پارلمان به دنبال فیلتر توئیتر و اینستاگرام یا ساماندهی فضای مجازی؟

فائزه عباسی: صدای هیاهو و همهمه لحظه‌ای قطع نمی‌شد؛ فریاد می‌زدند و از هیات رئیسه می‌خواستند که میکرفون‌شان را باز کند تا تذکرشان را از تریبون پارلمان خطاب به وزیر ارتباطات مطرح کنند؛ وقتی نوبت به آنها می‌رسید تذکرها به یک نقطه ختم می‌شد و آن گلایه از «فضای مجازی» بود.

اهالی جدید ساختمان هرمی میدان بهارستان که هنوز یک ماه نشده بود در صندلی‌های خود جای گرفته بودند، موضوع فیلترینگ و محدودسازی پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام ورد زبانشان شده بود؛ موضوع آنقدر پیش رفت که حتی مرتضی آقاتهرانی رئیس کمیسیون فرهنگی و دبیرکل جبهه پایداری پیشنهادی فراتر از فیلترینگ را مطرح کرد و پای فضای مجازی ملی را پیش کشید تا به واسطه بساط شبکه‌های اجتماعی از اینستاگرام گرفته تا توئیتر و تلگرام یکسره شود. 

ماجرای جنجال حضور وزیر ارتباطات در مجلس و بحث فیلترینگ اینستاگرم هنوز تمام نشده بود که زمزمه تهیه طرحی برای محدودسازی شبکه‌های اجتماعی از کریدور خانه ملت به گوش رسید و نمایندگانی که اغلب آنها در توئیتر،حساب کاربری دارند، پای این طرح را امضا کردند. طرحی که از یک سو نه سر سازگاری با اصل دسترسی آزاد به اطلاعات دارد و نه آن را می‌توان در راستای آزادی بیان تصور کرد. موضوعی که حالا جنجال زیادی به پا کرده است و صدای موافقان و مخالفان هم از همان تریبون فضای مجازی بلند شده و البته در مقابل مخالفان، امضاکنندگان این طرح برای دفاع از اقدام پیش‌دستانه تعابیر جدیدتری به کار می‌برند مانند هادی بیگی‌نژاد که در مصاحبه با جماران می‌گوید: «ما دنبال جلوگیری از فحشا هستیم و دنبال محدود کردن آزادی بیان نیستیم. توقع داریم هموطنان گمان نکنند می‌خواهیم آزادی بیان را محدود کنیم. ما مخالف توئیتر و تلگرام نیستیم بلکه دنبال این هستیم که فضای مجازی مسئول داشته باشد.» یا فاطمه محمدبیگی که می‌گوید: «متأسفانه جریان هایی در کار هستند که برای انحراف مسیر اصلی این طرح، تلاش دارند فضای جامعه را متشنج می کنند و از انسداد و فیلترینگ حرف می زنند؛ چنین خبری نیست. بلکه نظم دادن به فضای مجازی و شبکه اجتماعی در کشور و ساماندهی و هدایت آن مورد نظر هست.» 

هرچند نمایندگان با یک گام عقب نشستن از  فیلترینگ و مسدودسازی به «ساماندهی‌» تغییر موضع داده‌اند اما همچنان علامت سوال بر سر مقصود آنها از واژه «ساماندهی» به قوت خود باقی است.

ساماندهی یا فیلترینگ 

هرچند در کلیات این طرح از واژه «مسدودسازی» استفاده شده است اما امضا کنندگان آن می‌گویند کسی به دنبال فیلترینگ نیست و تنها قرار است ساز و کاری برای فضای مجازی تعریف شود. ابراهیم عزیزی نماینده شیراز که از امضا کنندگان این طرح است درباره این طرح و توجیه آنها برای محدودسازی شبکه‌های اجتماعی به خبرآنلاین می‌گوید: « اصلا بحث فیلترینگ و محدودسازی نبوده است بلکه یک طرح ساماندهی است» او ادامه می‌دهد: « ما باید یک استفاده بهینه از شبکه‌های اجتماعی داشته باشیم و کاری کنیم تا از ظرفیت‌های آن هم بتوانیم استفاده کنیم؛ البته باید اقداماتی انجام دهیم تا آسیب‌های آن هم به حداقل برسد»

