واژه‌نامه فرهنگ تجاوز

با وجود بحث‌های فراوانی که درباره آزار جنسی و فرهنگ تجاوز در فضای شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ایران به راه افتاده، توافق روشنی بر سر تعاریف و مصداق‌های آزارجنسی وجود ندارد. روایت های مختلفی که منتشر می‌شوند، تفاوت میان شکل‌های آزار جنسی را در نطر نمی‌گیرند و همه موارد اغلب زیر یکی دو عنوان کلی مطرح می‌شوند. همچنین سایر اصطلاحاتی که برای توضیح وضعیت در ارتباط با آزارهای جنسی به کار می‌رود، برای بسیاری از ایرانیان شناخته شده نیست.

زمانه از همین رو یک فرهنگ لغت برای مخاطبان تدارک دیده که در آن با استفاده از تعاریفی که دانشگاه مک گیل کانادا از واژه‌های این حوزه ارائه داده، معادلی فارسی پیشنهاد می‌شود. ترتیب لغات بر اساس الفبای انگلیسی است.

عکس از شاتراستاکتعرض جنسی تسهیل شده با مواد مخدر و الکل (Alcohol or drug facilitated sexual assault)

این رفتار به معنای استفاده عامدانه از الکل یا دیگر مواد مخدر به منظور ناتوان یا ضعیف ساختن شخص مورد نظر با هدف تعرض جنسی است. این نوع رفتار همچنین شامل هدف قرار دادن تهاجمی کسی است که از پیش تحت تاثیر مواد مخدر یا الکل قرار گرفته باشد. 

تعرض جنسی به آشنایان (Acquaintance sexual assault)

شکلی از تعرض جنسی است که در آن قربانی رابطه‌ای با مهاجم داشته باشد. قربانی ممکن است مهاجم را دورادور بشناسد؛ مثلا دوست یک دوست باشد یا در اولین قرار با فردی آشنا شده باشد. همچنین ممکن است قربانی او را به خوبی بشناسد؛ مثلا شریک جنسی/ عاطفی یا یک دوست نزدیک باشد. 

اجبار(Coercion)

تاکتیکی است که در آن قربانی با اجبار یا حقه و بدون متوسل شدن به زور (فیزیکی) وادار به رابطه جنسی می‌شود. اجبار جنسی شامل موارد زیر است:

-اعمال فشار مداوم بر فرد و نپذیرفتن جواب منفی توسط مهاجم

– اشاره ضمنی به اینکه رابطه جنسی دینی در مقابل خدمات مالی همچون خریدن شام، نوشیدنی یا هدیه است.

-ایجاد احساس گناه در فرد برای برقراری رابطه جنسی؛ اگر مرا دوست داشتی…

-خریدن مداوم الکل برای ایجاد مستی در شخص یا اشخاص دیگر

-دستکاری عاطفی، مثل گفتن من بدون تو نمی‌توانم زندگی کنم!

خشونت و آزار سایبری (Cyberviolence)

خشونت و آزار سایبری یک رفتار آنلاین است که منجر به آسیب فیزیکی، روانی یا احساسی شخص یا گروهی می‌شود. خشونت سایبری شامل پاییدن رفتار آنلاین یک شخص توسط افراد غریبه یا پارتنر آزارگر، پیشروی ناخواسته، آزارهای آنلاین، به اشتراک گذاشتن تصاویر جنسی بدون رضایت فرد، کندوکاو در هویت و به اشتراک گذاشتن اطلاعات خصوصی می‌شود. 

خشونت سایبری می‌تواند در محیط‌های متفاوت آنلاین مانند چت‌روم‌ها، فروم‌ها، ایمیل، پوشه‌های آنلاین، جست‌وجوهای گوگل و همچنین شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر، تامبلر، اینستاگرام، یوتیوب یا غیره اتفاق بیفتد.

خشونت سایبری ممکن است به رفتارهایی همچون قلدری، باج‌خواهی، همجنس‌گرا هراسی، و زن‌ستیزی منجر شود. این رفتارها مدت‌هاست که در محیط آفلاین وجود دارد اما دسترسی و دیرپایی فناوری آنلاین به همراه ناشناخته ماندن نسبی که در محیط آنلاین مجاز است ماهیت و پیامدهای چنین‌ رفتارهایی را در این فضا متفاوت کرده است.

افشاگری -توسط قربانی (Disclosure)

به رفتاری اشاره دارد که در آن اطلاعات جدید با هدف دریافت حمایت یا اطلاع رسانی افشا می‌شوند.

