اجرای بیش از چهار هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان طرح حوزه آب در آذربایجان‌شرقی

به گزارش ایرنا در هفت سال فعالیت دولت تدبیر و امید، طرح های مختلف و متنوعی در حوزه آب آذربایجان شرقی اجرا شده که خط دوم آبرسانی زرینه رود به تبریز، طرح انتقال آب ارس به تبریز و طرح توسعه بهره برداری از ارس جمله آنهاست؛ دلت تدبیر و امید تنها برای اجرای این سه طرح مهم حوزه آب استان هزینه های کلانی کرده است. 

سد قیز قلعه سی و شبکه پایاب سد خداآفرین، سد های حاجیلر چای، گرمی چاِی و پیغام چای همراه با شبکه پایاب سد آیدوغموش از دیگر طرح های راهبردی حوزه آب آذربایجان شرقی است که در دولت تدبیر و امید جامه عمل پوشیده اند. 

بدون شک تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه با هزینه کرد بیش از هفت هزار میلیارد تومان و نجات این پهنه آبی بین المللی از خطر خشکی، نقطه عطف طرح های اجرا شده دولت اعتدال در منطقه شمال غرب به ویژه آذربایجان شرقی است. 

ایرنا مرکز تبریز به مناسبت افتتاح سد کلقان چای به دستور رییس جمهوری، گزارشی اجمالی از برخی از مهم ترین طرح های حوزه آب استان در دولت تدبیر و امید تهیه کرده که در زیر ارایه می شود؛

خط دوم آبرسانی زرینه رود به تبریز

خط دوم آب رسانی زرینه رود به تبریز به عنوان پشتیبان خط اول آبرسانی به طول ۱۴۶ کیلومتر با استفاده از لوله فولادی با قطرهای ۲ هزار، یک هزار و ۶۰۰، یک هزار و ۴۰۰ و یک هزار میلی متر اجرا شده است.

در این خط ۲ مخزن ۱۰ هزار و ۱۰۰ هزار مترمکعبی و یک ایستگاه با ارتفاع پمپاژ ۲۶۲ متر با دبی ۳ هزار و ۹۲ لیتر در ثانیه اجرا شده است.

این خط با هدف پشتیبان و پدافند غیرعامل خط اول آبرسانی تبریز برای تامین آب شرب ۲۴ شهر و ۳۳۷ روستای استان های آذربایجان غربی و شرقی اجرا می شود که از این تعداد ۲ شهر و ۱۲۰ روستا در آذربایجان غربی و ۲۲ شهر و ۲۱۷ روستا در آذربایجان شرقی قرار دارند.

سرمایه گذاری این طرح از محل فاینانس و منابع عمومی بوده که ۹۸ درصد فاینانس شامل ۱۱ درصد بصورت جذب نقدی و ۸۷ درصد بصورت خرید کالا در ۲۵ مرحله جذب شده و ۱۳۷ میلیون یورو از محل فاینانس و ۹۵۰ میلیارد ریال از محل منابع عمومی برای اجرای آن هزینه شده است.

این طرح هم اکنون از ۷۱ درصد پیشرفت فیزیکی برخوردار بوده که شامل اجرای حدود ۱۳۲.۷ کیلومتر از طول خط، اجرای بخشی از مخازن ۱۰ هزار و ۱۰۰ هزار مترمکعبی و ایستگاه پمپاژ شماره ۶ است.

اجرای خط دوم آب رسانی زرینه رود به تبریز در سال ۱۳۹۳ آغاز شده و پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۲ به بهره برداری برسد

طرح انتقال آب از ارس

طرح های مرزی اجرای شده در دولت های یازدهم و دوازدهم در این منطقه شامل انتقال آب از ارس با خط انتقال به طول ۱۱۰ کیلومتر ( ۱۰۵ کیلومتر لوله و ۵ کیلومتر تونل )، ۳ باب ایستگاه پمپاژ آب، یک باب تصفیه خانه به ظرفیت ۶.۶ مترمکعب در ثانیه و ۱۱ باب مخزن به حجم کل ۳۴۰ هزار مترمکعب است.