او در پاسخ به این سوال که منظورتان از سامان‌دهی چیست و مثلا توئیتر یا اینستاگرام قرار است چطور ساماندهی شود گفت: «اصلا این بحث نیست که این شبکه‌های اجتماعی که شما نام بردید فیلتر یا بسته شود من نمی‌دانم این بحث‌ها از کجا آمده است منظور ما از سامان‌دهی یعنی همینکه استفاده بهینه شود به اضافه به حداقل رساندن آسیب‌ها » 

عزیزی درباره باز شدن پای دستگاه‌های امنیتی به موضوع فضای مجازی در این طرح نیز گفت: « بحثی درباره اینکه دستگاه‌های امنیتی بخواهند اقداماتی انجام دهند مطرح نبوده و ما تنها می‌خواهیم ساماندهی کنیم و ساماندهی در ادبیات ما تعریف مشخصی دارد و اینکه گفته می‌شود بگیر و ببندی در راه است برداشت غلطی است که در جامعه ما وجود دارد» 

هرچند عزیزی می‌گوید ما نمی‌خواهیم بگیر و ببند راه بیندازیم اما وقتی از او سوال می‌شود که آیا قرار است در این طرح فیلتر توئیتر، فیس‌بوک و تلگرام و ... برداشته شود می‌گوید: « اینکه چه اقداماتی انجام شود باید صبر کنیم تا نوبت به این طرح برسد تا بحث‌ها درباره آن تکمیل شود در حال حاضر تنها صحبت از ساماندهی است» 

نمی‌شود توئیتر را فیلتر کرد اما نمایندگان توئیتر داشته باشند

 ابوالفضل ابوترابی نماینده نجف‌آباد از دیگر امضاکنندگان این طرح است او درباره چند و چون آن به خبرآنلاین می‌گوید: «عنوان این طرح اشتباه مطرح شده است و اصلا بحث محدودسازی نیست بلکه موضوع ساماندهی پیام رسان‌ها مطرح است یعنی همانطور که شما انتظار دارید راهنمایی و رانندگی و قوانینی وجود داشته باشد تا وضعیت خیابان‌ها و جاده‌ها را ساماندهی کند یا همانطور که انتظار است یک بقالی در یک روستا مجوز و پروانه‌ای برای کار داشته باشد؛ این وضعیت برای پیام‌رسان‌ها هم مطرح است» 

او ادامه می‌دهد: « وقتی یک پیام‌رسان داخلی باید مجوزی برای فعالیت داشته باشد این قاعده باید برای پیام‌رسان‌های خارجی هم وجود داشته باشد یعنی پیام‌رسان‌های خارجی هم باید دفتری در ایران داشته باشند که پاسخگوی شاکیان باشد؛ یعنی مانند بسیاری از کشورهای دنیا از آمریکا و چین گرفته تا کشورهای اروپایی، ما هم مانند آنها قواعد و مقرراتی داشته باشیم تا اولا اطمینان حاصل کنیم اطلاعات کاربران در اختیار دیگران قرار نمی‌گیرد و هم اگر مشکلی بود بدانیم کسی پاسخگوی آن هست یعنی اگر دولت جمهوری اسلامی خواست صحبتی بکند بداند باید با چه کسی حرف بزند؛ از آنجا که این پیام‌رسان‌ها منافع اقتصادی هم به دنبال دارد قطعا آنها می‌پذیرند که دفتری در ایران داشته باشند و ما هم به شکل متداول دنیا عمل می‌کنیم»

ابوترابی با بیان اینکه وقتی ما به این شیوه عمل کنیم اصلا نباید فیلترینگی وجود داشته باشد می‌گوید: «امروز فیلترینگ در کشور ما تبدیل به یک پارادوکس شده است یعنی در حالی که شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر در ایران فیلتر است اما می‌بینیم بسیاری از مسولان نظام  و نمایندگان یک حساب کاربری در این شبکه اجتماعی دارند و لذا باید با یک ساماندهی موضوع فیلترینگ را هم مرتفع کنیم» 

ابولفضل ابوترابی در پاسخ به این سوال که وقتی می‌گویید پیام‌رسان‌ها باید دفتری داشته باشند تا پاسخگوی درخواست‌های دولت جمهوری اسلامی باشد آیا این نمی‌تواند نگرانی‌ها را درباره برخورد با افرادی که به دولت یا دستگاه‌های حاکمیتی انتقاداتی دارند و آن را از طریق همین فضای مجازی مطرح می‌کنند افزایش دهد گفت: « اصلا بحث محدود کردن منتقدان مطرح نیست بلکه ما می‌خواهیم یک قواعد و قوانینی وجود داشته باشد و بر اساس آن قواعد فعالیت این پیام رسان‌ها انجام شود؛ درواقع ما چطور انتظار داریم یک پیام‌رسان داخلی مجوز داشته باشد اما این قاعده را برای پیام‌رسان‌های خارجی در نظر نمی‌گیریم؟ ما همه حرفمان این است که مانند پیام‌رسان‌های داخلی پیام‌رسان‌های خارجی هم مجوز داشته باشند»

