الجزیره: قبرس به مجرمان فراری از جمله ایرانی‌ها تابعیت می‌دهد

شبکه خبری الجزیره به اسناد و مدارکی دست یافته است که نشان می‌دهند قبرس به ده‌ها نفر از ثروتمندان کشورهای مختلف، از جمله ایران، روسیه، چین و اوکراین که مرتکب فساد مالی یا پولشویی شده‌اند به شرط سرمایه‌گذاری کلان در این کشور گذرنامه خود را می‌فروشد. بدین ترتیب از آن‌جا که قبرس عضو اتحادیه اروپا است این افراد می‌توانند به‌راحتی به کشورهای اروپایی رفت و آمد کنند و یا در آن‌ها ساکن شوند.

عکس از شاتر استاک

به‌گزارش الجزیره، کلاهبرداران محکوم‌شده، فاسدان اقتصادی، کسانی که در پولشویی دست داشتند و چهره‌های سیاسی متهم به فساد در میان ده‌ها نفر از بیش از ۷۰ کشور جهان هستند که «گذرنامه طلایی» قبرس را خریداری کرده‌اند.

الجزیره بر اساس اسنادی که به‌دست آورده، نوشته که دولت این کشور بیش از ۱۴۰۰ درخواست «گذرنامه طلایی» بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ را تصویب کرده است که سئوالات جدی درباره برنامه سرمایه‌گذاری در قبرس ایجاد می‌کند.

گذرنامه‌های جمهوری قبرس می‌تواند برای افراد کشورهایی که دسترسی محدود به اروپا دارند بسیار مهم باشد زیرا قبرس عضو اتحادیه اروپا است و گذرنامه آن امکان مسافرت، کار و اقدامات بانکی در هر ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا را برای آن‌ها فراهم می‌کند.

برای درخواست «گذرنامه طلایی» قبرس، متقاضیان باید ضمن داشتن سوابق کیفری پاک، دست‌کم ۲,۱۵ میلیون یورو (۲,۵ میلیون دلار) در قبرس سرمایه‌گذاری کنند که معمولاً با خرید املاک و مستغلات این سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد.

با این حال، اگرچه قبرس ادعا می‌کند سوابق متقاضیان را بررسی می‌کند، اسناد به‌دست آمده توسط الجزیره نشان می‌دهند که به این موضوع همواره عمل نشده است.

از زمان آغاز این نوع سرمایه‌گذاری‌ها در سال ۲۰۱۳، اتحادیه اروپا بارها به آن انتقاد کرده و خواستار توقف آن شده است.

سوِن گیگولد، نماینده سبزها در پارلمان اروپا، منتقد جدی این برنامه، به الجزیره گفت: «این برنامه ارزش بسیاری برای کسانی دارد که از کشورهایی وارد می‌شوند که پول کثیف زیادی در آن‌ها وجود دارد. فرقی نمی‌کند از روسیه و چین باشد یا کشورهای مشکوک دیگر. یک حساب بانکی باز می‌کنند، با کمترین پرس و جو یک رابطه تجاری ایجاد می‌کنند و بدون نیاز به ویزا، دسترسی مسافرت به همه جا را به‌دست می‌آورند.»

از سال ۲۰۱۳، زمانی که این برنامه آغاز شد، قبرس بیش از ۷ میلیارد یورو (۸ میلیارد دلار) کسب کرده است که برای حفظ اقتصاد ناکام این کشور استفاده می‌شود.

بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ کشورهایی که بیشترین شمار متقاضیان «گذرنامه طلایی» قبرس را داشتند، روسیه، چین و اوکراین بودند.

با این حال اگرچه نشریات گاردین و اشپیگل نیز در گزارش‌های قبلی از این سرمایه‌گذاری‌ها در قبرس بیشتر از این کشورها نام برده بودند، این بار در گزارش الجزیره نام ایران نیز آمده است.

نام یک ایرانی در فهرست «گذرنامه طلایی»

الجزیره در گزارش خود نام ملک‌ثابت ابراهیمی، مدیرعامل پیشین و رئیس سابق هیئت مدیره شرکت آریا تجارت ملک سهامی خاص و پسرش مهدی را آورده است که هر دو در فهرست افراد تحت تعقیب اینترپل به اتهام پولشویی و کلاهبرداری در ایران قرار دارند و در کانادا نیز با اتهامات مشابهی روبه‌رو هستند.

