وزارت نفت فرصت‌سوزی در ساخت پتروپالایشگاهها را جبران می کند؟

به گزارش خبرنگار مهر، ذخایر عظیم نفتی و هزینه تمام شده نسبی تولید نفت خام در داخل کشور می‌تواند یک فرصت مناسب برای توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی در ایران باشد اما مقادیر بالای محصول نفت کوره، طراحی قدیمی و غفلت از تولید محصولات پتروشیمیایی از نفت خام موجب شده است پالایشگاه‌های کشور حاشیه سود بسیار پایینی داشته باشند.

این درحالی است که پالایشگاه‌های روز دنیا در تلفیق با مجتمع‌های پتروشیمی طراحی شده که اصطلاحاً پتروپالایشگاه نامیده می‌شوند که به طور همزمان سوخت و فراورده‌های پتروشیمیایی از نفت تولید می‌کنند. بسیاری از کشورهای دنیا در خاورمیانه، شرق آسیا و اروپا، به دلیل حاشیه سود بالاتر پتروپالایشگاه‌ها نسبت به پتروشیمی و پالایشگاه، سرمایه‌گذاری‌های کلانی را در این حوزه انجام داده‌اند.

متأسفانه طی سالیان دراز، وزارت نفت تنها بر خام فروشی نفت متمرکز بوده است. معضلی که در نهایت موجب اثر بخشی تحریم‌های نفتی و کسری بودجه دولت شد. علی اصغر، عنابستانی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس معتقد است وزارت نفت هیچ برنامه جامعی در حوزه نفت و گاز که اهداف و ریز برنامه‌های اجرایی در آن مشخص باشند، ندارد در حالی که بر اساس ماده ۴۵ قانون برنامه ششم موظف بوده است که طرح جامع انرژی کشور را تدوین کند و بر اساس آن کار را جلو ببرد.

تکلیف قانونی وزارت نفت؛ حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت

تیرماه ۹۸ در اوج تحریم‌های نفتی ایران، مجلس شورای اسلامی طرحی را با نام «توسعه صنایع پایین دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» ارائه و تصویب کرد که در آن به وزارت نفت اجازه می‌داد به روش‌های خاصی مقداری از نفتِ تحریم شده را به عنوان اهرمی برای تأمین مالی احداث پروژه‌های پتروپالایشگاهی استفاده کند. در این طرح از «تنفس خوراک» برای سهامدارانی که در احداث پتروپالایشگاه‌ها سرمایه گذاری می‌کنند نام برده شده است و در واقع به دولت برای این کار اجازه قانونی داده شده است.
 

آئین‌نامه اجرایی این قانون نیز پس از تصویب هیأت وزیران، در تاریخ ۲۹ دی ماه ۹۸ توسط رئیس جمهوری ابلاغ شد و وزارت نفت نسبت به اعلان فراخوانِ جذب سرمایه‌گذار احداث پتروپالایشگاه‌ها طی یک ماه مکلف شد.

تأمین مالی پتروپالایشگاه‌ها در انتظار تشکیل جلسه صندوق توسعه ملی

به گزارش خبرنگار مهر، تا پایان اسفندماه ۹۸ بیش از ۸۰۰ شرکت فعال در حوزه نفت و گاز درخواست اولیه خود برای ساخت انواع پالایشگاه، پتروپالایشگاه و مینی پالایشگاه‌ها را به وزارت نفت ارسال کردند. پس از بررسی درخواست‌ها، ۷۴ متقاضی توسط این وزارتخانه واجد شرایط شناخته شدند و در نهایت وزارت نفت از این تعداد، اطلاعات حدود ۲۴ شرکت را تا تیرماه ۹۹ از لحاظ توانمندی مالی و مطالعات فنی و اقتصادی مورد تأیید قرار داد.

در همین رابطه چند روز پیش بیژن زنگنه، وزیر نفت با حضور در برنامه گفت و گوی ویژه خبری گفت: وزارت نفت می‌تواند همین فردا مجوز تأمین مالی این طرح‌ها از بازار بورس را صادر کند ولی در حال حاضر منتظر هستیم هیأت امنای صندوق توسعه ملی جلسه‌ای تشکیل دهند و زمان‌بندی تعهدات صندوق را در آن جلسه برای اعطای تنفس خوراک به پالایشگاه‌ها اعلام کنند.