هدف از اجرای این طرح تامین نیاز آب شرب و بهداشت کلانشهر تبریز و ۲۲ شهر و ۱۶۹ روستای واقع در مسیر خط انتقال و سایر مراکز جمعیتی تحت پوشش شامل شهرک های جدید ساخت محدوده طرح با جمعیتی در حدود ۳.۵ میلیون نفر در افق ۱۴۲۵ است.

تامین نیاز آبی منطقه آزاد تجاری-صنعتی ارس و سایر صنایع و شهرک های صنعتی، تامین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه به میزان  ۱۰۰ میلیون مترمکعب در سال از طریق هدایت پسآب تصفیه خانه فاضلاب طرح انتقال آب ارس به دریاچه و تعادل بخشی آبخوان ها و منابع آب زیرزمینی حوزه دریاچه ارومیه از دیگر اهداف این طرح است.

برای اجرای این طرح ۶۸۸ میلیون یورو شامل ۵۱۰ میلیون یورو اصل تسهیلات بصورت ۱۰۰ درصد فاینانس خارجی و ۱۷۸ میلیون یورو هزینه های تبعی و یک هزار و ۲۰۰ میلیارد ریال شامل خدمات مهندسی، خرید اراضی، تامین انشعاب برق، بیمه و مالیات سرمایه گذاری شده است.

علاوه از احجام پیش بینی شده در سیمای پروژه انتقال آب از ارس به دشت شبستر و دریاچه ارومیه، حدود ۳۵ کیلومتر از بخش ابتدایی پروژه که بصورت مشترک با طرح توسعه بهره برداری از ارس بوده هم اکنون از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی ویژه طرح های حفاظت از منابع آب و خاک مرزی با هزینه بیش از ۶ هزار میلیارد ریال و با بیش از ۹۰ درصد  پیشرفت فیزیکی در دست اجرا است که در صورت تامین اعتبار، این بخش در سال ۱۳۹۹ به بهره برداری می رسد.

فاز دوم طرح انتقال آب از ارس در سال ۱۴۰۰ شروع می شود و براساس زمانبندی پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۵ به بهره برداری برسد.

طرح توسعه بهره برداری از ارس

آبگیر و ایستگاه پمپاژ اصلی این طرح با ظرفیت ۵ مترمکعب در ثانیه، خط انتقال آب به قطر ۲ هزار میلی متر و طول ۳۵ کیلومتر، سد گلفرج با ظرفیت ۱۰ میلیون مترمکعب و سد گردیان با ظرفیت ۱۰ میلیون مترمکعب اجرا شده است.

در این طرح ۹ باب ایستگاه پمپاژ اصلی، خطوط انتقال درجه ۲ با طول بیش از ۱۰۰ کیلومتر و مخازن خاکی و بتنی با ظرفیت حدود ۳۲۰ هزار مترمکعب اجرا شده است.

هدف از اجرای این طرح استفاده از حقآبه جمهوری اسلامی ایران و استفاده حداکثر از پتانسیل آبی رودخانه ‏های مرزی، تامین آب کشاورزی و ایجاد شبکه آبیاری و زهکشی به میزان ۱۶ هزار و ۱۷۰ هکتار با حجم آب قابل برنامه ریزی ۱۰۲ میلیون مترمکعب در سال بوده و اهداف مرزی آن ۹ هزار و ۵۷۰ هکتار است.

تاکنون برای اجرای این طرح ۷ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری شده و اعتتبار لازم برای اتمام آن یک هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال بوده و ۸۰۰ میلیارد ریال بدهی این طرح است.

این طرح در سال ۱۳۸۰ آغاز شده و هم اکنون دارای ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی است و پیش بینی می شود سد گردیان و ۳ هزار و ۳۶۰ هکتار از دشت یکانات در اواخر بهمن به بهره برداری برسد.