ملک‌ثابت ابراهیمی اتهامات علیه خود را رد می‌کند و می‌گوید همواره قوانین ایران و قبرس را رعایت کرده است.

این روزها با سقوط شاخص‌های بورس در ایران و خروج سرمایه‌ها از آن، این امکان وجود دارد که سرمایه‌داران کلان دارایی‌ها خود را به کشورهایی همچون قبرس وارد کنند. در دو روز گذشته مالکیت ۱۰ هزار میلیارد تومان سهام حقیقی در بورس به حقوقی‌ها منتقل شده است.

روز گذشته، یکشنبه ۲ شهریور علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در دیدار ویدئویی با هیئت دولت خرید ملک در خارج از کشور را یکی از مشکلات کنونی دانست و خواستار برخورد دولت با آن شد.

خرید مسکن ایرانیان در خارج از کشور در دو سال گذشته افزایش شدیدی یافته است. در سه ماهه نخست سال جاری میلادی ایرانیان در ترکیه ۱۷ درصد از کل خانه‌هایی که به خارجی‌ها فروخته شده است را خریداری کرده‌اند.

تاجران و سرمایه‌داران بزرگ در میان دریافت‌کنندگان «گذرنامه طلایی»

از جمله دیگر درخواست‌کنندگان گذرنامه قبرس، میکولا زلوچِوسکی، تاجر صاحب‌نام اوکراینی، رئیس ابرشرکت انرژی «بوریسما» است.

زمانی که زلوچِوسکی گذرنامه قبرسی خود را در سال ۲۰۱۷ خریداری کرد، به دلیل فساد در کشور خود تحت تعقیب بود. در ژوئن سال ۲۰۲۰ دادستان‌های اوکراین اعلام کردند که به آن‌ها ۶ میلیون دلار پول نقد برای پایان دادن به تحقیقات پیشنهاد شده است. زلوچوسکی و «بوریسما» هرگونه اختلاس را انکار می‌کنند. گذرنامه جدید این امکان را به زلوچوسکی می‌دهد که دور از دسترس دستگاه قضائی اوکراین در کشور دیگری زندگی کند.

مورد مشابه دیگر نیکولای گورنوفسکی، رئیس سابق شرکت بزرگ «گازپروم» روسیه است.

هنگامی که قبرس گذرنامه خود را در سال ۲۰۱۹ به او اعطا کرد، گورنوفسکی به دلیل سوءاستفاده از قدرت در فهرست تحت تعقیب روسیه قرار داشت و تاکنون همه تلاش‌ها برای استرداد او بی‌نتیجه مانده است.

موارد دیگر حتی پس از دستگیری متقاضی مورد تأیید قرار گرفته است و گاهی حتی وقتی متقاضی گذرنامه قبرس دوران زندان خود را می‌گذرانده تصویب شده است.

علی بگلوف، تبعه روسیه، با وجود گذراندن حکم زندان به دلیل اخاذی، گذرنامه قبرسی خود را خریداری کرد که طبق قوانین این کشور قاعدتاً امکان‌پذیر نبود.

ژانگ ککیانگ، بازرگان چینی نیز به‌رغم گذراندن زندان به جرم کلاهبرداری گذرنامه قبرسی خود را دریافت کرد.

فام نهات وو، تاجر ویتنامی نیز یک ماه پس از محکوم شدنش به جرم دادن میلیون‌ها دلار رشوه در معاملات لوازم ارتباطات تلفنی «گذرنامه طلایی» خود را دریافت کرد. او اکنون سه سال است که در زندان به‌سر می‌برد.

نگرانی از فروش گذرنامه قبرس

به گفته لور بریلو متخصص پولشویی در سازمان غیرانتفاعی «شفافیت بین‌المللی»، این نتایج نگران‌کننده است اما جای تعجب ندارد. او به الجزیره گفت:

«این برنامه‌ها خطرات پولشویی، فساد و فرار مالیاتی را به‌همراه دارند. آن‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا افراد به‌دنبال مسیری سریع به اتحادیه اروپا باشند.»