خشونت مبتنی بر جنسیت (Gender-based violence)

خشونت مبتنی بر جنسیت به استفاده و سوءاستفاده از قدرت و کنترل شخص اشاره می‌کند که بر اساس هویت جنسی، بیان جنسیت و جنسیت ادراک شده اعمال می‌شود. خشونت علیه زنان و دختران یکی از اشکال خشونت مبتنی بر جنسیت است. همچنین این نوع خشونت تاثیرات نامتناسبی بر جامعه ال‌جی‌بی‌تی‌کیو ۲ ( لزبین، گی، دوجنس‌گرا، تراجنسیتی، کوییر، پرسشگر، دوجنسی، دو- روح ) و افراد باجنسیت نامنطبق می‌گذارند.

خشونت مبتنی بر جنسیت شامل خشونت عاطفی و روانشناختی است؛ مانند اینکه فردی عامدانه با جنسیتی به جز جنسیت خودش مورد خطاب قرار بگیرد یا عامدانه هویت جنسی فردی علی‌رغم خواسته خودش افشا شود و یا مورد برچسب‌های ناخوشایند جنسیتی و همچنین خشونت فیزیکی، جنسی، ساختاری یا سیستماتیک قرار بگیرد.

خشونت خانگی (Interpersonal violence)

خشونت خانگی که به عنوان خشونت و آزار همسر نیز شناخته می‌شود به معنای سوءاستفاده از قدرت و کنترل حال حاضر و یا پیشین فرد است و بهزیستی، امنیت و بقای شخص را به مخاطره می‌اندازد. این نوع خشونت می‌تواند در همه روابط (قرارهای عاشقانه، روابط طولانی مدت، ازدواج غیررسمی و ازدواج سنتی) اتفاق بیفتد. خشونت خانگی ممکن است بین هم‌خانه‌ها و دوستان نزدیک نیز اتفاق بیفتد. معمولا شناسایی رفتارهای خشونت آمیز دشوار است زیرا اینگونه رفتارها به شیوه‌ دستکاری عاطفی و زیرکانه انجام می‌شوند. این رفتارها در روابط نوپا به عنوان عشق و علاقه یا مراقبت تعبیر می‌شوند. خشونت خانگی معمولا با پرخاشگری و آزار عاطفی و کلامی آغاز می‌شود و گاهی منجر به خشونت فیزیکی می‌شود. پارتنر آزارگر از روش‌های متفاوتی در خشونت با هدف حفظ کنترل رابطه و احساس قدرت استفاده می‌کند و از این الگو به عنوان چرخه خشونت استفاده می‌شود. 

در هم تنیدگی (Intersectionality)

این عنوان که در دهه ۱۹۸۰ توسط کیمبرلی ویلیامز کرنشاو معرفی شد به تقاطع جنبه‌های هویتی فرد و اشکال و سیستم‌های آزار و اذیت، سلطه یا تبعیض اطلاق می‌شود ( به موقعیت اجتماعی مراجعه کنید) 

تعرض و آزار جنسی بر افراد با هر سن، جنسیت، گرایش جنسی، نژاد، قومیت و وضعیت اقتصادی -اجتماعی و توانایی تاثیر می‌گذارد. رویکرد درهم تنیدگی بر این تاکید می‌کند افرادی که متعلق به هویت‌ها و جوامع حاشیه‌ای هستند به طور نامتناسبی تحت تاثیر آزار و تعرض جنسی قرار می‌گیرند. در واقع جنبه‌های متفاوت هویتی هر شخص تجربه‌اش نسبت به آزار و تعرض جنسی را شکل می‌دهد و موقعیت قربانی در جامعه، توانایی او در دسترسی به حمایت، پشتیبانی،  چگونگی تفسیر و واکنش دیگران نسبت به افشاگری آزار را تعیین می‌کند. 

غیرجهت‌دار(Non-directional)

نوعی پشیتبانی است که فرد را توانمند می‌سازد تا آزادانه تصمیم‌گیری کند و با ارائه اطلاعات در مورد گزینه‌ها و منابع موجود فرد قادر به تصمیم‌گیری و استفاده از منابع می‌شود. 

تجاوز (Rape)

در سال ۱۹۸۳ قانون کیفری کانادا با جایگزین کردن جرائم تجاوز و آزار شرم‌آور با جرائم جنسی جدید در بندهای ۲۷۱، ۲۷۲، ۲۷۳  اصلاح شد. در این اصلاحات بیشتر بر ماهیت خشونت‌آمیز جرائم متمرکز شده و ماهیت جنسی آن مورد توجه نبوده است. علاوه بر گسترش تعاریف، قانون جدید مشخص می‌کند که هم زنان و هم مردان می‌توانند مورد تعرض جنسی قرار بگیرند و همچنین شریک جنسی یک فرد می‌تواند به آزار جنسی متهم شود. 

فرهنگ تجاوز (Rape culture)

فرهنگی که در آن ایدیولوژی‌های غالب، تصویر ارائه شده در رسانه‌ها و روندها و نهادهای اجتماعی، آشکارا یا به طور ضمنی، عادی سازی خشونت جنسی مردانه و سرزنش قربانی را ترویج یا از آن چشم‌پوشی می‌کنند. 