او ادامه داد:« ما فکر می‌کنیم پیام‌رسان‌های خارجی امنیت دارند همین چند وقته پیش بود که تلگرام و اینستاگرام هک شد و همه اطلاعات کاربرانش را به فروش رساندند این درحالی است که به گفته مقام معظم رهبری در توصیه‌ای که به مسولان داشتند فرمودند تفتیش و کنجکاوی در امور مردم حرام است و ما باید به این فتوا عمل کنیم از سوی دیگر اساسا تفتیش در امور ۸۵ میلیون جمعیت امکان پذیر نیست»

این نماینده مجلس گفت: « موضوع توئیتر می‌تواند مشمول نشر اکاذیب شود اما احضار و بازداشت به دلیل محتوای چت‌های خصوصی اصلا امکان ندارد اگر هم چت خصوصی باشد باز هم این دلیلی است بر بی‌اعتمادی به امنیت این شبکه‌های اجتماعی که توانسته‌اند آنها را هک کنند بنابراین ما می‌گوییم بیایند مجوز بگیرند»

ابوترابی با انتقاد از کسانی که نسبت به این طرح نمایندگان موضع گرفتند گفت: «ما به دنبال اجرای قانون غرب درمورد این پیام رسان‌ها هستیم آنهایی که ژست روشنفکری می‌گیرند بگویند چرا از اینکه قرار است این قانون اجرا شود ناراحت هستند؟»

این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که آیا با این طرح قرار است فیلتر توئیتر، فیس‌بوک، تلگرام و ... برداشته شود گفت: « من هم معتقدم به دلیل منافع اقتصادی که برای این پیام رسان‌ها وجود دارد آنها هم دفتری در ایران تاسیس کنند و با تمکین از قانون ایران این فیلترها برداشته شود.» 

البته این نماینده درباره اینکه اگر این پیام‌رسان‌ها نخواستند که در ایران دفتری داشته باشند سرنوشت آن پیام رسان چه خواهد شد گفت: «قطعا آن پیام رسان مجوز فعالیت نخواهد داشت و اینکه چطور این ممنوعیت فعالیت اعمال می‌شود  یک بحث فنی است که من تخصصی در آن ندارم» 

با پز روشنفکری با فیلترینگ مخالفت می‌کنند

از سوی دیگر موسی غضنفرآبادی که زمانی رئیس دادسرای انقلاب بود و امروز نماینده بم و سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس یازدهم است درباره طرح محدودسازی پیام رسان‌های داخلی و تضاد آن با اصل آزادی بیان و حق دسترسی آزاد به اطلاعات به خبرآنلاین گفت: « من از این طرح اطلاعات زیادی ندارم اما به نظرم ما زمانی بستر لازم را داریم در این صورت مشکلی برای فعالیت ندارند اما وقتی ما بسترهای لازم را نداریم فعالیت این پیام رسان‌ها شاید به صلاح نباشد چراکه می‌تواند مورد تاخت و تاز عقاید باطل و حرمت شکنی‌ها و آسیب دیدن گسترده جوانان قرار بگیرند» 

او با بیان اینکه در بسیاری از کشورها که مدعی حقوق بشر هستند این محدودسازی‌ها اتفاق افتاده است و این گستردگی استفاده از این پیام رسان ها که امروز در کشور ما وجود دارد در آنجا نمی‌توانیم مشاهده کنیم گفت: «در کشور ما بدون آنکه محدودیتی برای سنین مختلف وجود داشته باشد از یوتیوب گرفته تا اینستاگرام و ... در همه سنین می‌توانند به راحتی با یک گوشی و با یک اینترنت تلفن همراه می‌تواند به شبکه‌هایی دسترسی پیدا کنند که کشنده اخلاق است لذا حتما باید فکری باید برای آن شود» 