در همین راستا مالک شریعتی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس دلیل آغاز نشدن فرآیند تأمین مالی پتروپالایشگاه‌ها از بورس را تشکیل نشدن جلسه هیئت امنای صندوق توسعه ملی به ریاست رئیس جمهور دانست.

اعتقاد قلبی یا …؟

هرچند تا اینجا روند کار تقریباً در بازه زمانی مشخص شده و شفاف انجام گرفته است، اما برخی شواهد نشان می‌دهد که دولت و وزارت نفت این فرایند را بیشتر از روی رفع تکلیف قانونی خود انجام می‌دهد و مسئولان فعلی این وزارخانه هنوز به باور قلبی در این زمینه نرسیده‌اند زیرا هیچ‌گونه سیاست‌گذاری و مطالعاتی در خصوص اجرای بهتر طرح توسعه ظرفیت پتروپالایشی انجام نشده است.

به‌عنوان مثال به گفته متخصصین بهتر بود در خصوص مکان یابی طرح‌های پتروپالایشی، زنجیره ارزش فراورده‌های پتروپالایشگاهی با توجه به بازار داخل و خارج، ظرفیت واحدهای موجود، و قراردادهای خارجی مورد نیاز در این خصوص برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کنند. در مجموع انتظار می‌رفت که وزارت نفت سیاست‌گذاری‌ها و مطالعات کارشناسی لازم در خصوص افزایش ظرفیت پتروپالایشی در ایران را با همکاری دیگر سازمان‌ها انجام دهد و علاوه بر پیش‌بینی راه حل چالش‌های پیش رو، با توجه به شرایط کشور و منطقه بهترین حالت توسعه پتروپالایشگاه‌ها در ایران را ریل‌گذاری کند.

نقش مثبت دولت‌ها در کشورهای پیشرو در صنعت پتروپالایشی

به گزارش خبرنگار مهر، در کشورهای پیشرو در صنعت پتروپالایشی، دولت‌ها با ایجاد نهادهای تسهیل‌گر، علاوه بر ایجاد زیرساخت‌های توسعه ظرفیت پالایشی، سیاست‌گذاری‌های مربوط به تکمیل زنجیره ارزش خوراک، پیش‌بینی بازار داخلی و خارجی، مشوق‌ها و موانع ساخت، بسترسازی قراردادهای بلندمدت خارجی و مکان‌یابی مؤثر طرح‌ها را انجام می‌دهند.

به‌عنوان مثال دولت سنگاپور به‌منظور توسعه پارک شیمیایی جورانگ در سواحل این کشور، اقدام به اعطای مشوق‌های مالی برای شروع فرایند صنعتی شدن، سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت‌های مورد نیاز شهر جورانگ، ایجاد جو با ثبات اقتصادی و همچنین تأسیس شرکت شهر جورانگ نمود. ین شرکت که متشکل از نمایندگان دولت بود، متولی توسعه و تنظیم‌گری پارک شیمیایی جورانگ شد.

دولت عربستان هم با ایجاد نهادهای مرجع واحد و کاهش بروکراسی در تمام سطوح، ارائه مزایا و تسهیلات گوناگون به سرمایه‌گذاران، تضمین تأمین خوراک مورد نیاز این صنایع، گسترش پیمان‌های دوجانبه و رویکرد توسعه پارک‌های شیمیایی نقش بسزایی در رونق صنایع پتروپالایشگاهی و جذب سرمایه‌ها به این بخش داشته‌است.

ضرورت اصلاح رویکرد دولت و وزارت نفت

به گفته کارشناسان انتظار می‌رود همانطورکه در کشورهای دیگر دولت‌ها نقش مهمی در تسهیل توسعه صنایع پایین‌دستی نفت داشته‌اند، در ایران نیز وزارت نفت رویکردی مناسب در خصوص ساخت پتروپالایشگاه‌ها، به‌عنوان راهکار مهم نجات صنعت نفت کشور اتخاذ کند و مطالعات کارشناسی و سیاست‌گذاری‌های مورد نیاز را انجام دهد زیرا رویکرد کنونی وزارت نفت نتیجه‌ای جز معطل ماندن طرح پتروپالایشگاه‌ها در پی نخواهد داشت.