سد قیزقلعه سی و شبکه پایاب سد خداآفرین

این سد از نوع خاکی با هسته رسی بوده و هدف از اجرای آن تامین آب شبکه خداآفرین و تولید برق ۱۳۵ گیگا وات ساعت در سال است که طول تاج آن

۸۳۴ متر، ارتفاع از روی پی ۳۷ متر، حجم مخزن آن ۶۲ میلیون مترمکعب و حجم بدنه سد ۲.۳ میلیون مترمکعب می باشد.

شبکه پایاب سد خداآفرین آب زراعی ۱۲ هزار هکتار از اراضی توسعه را تامین می کند که شامل کانال انتقال اصلی به طول ۵۲ کیلومتر در ۵ قطعه، ایستگاه های پمپاژ ثانویه به تعداد ۹ ایستگاه و خطوط برق و نیرورسانی، ایستگاه پمپاژ از ارس (قارلوجه) اجرا و مساحت قابل بهره برداری از آن ۲ هزار هکتار است.

اجرای سد قیزقلعه سی در سال ۱۳۸۵ آغاز شده و به ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی رسده که پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد و طرح شبکه خداآفرین به ۸۹ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده که در صورت تخصیص اعتبار در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری می رسد.

تاکنون برای اجرای سد قیزقلعه سی و شبکه پایاب سد خداآفرین ۱۷ هزار و ۸۶۰ میلیارد ریال هزینه شده است.

سد حاجیلرچای

این سد از نوع خاکی با هسته رسی بوده، ارتفاع سد از بستر رودخانه ۷۱ متر، ارتفاع سد از پی ۹۵ متر، طول تاج ۲۶۵ متر، حجم آب تنظیمی۵۰.۷ میلیون مترمکعب است.

هدف از اجرای این طرح ذخیره و تنظیم ۵۵.۳ میلیون مترمکعب آب، جلوگیری از خروج آب از طریق رودخانه مرزی و تامین ۱۰ میلیون مترمکعب مصرف کشاورزی، ۳۴.۶ میلیون مترمکعب مصرف شرب و صنعت و تامین ۱۰.۷ میلیون مترمکعب حقابه و محیط زیست است.

اجرای این طرح در سال ۱۳۸۸ آغاز و برای آن یک هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری شده است که با برخورداری از پیشرفت فیزیکی ۹۹ درصدی ساختمان سد در سال ۱۳۹۸ به بهره برداری رسیده است.

سد گرمی چای

این سد خاکی با هسته مرکزی رسی به طول تاج ۷۳۰ متر، عرض تاج ۱۰ متر، ارتفاع از پی ۸۶ متر، ارتفاع از کف ۶۲ متر بوده و سرریز اوجی آزاد با عرض ۳۴ متر و ظرفیت تخلیه سیلاب ۳۳۸ مترمکعب در ثانیه، سیستم انحرافی شامل تونل، فراز بند و نشیب بند و سیستم آب بندی شامل تزریق و دیوار بتن پلاستیک و تونل انحرافی به طول ۴۴۲ متر با ظرفیت طراحی ۱۷۶ مترمکعب در ثانیه است.

هدف از اجرای این طرح تامین آب شرب دراز مدت شهرستان میانه به میزان ۱۵ میلیون مترمکعب و صنعت به میزان ۴ میلیون مترمکعب، حقابه های اراضی بهبود محدوده کشاورزی به میزان ۷ میلیون مترمکعب و آب حیات رودخانه به میزان ۴.۴ میلیون مترمکعب است.

اجرای این سد در سال ۱۳۸۲ آغاز شده و با سرمایه گذاری ۶۸۹ میلیارد و ۲۳۲ میلیون ریال تا پایان سال ۹۷ به ۷۲ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده و پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۶ به بهره برداری برسد.

