ابن‌سینا و هفت نکته برای امروز

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- احسان منصوری*: نکاتی در زندگی ابن‌سینا وجود دارد که از آن غفلت شده و یا نادیده انگاشته شده است نکاتی که امروز نیز می‌تواند درس‌آموز باشد:

۱- ابن‌سینا در ۱۸ سالگی همه علوم را و اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم تقریباً همه علوم را فرا گرفته و باقی عمر او به تفصیل دادن این علوم و حتی توسعه آنها گذشته است. البته شاید برخی بگویند وسعت علوم در امروز چندین برابر آن زمان است اما منظور این نیست که به تفصیل، علوم فرا گرفته شود بلکه شایسته است به اقتضای زمان، حظ و بهره‌ای از علوم فرا گرفته شود.

۲- پزشکی و فلسفه در این دانشمند بزرگ دو رکن اساسی در شهرت اوست و در زندگی علمی نیز هم به کتاب قانون شناخته شده و هم به کتاب شفا و از ذکاوت اوست که کتاب پزشکی‌اش قانون نام دارد و کتاب فلسفی‌اش شفا. این امر نشان دهنده این است که شایسته است پزشک دارای جهان‌بینی و نگرش عقلی و کلی به جهان باشد و به تعبیر دقیق‌تر عقل عملی‌اش متأثر از عقل نظری اوست و این عقل نظری است که راهبر او در عقل عملی است. پزشک امروز نیز از این امر بی‌نیاز نیست و تکمیل عقل نظری‌اش به تدبیر و تکمیل عقل عملی او کمک می‌کند.

۳- ابن‌سینا هرگز از جامعه و مردم دور نشد. او فیلسوف و پزشکی و اندیشمندی انزوا طلب نبود که در انزوای خود به تحقیقات علمی‌اش بپردازد و از مردم دوری کند. در زندگی او موارد متعددی از معاشرت او با مردم کوچه و بازار و انسان‌های عادی و حتی معالجه ایشان به صورت رایگان و خودخواسته گزارش شده است.

۴- حضور در دربار حکومت‌های مختلف مانع از حرکت‌های علمی او نشد، بلکه به خدمات بیشتر او در عرصه‌های علمی و اجتماعی منجر شد. دسترسی او به کتابخانه‌های بزرگ آن عصر که در دسترس هر دانشمندی قرار نمی‌گرفت. نگرفتن مالیات از مردم که دردسر سیاسی نیز برای ابن‌سینا ایجاد کرد از مصادیق منش ویژه اوست.

۵- ابن‌سینا دارای فعالیت‌های جهادی در عرصه پزشکی است هر چند در مواردی جان خودش نیز در خطر قرار گرفت. این خصوصیت یکی از حلقه‌های مورد نیاز در جامعه امروز است که می‌تواند جایگاه پزشکان و جامعه پزشکی را از منظر اجتماعی تقویت کند.

۶- ارتباط عمیق با ادبیات و فرهنگ از جمله ویژگی‌های ابن‌سینا است. رساله‌های متعدد فارسی او که بسیار غنی است و اشعاری که به او منتسب است نشان از آگاهی او از ادبیات فارسی است. این امر هم در اعتلای فرهنگ و هم در تأثیرگذاری او جامعه نخبگانی و فرهنگ دوستان به وضوح قابل مشاهده است. امروز نیز پزشکان می‌توانند با الگو برداری از این ویژگی ابن‌سینا نقش خود را در فضای فرهنگی جامعه ایفا کنند.

۷- گذشت از برخی آسایش‌ها در زندگی ابن‌سینا نکته‌ای است که می‌تواند راهگشای تقلیل برخی توقعات نابه‌جا در عرصه علم و خدمت باشد. او هرگز نتوانست به محل زندگی و خانواده خود بازگردد و همواره از خانواده خود دور بود. هرگز نتوانست ازدواج کند و به شدت در مسافرت از شهری به شهری دیگر بود به صورتی که در خوارزم متولد شد و در همدان وفات یافت. به دلیل آزادگی شخصیت، به زندان نیز افتاد و پولی نداشت که خود را آزاد کند و تنها به واسطه کمک خویشان و آشنایان توانست از زندان آزاد شود. او در نهایت با بیماری‌ای که افراد زیادی را معالجه کرده بود درگذشت؛ امری که امروز در جهادگران عرصه سلامت و شهدای مدافع سلامت به وفور قابل مشاهده است.

* مدرس فلسفه و معارف اسلامی