نگاهی به آیین‌های عزای حسینی در هند

ایسنا/خراسان رضوی واقعه عاشورا و عزاداری امام حسین(ع) یکی از مهم‌ترین مراسم و آیین‌های اسلامی است که در بسیاری از کشورهای جهان اسلام مانند لبنان، مصر، بوسنی و هرزگوین و... برگزار می‌شود. هند نیز یکی از کشورهایی است که مردم آن با آداب و رسومی خاصی عزاداری سیدالشهدا(ع) را اقامه می‌کنند.

هند کشوری پرجمعیت با تنوع مذهبی، فرهنگی و قومی بسیار است. ماه‌های محرم و صفر از اهمیت ویژه‌ای در میام مردم هند برخوردار است؛ به طوری که برای تکریم این ماه‌ها و ادای احترام و علاقه خود به اهل بیت(ع) و عزاداری امام حسین(ع)، نکات خاصی را در زندگی و رفتار شخصی خود رعایت می‌کنند. از جمله این نکات می‌توان به عدم برگزاری مراسم ازدواج و یا تولد را نام برد. مردم هند تمایل دارند در ماه‌های محرم و صفر لباس نو خریداری نکنند و لباس‌هایی با رنگ‌های تیره بر تن داشته ‌باشند. آداب و رسوم دیگری نیز توسط مردم هند در این ماه‌ها رعایت می‌شود مانند اینکه زنان هندوستان در این ایام از جواهرات خود استفاده نمی‌کنند و از پوشیدن لباس‌های زینتی و دارای رنگ‌های شاد اجتناب می‌کنند.

هندی‌ها اغلب مراسم ماه محرم را در منازل و «امام‌باره‌ها» که مکان‌های ویژه‌ای همچون حسینیه‌ها در ایران است و برای اقامه عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، برگزار می‌کنند. «امام‌باره»ها در مناطقی چون کشمیر، لاکنهو و امروهه که شیعیان در آن ساکن هستند، ساخته شده است.

در کتاب «مناسک و آیین‌های شیعی در هند» نوشته جبار رحمانی پیرامون شکل‌گیری این مراکز آمده است:

تکایا و حسینیه‌های ایرانی در انتقال به هندوستان نام‌های مختلفی بسته به مراکز جغرافیایی مختلف شیعه‌نشین پیدا کردند مانند عزاخانه، عاشورخانه، دربار، حسینی دالان و امام‌باره و... . یکی از مهم‌ترین تحولات سنت‌های عزاداری در شمال هند، ظهور نوع جدیدی از کانون‌های عزاداری و مراسم شیعی به نام «کربلا» بود. این بناها به یاد شهید کربلا به صورت بارگاهی همانند بارگاه امام حسین در کربلای عراق ساخته می‌شد. این کربلاها امروزه نیز کانون مراسم عزاداری هستند.

در قسمتی از کتاب درباره رسوم عزاداری منطقه حیدرآباد هندوستان می‌خوانیم:

در عاشورخانه‌های حیدرآباد، مجالس عزاداری حول علم برگزار می‌شود. بعد از روضه‌خوانی علم‌ها را با احترام میان جمع آورده و دور آن حلقه می‌زنند و سینه‌زنی می‌کنند و در نهایت محض تبرک این علم‌ها را زیارت می‌کنند.

در بخشی دیگر از کتاب مذکور پیرامون رسوم عزاداری در لاکنهو، از مراکز شیعه‌نشین هند، آمده است:

مراسم عزاداری در این شهر از اول محرم شروع شده و تا هشتم ربیع‌الاول ادامه پیدا می‌کند. یک یا دو روز قبل از محرم اعضای خانه و محله به تمیز کردن و غبارروبی از امام‌باره‌ها و عزاخانه‌هایشان می‌پردازند. زنان شیعی هندی شب اول محرم النگوهای پلاستیکی خود را شکسته و در دهه محرم بیشتر شیعیان آداب و محدودیت‌های خاصی را در خوردن و پوشیدن رعایت می‌کنند. مراسم محرم در این شهر به دو صورت کلی «مجالس عزا» در مکان‌های مذهبی خاصی و گاه در خانه‌های مردم و همچنین «جلوس عزا» یا همان دسته‌های عزاداری است که در مسیرها و خیابان‌های مهم مراکز شیعی شهر انجام می‌شود.

این کتاب همچنین یکی دیگر از مراسم عزاداری در لاکنهوی هندوستان را «آگ پر ماتم» یا «ماتم بر روی آتش» معرفی می‌کند که طی آن در فضایی به ابعاد یک در دو متر و به عمق ۱۰ سانتی‌متر آتش روشن کرده و وقتی تمام هیزم‌ها به زغال‌های روشن تبدیل شد، عزاداران مرد در حال مرثیه خواندن و سینه زدن از روی آن می‌گذرند.

از دیگر رسوم مهم محرم که در بعضی مناطق هند انجام می‌شود می‌توان به «فاقه‌شکنی» اشاره کرد. در کتاب حاضر در این مورد بیان شده:

شیعیان لاکنهو روز عاشورا از صبح تا عصر هیچ‌چیزی نمی‌خورند. عصر به امام‌باره‌ها رفته و در آن‎‌جا غذای نذری(برنج و ماش یا برنج قیمه) می‌خورند که بدان فاقه‌شکنی می‌گویند.

از دیگر واژه‌هایی که در فرهنگ رسوم و آیین‌های عزاداری در هند به چشم می‌خورد، «سبیل» نام دارد. در هند نیز در روز عاشورا عده‌ای در مسیرهای اصلی ایستگاه‌های صلواتی برای توزیع چای، شربت و گاه غذا برپا می‌کنند که شیعیان هند به آن‌ها سبیل می‌گویند.

نکته جالب توجه در عزاداری مردم هند این است که افراد غیر مسلمان نیز در عزاداری ماه‌های محرم و صفر شرکت می‌کنند و بر عزای سیدالشهدا(ع) و ظلم‌هایی که به ایشان و همراهان ایشان شده‌ است، می‌گریند.

رحمانی در این‌باره می‌نویسد:

از زمان گسترش تشیع به عنوان فرهنگ حکومتی از دو قرن پیش و به دلیل ساختار فرهنگی هندوها، بسیاری از آن‌ها نیز در مراسم مذهبی شیعی و بالاخص عزاداری شرکت کرده و برخی از آن‌ها در مناطق دورافتاده امام حسین(ع) را یکی از خدایان خودشان دانسته و یا او را یکی از تجلی‌های خدای ویشنو می‌دانند. علاوه بر هندوها، سیک‌ها و بودایی‌ها نیز در مراسم عزاداری شرکت می‌کنند.

انتهای پیام