و قرمز ناشی از گسترش مرگبار کرونا در کشور، نه تنها از اهمیت واقعه کربلا و عاشورا نخواهد داشت و به منزله بی احترامی یا بی توجهی نسبت به باورهای مردم و شهروندان تلقی نمی گردد، بلکه تدبیر انسانی، اخلاقی و علمی مزبور ناشی از یک خرد عقلی و واجب شرعی است که موجبات تضمین سلامت و بهداشت عمومی و پیشگیری از ورود آسیب های احتمالی به سلامت جسم و جان مردم و عزاداران را فراهم خواهد آورد و نباید تضمین حق بر حیات و سلامت مردم و شهروندان را در پشت دربهای بسته و توام با مصلحت سیاست جست و یافت...! و بدین ترتیب، عدم توجه به هشدارها و اخطارهای مکرر کارشناسان، پزشکان و فعالان مدنی در هدایت مردم به سوی تجمعات انسانی و آیینی در ایام محرم و مخاطرات ناشی از حضور گسترده مردم را نباید برخلاف اصول علمی و بهداشتی و با فرافکنی مسئولیت های قانونی و بین المللی خویش و بدون توجه به شعور مردم و ملت، برخلاف واقع بعنوان " شایعات و حرف های ناروا " تلقی کرد و موجبات آسیب پذیری هر چه بیشتر شهروندان و ابتلای فزاینده آنها به کرونا و قربانی شدن هزاران ایرانی و شهروندان آنرا را فراهم آورد، آنگونه که تحولات ماههای اخیر بیانگر این تلقی غیر کارشناسی و غیر مسئولانۀ مطروحه نسبت به نقض بر حق سلامت و حق بر حیات مردم و آسیب های وارده و غیر قابل جبران ناشی از آن به شهدای سلامت و قربانیان ابتلای به کرونا در سراسر کشور بوده است...!

باید دانست و راستی و درستی دریافت؛ "حفظ جان و انسان ها و حقوق آنها" ، از زمرۀ " اصول اولیه شرعی و عقلی" و همسو با هنجارهای حقوق بشریِ حق بر سلامت و حق بر حیات بوده و رعایت هر آنچه که موجب پیشگیری از شیوع کرونا و گسترش آن در بین مردم و شهروندان و عزاداران حسینی گردد، از حیث شرعی و اسلامی بر همگان و حتی، بر مراجع عظام تلقید و دست اندرکاران دین و دولت؛ " واجب و لازم شرعی و حکم عقلی" به شمار خواهد رفت.

از اینروست که کم رنگ بودن کارآمدی موثر و مستمر در مدیریت و ابتلای به کرونا و فوت فزایندۀ ناشی از آن از مصادیق " نقض حق بر سلامت و حق بر حیات" بعنوان حقوق بشری شناسایی شده به شمار می رود که دولت ایران با الحاق به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دیگر اسناد حقوق بشری جهانی نسبت به حفظ و تضمین مستمر و موثرِ سلامت و حیات شهروندان خویش دارای مسئولیت و تعهدات بین المللی است و باید نسبت به تضمین امنیت انسانی و حق بر حیات و سلامت شهروندان پاسخگو بوده و مسئولیت نقض ناشی از تجویز مقررات یا مصوبات مغایر با حقوق بنیادین بشری( حق بر سلامت و حق بر حیات) را پذیرا باشد و بداند که چه آسان، فردا زود دیر می شود و ماحصل صحبت؛ تکرار مکررات و صدالبته نیز خود کرده را تدبیر نیست...!!

* کنشگر مدنی و حقوق بشر و وکیل پایه یک دادگستری