 آزار جنسی، تجاوز و خشونت مبتنی بر جنسیت در فرهنگ تجاوز نادیده گرفته می‌شود، بی‌اهمیت جلو داده می‌شود، عادی سازی می‌شود و یا دستمایه شوخی و سرگرمی قرار می‌گیرد. 

گزارش (Report)

عمل مطلع کردن مقامات ذی‌صلاح نسبت به وقوع یک حادثه با هدف آغاز یک رویه تحقیقاتی است. در مک‌گیل گزارش‌های خشونت جنسی توسط یک بازرس ویژه خارج از مجموعه دریافت و بررسی می‌شود. یافته‌های این تحقیقات ممکن است اقدامات انضباطی یا اداری را در پی داشته باشد. 

پورنوگرافی تلافی‌جویانه (Revenge porn)

انتشار تصاویر برهنه یا صریح جنسی یا فیلم‌های شخص بدون رضایت آنها پورنوگرافی تلافی‌جویانه است. در بسیاری از موارد تصاویر یا فیلم‌ها توسط پارتنر و در طول رابطه تهیه شده‌اند و پس از جدایی منتشر می‌شوند. این پست‌ها معمولا توسط پارتنر‌های سابق، آشنایان و یا هکرهایی که به وسایل الکترونیکی فرد نفوذ کرده‌اند منتشر می‌شوند. 

در ۹ دسامبر ۲۰۱۴ قانون مجازات کیفری کانادا اصلاح شد. در قانون جدید دو اصلاحیه مهم انجام شد و جرم جدیدی برای انتشار بدون رضایت تصاویر روابط محرمانه تعریف شد که بر اساس آن انتشار تصاویر شخصی زمانی که می‌دانیم او رضایتی به انتشار آن ندارد جرم انگاشته می‌شود. این مقررات همچنین به دادگاه این اجازه را می‌دهد تا دستور پاکسازی تصاویر را صادر کند. 

مکان امن (Safe(r) space)

منطقه یا انجمنی که در آنجا هنجارهایی علیه اشکال خاصی از محرومیت، تبعیض و ظلم وجود دارد. مکان امن ظلم، نابرابری و تبعیض را به چالش می‌کشد و با آنها مقابله می‌کند. 

تعرض جنسی (Sexual assault)

تعرض جنسی به هر نوع فعالیت جنسی اطلاق می‌شود که فرد به شکل آزادانه با آن موافقت نکرده و به آن رضایت نداده است. تعرض جنسی تماس فیزیکی ناخواسته با ماهیت جنسی از بوسه یا لمس ناخواسته تا آمیزش جنسی و سکس دهانی را شامل می‌شود.

رضایت جنسی (Sexual consent)

رضایت به معنای موافقت ارادی و بدون هرگونه اجبار برای انجام یک فعالیت جنسی است. هر زمان که عمل جنسی پیشنهاد می‌شود رضایت به انجام آن  اساسی است. زمانی که شخصی به فعالیتی جنسی رضایت می‌دهد این رضایت به طور خودکار به فعالیت‌های جنسی آینده منتقل نمی‌شود. همچنین رضایت از یک عمل خاص جنسی به معنای موافقت با همه اعمال جنسی نیست. رضایت می‌تواند در هر زمانی پس گرفته شود. 

شخصی که تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر هشیاری خود را از دست داده، نمی‌تواند به رابطه جنسی رضایت دهد. همچنین زمانی که رابطه جنسی به معنای سواستفاده از اعتماد، قدرت یا نفوذ است مثلا در رابطه استاد و شاگردی رضایت جنسی امکان‌پذیر نیست. 

آزار جنسی (Sexual harassment)

هرگونه ارتباط یا توجه جنسی ناخواسته که اهانت‌آمیز، مرعوب‌کننده، یا تحقیرآمیز باشد، چه به صورت کلامی، نوشتاری یا تصویری آزار جنسی شناخته می‌شود. این نوع آزار شامل خشونت روان شناختی، آزار کلامی، دستکاری عاطفی و اجبار است.

هرزه نکوهی (Slut-shaming)

عمل انتقاد از یک زن چه به دلیل فعالیت جنسی‌ واقعی یا فرضی و چه به دلیل تصوری که رفتارهای او از فعالیت جنسی‌اش به ذهن دیگران متبادر می‌کند هرزه‌نکوهی نامیده می‌شود.