در ماه مه سال ۲۰۱۹، قبرس قوانین سختگیرانه‌تری درباره این‌که چه کسانی واجد شرایط دریافت تابعیت هستند وضع کرد. بر این اساس به هر کسی که تحت تعقیب قضائی باشد، یا محکوم و تحت تحریم‌های بین‌المللی باشد گذرنامه صادر نمی‌شود.

نمایندگان پارلمان قبرس در ماه ژوئیه سرانجام قانونی را تصویب کردند که پس از چندین رسوائی در رابطه با سرمایه‌گذاران مشهور برای دستیابی به «گذرنامه طلایی»، به این کشور اختیار داد که تابعیت را از این افراد سلب کند، اما با انتشار اسامی کسانی که تابعیت قبرس را خریداری می‌کنند، مخالفت شد.

قانون جدید سختگیرانه در مورد کسانی اعمال می‌شود که مرتکب جرمی جدی شده باشند، تحت تعقیب اینترپل باشند و یا در مدت ۱۰ سال پس از خریداری گذرنامه تحت تحریم قرار بگیرند.

قبرس در حال بررسی تمامی درخواست‌های گذشته است و بدون نام بردن از افراد اعلام کرده که حدود ۳۰ نفر با از دست دادن تابعیت روبه‌رو هستند، اما اسناد به‌دست آمده از قبرس نشان می‌دهند که شمار بیشتری از افراد شامل قانون جدید می‌شوند.

از جمله آن‌ها، لئوناردو گونزالز دلان ونزوئلایی، بانکدار سابق است که به اتهام میلیون‌ها دلار پولشویی در معاملات غیرقانونی ارز برای دولت ونزوئلا از سوی آمریکا تحریم شده است.

شخص دیگری که می‌تواند گذرنامه خود را از دست بدهد، اولگ باخماتیوک است که در اوکراین به جرم اختلاس و پولشویی در رابطه با یک شرکت غول‌پیکر کشاورزی تحت بازرسی است. او این اتهامات را «کاملاً ساختگی و با انگیزه سیاسی» دانسته است.

اگرچه باخماتیوک به الجزیره گفته که روند رسیدگی به پرونده‌اش با کاهش اتهامات پایان یافته است، دادستان رسمی این کشور می‌گوید او هنوز در فهرست تحت تعقیب اوکراین قرار دارد.

برخی دیگر از دارندگان گذرنامه قبرس که با اتهامات جدی روبه‌رو هستند برادران روسی الکسی و دیمیتری آنانیف هستند که در سال ۲۰۱۷ تابعیت این کشور را خریداری کردند. این دو در روسیه متهم به اختلاس از بانکی هستند که زمانی متعلق به آن‌ها بود.

شخص دیگری که تابعیت قبرس را دریافت کرده، لی جیادونگ چینی است که به دلیل پولشویی ۱۰۰ میلیون دلار در رابطه با هکرهای کره شمالی توسط آمریکا تحریم شده است.

النی ماورو، عضو پارلمان قبرس در گفت‌وگو با الجزیره نحوه اجرای این برنامه در چند سال گذشته را برای جمهوری قبرس «شرم‌آور» خواند و گفت مقررات جدید جایی برای افراد سابقه‌دار برای ورود به کشور باقی نمی‌گذارد.

نیکوس نوریس، وزیر کشور قبرس به الجزیره گفت:

«به دلیل نقض مقررات موجود در زمانی معین، هیچ تابعیتی اعطا نشده است.»

قبرس نخستین کشوری نیست که با گذرنامه موسوم به «گذرنامه طلایی» خبرساز می‌شود. دولت‌های لتونی، یونان، اسپانیا، پرتغال و مجارستان نیز پیش‌ از این با برنامه‌های مشابهی برای سرمایه‌گذاران سراسر جهان جنجال برانگیخته بودند.

هفته‌نامه آلمانی اشپیگل در سال ۲۰۱۵ در گزارشی تفصیلی از فروش ویزای اتحادیه اروپا به ثروتمندان خارجی از جمله در مالت، قبرس و مجارستان پرده برداشته بود.

بیشتر بخوانید:

ماجرای اسناد پاناما، مختصر و مفید