او درپاسخ به این سوال که چندین سال است بحث فیلترینگ در کشور ما مطرح است و از یاهومسنجر گرفته تا توئیتر و فیس‌بوک و ... فیلتر شده‌اند اما از سوی دیگر حضور پرتعداد مسوولان را در این شبکه‌های اجتماعی به ویژه توئیتر مشاهده می‌کنیم که به نوعی به رخ کشیدن تنافقض در بحث فیلترینگ است گفت: « ممکن است تناقضاتی در این موضوع دیده شود اما استفاده در این سطح به نظرم مشکلی نیست چراکه وقتی یک حرفی از سوی برخی مقامات مطرح می‌شود همه منتظر هستند تا پاسخی به آن داده شود که بهترین آن توئیتر و توئیت هست لذا در این مورد مشکلی نیست اما اینکه در دسترس همه باشد می‌تواند آسیب‌زا باشد»  

غضنفرآبادی در پاسخ به این سوال که آیا این فیلترینگ به جز ایجاد مافیایی برای فروش فیلتر شکن و استفاده اقتصادی برای برخی فایده دیگری داشته است یا خیر گفت:« این صحبت که مافیای فروش فیلترشکن ایجاد شده درست است اما موضوع فیلترینگ منافعی هم داشته و دسترسی را برای برخی که صلاحیت ندارند سخت کرده است درواقع شاید یک سواستفاده‌هایی درباره فروش فیلترشکن وجود داشته باشد اما خسارت آن کمتر از این است که دسترسی به این شبکه‌ها آزاد باشد»

او در پاسخ به این سوال که این طرح چقدر می‌تواند این امکان را به دستگاه‌های امنیتی بدهد که دسترسی به اکانت‌های فعال در فضای مجازی داشته باشند گفت: « اگر نرم افزارهای ما اخلاقی باشد هیچ لزومی ندارد که اکانت فردی زیر نظر گرفته شود یا به آن دسترسی پیدا شود اما ما شاهد بودیم در فتنه‌های گذشته در برخی این پیام‌رسان‌ها مانند تلگرام سازماندهی از داخل و خارج انجام می‌شد و لذا باید نیروهای امنیتی وارد می‌شدند و کنترل می‌کردند و سازماندهی آنها را بهم می‌ریختند لذا تا این حد اشکال ندارد اما اگر ارتباطات خانوادگی، غیرسیاسی و غیرامنیتی باشد بارها نیروهای امنیتی هم گفته‌اند ورودی به آن مباحث نخواهند داشت» 

غضنفرآبادی گفت: «برخی برای آنکه خود را آزاداندیش معرفی کنند با پُز روشنفکری با فیلترینگ مخالفت می‌کنند اما آنهایی که دلشان برای این مردم و جوانان و نظام می‌سوزد بحث فیلترینگ را لازم می‌دانند؛ البته می‌دانید کسی که بحث فیلترینگ را مطرح می‌کند از سوی همین روشنفکرماب‌ها علیه او هجمه‌هایی در جامعه به راه می‌افتد»

او درپاسخ به اینکه بالاخره در بحث فیلترینگ محدودیت آزادی بیان مطرح می‌شود گفت: «بله خیلی موضوعات دیگر از جمله آزادی بیان و دسترسی آزاد به اطلاعات و ... در کنار این بحث مطرح می‌شود اما با این وجود ما با فیلترینگ می‌توانیم دسترسی یک کودک را که قدرت تشخیص ندارد را محدود کنیم ما نمی‌توانیم یک کودک را آزاد بگذاریم که با مواد شویند و سمی بازی کند.» 

او ادامه داد: «شاید برخی دربرابر خیلی مسائل محکم باشند اما نمی‌توانیم دسترسی همه را در مقابل این حجم از دروغ و دروغی که در فضای مجازی وجود دارد به همراه انواع بی‌اخلاقی‌ها و بی‌اعتقادی‌ها را آزاد بگذاریم البته الحمدالله بسیاری از جوانان اعتمادشان را به اخبار و اطلاعات در فضای مجازی از دست می‌دهند اما شما نگاه کنید در بحث کرونا چقدر دروغ مطرح شد؛ یکی گفت خرما دوای کرونا است روز دیگر گفتند عسل است و ... آیا همه اینها درست است؟ می‌خواهم بگویم فضای مجازی هم اعتبارش را از دست داده است» 

این نماینده مجلس درپاسخ به این سوال که با فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی موافقید گفت:« در بعضی موضوعات موافق هستم؛ من معتقدم توئیتر و تلگرام و یوتیوب حتما برای برخی جوانان مضر بوده است و اینها باید محدود شود و من معتقدم فیلترینگ تا حدودی توانسته موانعی را ایجاد کند. البته ما باید به دنبال سالم سازی فضای مجازی باشیم. » 

۲۱۶۲۱۶