موقعیت اجتماعی (Social location)

موقعیتی که خود شخص یا دیگران براساس مختصات فرد در جامعه تعیین می‌کنند موقعیت اجتماعی فرد است. موقعیت‌ اجتماعی شامل سن، جنسیت، نژاد، فرهنگ، قومیت، توانایی، مذهب، طبقه اجتماعی- اقتصادی، گرایش جنسی و وضعیت شهروندی می‌شود. موقعیت اجتماعی یک شخص به چگونگی برهم‌کنش این  ویژگی‌ها در بخش‌ ساختار (دیدگاه‌های اجتماعی، سیاست‌های اجتماعی)، نهاد (خدمات سلامت، بهداشتی و اجتماعی و مدارس) و اجتماع ( محله و مراکز اجتماعی) و شخص اطلاق می‌شود. 

پاییدن (Stalking)

پاییدن به معنای تعقیب عمدی و با نیت و قصد بد و دنبال کردن پی‌درپی و آزار شخص دیگر است. در قوانین برخی کشورها این کار نوعی آزار کیفری است. پاییدن در قوانین به معنای دنبال کردن متناوب شخص، تماشا و زیرنظر گرفتن خانه فرد، ارتباط مکرر  یا تهدید فرد و خانواده‌اش است. پاییدن شامل موارد زیر است:

-برقراری ارتباط مستمر چه به شکل مستقیم یا غیرمستقیم با شخص؛ مثلا تماس تلفنی، پیامک یا پیام فرستادن در شبکه‌های اجتماعی و نامه،

-دنبال کردن متناوب شخص؛ شامل تماشای شخص، پیگیری مسیر، حضور بدون دعوت در خانه، محل کار یا مدرسه،

– حضور در مهمانی‌ها یا رویدادهایی که می‌داند فرد در آنها حاضر است. چنین شخصی ممکن است آشنایان آن فرد را نیز دنبال کند.

-تلاش مداوم برای گرفتن رابطه با فرستادن دائمی گل، شکلات و یا نامه‌های عاشقانه.

-نشان دادن رفتار تهدید‌آمیز زمانی که شخص زیاده‌روی در این رفتارها را نادیده می‌گیرد. این رفتارها می‌تواند شامل خراب کردن خانه یا اتومبیل باشد یا نشانه‌گذاری برای قربانی با هدف اینکه او متوجه زیرنظرگرفتن باشد و همچنین تهدید مستقیم یا غیرمستقیم ایمنی قربانی و نزدیکان باشد.

رابطه جنسی بدون محافظت، پنهان و به دور از چشم پارتنر (Stealthing)

این رفتار به معنای برداشتن کاندوم با برنامه‌ریزی قبلی و پنهانی در طول رابطه جنسی است در حالی‌که پارتنر رابطه جنسی را مشروط به استفاده از کاندوم کرده است.

قربانی و نجات‌یافته از خشونت (Survivor/victim)

هر دو اصطلاح برای شخصی که مورد آزار جنسی قرار گرفته به کار برده می‌شود. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ حمایت‌گران و فعالان آمریکای شمالی در حوزه حمایت از افراد قربانی تجاوز سعی در جا انداختن اصطلاح نجات یافته به جای قربانی داشتند. اکنون در آمریکای شمالی نجات‌یافته بیشتر بر بازپروری و پویایی تمرکز دارد و قربانی شخصی است که دست‌خوش تعدی دیگری قرار گرفته است و این اصطلاح بر عناصری خارج از حیطه اختیار شخص متمرکز است. معمولا سیستم قضایی ( پلیس و دادگاه) و همچنین رسانه‌ها از کلمه قربانی استفاده می‌کنند. براساس تجربه افراد، هر شخص ممکن است قربانی یا نجات‌یافته باشد. یک شخص ممکن است بر اساس دلایل شخصی، فرهنگی و سیاسی- اجتماعی خود را قربانی یا نجات‌یافته بداند. 

نجات‌یافته محور (Survivor-Centred)

نوعی از واکنش به خشونت جنسی که اولویت آن حمایت از نجات‌یافته و حفاظت از حقوق او است. هدف این رویکرد همچنین کمک به افراد آزاردیده است تا تجربه خود را بیان کنند. 

سرزنش قربانی یا قربانی نکوهی (Victim blaming)

به عملی اطلاق می‌شود که قربانی در وقوع آزار جنسی به جای آزارگر مورد سرزنش قرار می‌گیرد. سرزنش قربانی می‌تواند ضمنی باشد؛ مثلا توصیه به اینکه شخص نباید لباس باز و اغواگرانه بپوشد یا توصیه به سفر نکردن در شب یا سکس چت نداشتن نوعی سرزنش قربانی هستند زیرا می‌توانند باعث آزار جنسی شوند(به جز توصیه‌های پلیسی). واکنش بدون سرزرنش قربانی به معنای آن است که تعرض جنسی انتخاب فرد آزارگر است نه قربانی و مسئولیت این انتخاب فقط به عهده فرد آزارگر است. 

در همین زمینه:

۱۶ روش برای اینکه با فرهنگ تجاوز مقابله کنید