آبرسانی به میانه

این طرح ۷ کیلومتر پایین تر از محل سد اجرا می شود و ظرفیت تصفیه خانه آن در میان مدت تا سال ۱۴۰۰ برابر ۴۵۰ لیتر در ثانیه و در دراز مدت و تا سال ۱۴۱۵ برابر ۹۰۰ لیتر در ثانیه است.

روش تصفیه این طرح متداول و شامل واحدهای هوادهی، آشغالگیری، پیش کلرزنی، اختلاط  سریع، استخر تشکیل فلاک استاتیکی، پولساتور، فیلترهای شنی تند و کلرزنی نهایی است.

خط انتقال این طرح دارای ۹۰۰ لیتر در ثانیه ظرفیت و روش انتقال آن ثقلی، قطر لوله آن ۸۰۰ و ۹۰۰ میلیمتر از جنس چدن نشکن، فولادی و جی آر پی به طول ۴۳ کیلومتر اجرا می شود.

هدف از اجرای آن تصفیه، ذخیره و انتقال آب از سد گرمی چای به شهر میانه به منظور تامین بخش عمده آب شرب و بهداشتی این شهر و مراکز جمعیتی واقع در مسیر خط انتقال به ظرفیت حداکثر ۱۹ میلیون مترمکعب در سال برای افق طرح تا سال ۱۴۱۵ است.

این طرح در سال ۱۳۸۴ آغاز شده و با ۶۶۰ میلیارد ریال سرمایه گذاری انجام شده با ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی رسیده است که پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۰ به بهره برداری برسد.

سد پیغام چای

این سد از نوع خاکی با حجم کل مخزن ۱۵.۳۶میلیون متر مکعب دارای شبکه اراضی پایاب به وسعت یک هزار و ۳۲۸ هکتار شامل ۴۰۰ هکتار توسعه و ۹۲۸ هکتار بهبود، تصفیه‌خانه آب شرب و صنعت با ظرفیت ۱۴۰ لیتر در ثانیه و خط انتقال آب شرب و صنعت و شبکه به طول ۱۳ کیلومتر است.

هدف از اجرای این سد، تامین ۲.۲ میلیون مترمکعب آب شرب شهر کلیبر و روستاهای مسیر، یک میلیون مترمکعب آب جهت مصارف صنعت منطقه، ۱۰.۹ میلیون مترمکعب آب کشاورزی اراضی شبکه پیغام‌چای و ۳.۹ میلیون مترمکعب آب مورد نیاز محیط زیست و کنترل سیلاب‌های فصلی و جلوگیری از هدررفت آبهای سطحی و ورود آن به آب های بین‌المللی است.

این سد در سال ۱۳۸۵ آغاز شده و سرمایه گذاری انجام شده برای سد پیغام چای ۷۲۵ میلیارد ریال و برای شبکه آن ۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون ریال سرمایه گذاری شده است.

هم اکنون پیشرفت فیزیکی سد که در مرحله اجرا بوده، ۵۷ درصد، شبکه آن در فاز دوم مطالعه ۱۰۰ درصد، تصفیه خانه در مرحله ۱ مطالعه ۱۰۰ درصد و تصفیه خانه در مرحله ۲ مطالعه ۳۵ درصد است و پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۱ به بهره برداری برسد.

شبکه سد آیدوغموش

این سد مخزنی به ظرفیت تنظیمی سالانه ۱۴۰ میلیون مترمکعب بوده که اجرای آن در سال ۱۳۸۲ آغاز و در سال ۱۳۸۴ تکمیل و آبگیری شد و شبکه پایاب سد شامل ۷ هزار و ۶۰۰ هکتار شامل ۷ هزار هکتار توسعه و ۶۰۰ هکتار اراضی بهبود است.

برای اجرای این سد یک هزار و ۳۰۰ میلیارد ریال به قیمت های موافقتنامه و ۸ هزار میلیارد ریال به قیمت روز سرمایه گذاری شده و دارای ۵۹ درصد پیشرفت فیزیکی بوده و پیش بینی می شود در سال ۱۴۰۴ به بهره برداری برسد.

سد شهریار

این سد از نوع بتنی دوقوسی و طول و عرض تاج آن ۲۰۷ و ۵ متر بوده و تراز نرمال مخزن آن یک هزار و ۳۵، تراز تاج آن یک هزار و ۴۵ متر، ارتفاع از پی و از بستر رودخانه ۱۳۵ متر از پی و ۷۲ متر از بستر، حجم بتن ریزی سد ۳۰۶ هزار مترمکعب، حجم کل مخزن آن ۷۰۰ میلیون مترمکعب، حجم مفید آن ۴۵۰ میلیون مترمکعب و سطح و طول دریاچه آن ۳۶.۵ کیلومترمربع  و ۲۷.۶ کیلومتر است.

هدف از اجرای این سد تنظیم و ذخیره سالانه یک هزار و ۱۰۰ میلیون متر مکعب در سال، تامین آب کشاورزی در سطح ۱۲ هزار هکتار، تولید سالانه برق به میزان ۱۶۸ گیگاوات ساعت و کنترل سیلاب و رسوب ورودی به مخزن سد سفیدرود است.

اجرای این طرح در سال ۱۳۷۵ آغاز شده و با حجم سرمایه گذاری یک هزار و ۷۲۱ میلیارد ریال به پیشرفت فیزیکی کلی ۷۹ درصد و بدنه و سازه سد به ۹۹.۸ درصد رسیده است.

احیای دریاچه ارومیه

کارگروه ملی احیای دریاچه ارومیه در سال ۹۲ به ریاست معاون اول رییس جمهوری تشکیل و در قالب ستاد احیای دریاچه ارومیه با هدف نجات دریاچه ارومیه شروع به کار کرده است که در قالب ۲۶ محور اجرایی اقدامات لازم در جهت احیای این دریاچه انجام داده است.

سهم استان آذربایجان شرقی در تامین حقابه زیست محیطی دریاچه ارومیه ۳۹۳ میلیون مترمکعب در سال بوده که در قالب طرح های فوق الذکر، پروژه های احیای دریاچه ارومیه شرکت آب منطقه ای این استان شامل ۷ پروژه اجرای از سال ۹۳ آغاز شده است.

این پروژه ها شامل طرح های لایروبی و مسیرگشایی رودخانه ها، انتقال پساب به دریاچه ارومیه، تعادل بخشی آبهای زیرزمینی، سردهنه سازی انهار سنتی، تکمیل و تجهیز شبکه های اندازه گیری منابع آب، مرمت و بازسازی شبکه زرینه رود و ارتقاء بهره وری شبکه آبیاری و زهکشی قلعه چای است.

جمع هزینه کرد طرح های شرکت آب منطقه ای ۲ هزار و ۴۱۲ میلیارد ریال از سال ۹۳ تا آخر سال ۹۸ است که با انجام اقدامات انجام شده و اقدامات سایر دستگاه های اجرایی و رها سازی آب از سدها وضعیت دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۸ تثبیت شد.

طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی

این طرح در دولت دهم و یازدهم با هدف بهبود کسری متوسط مخازن سفره های آب زیرزمینی استان حدود ۵۰ میلیون مترمکعب و کسری تجمعی درازمدت یک هزار و ۳۰۰ میلیون مترمکعب بصورت مستمر اجرا شد.

در این راستا شرکت آب منطقه ای اقدام به جلوگیری از حفر یک هزار و ۷۴۶ حلقه چاه غیرمجاز جدید، توقیف ۷۱۴ دستگاه ادوات حفاری غیرمجاز، انسداد ۷ هزار و ۵۳۵ حلقه چاه غیرمجاز، قلع و قمع ۷۱۱ استخر حاشیه رودخانه ها، نصب و بهره برداری از ۳ هزار و ۲۲۱ دستگاه کنتور هوشمند حجمی، حجمی مکانیکی و آب و برق، جمع آوری ۹۶۴ دستگاه موتور پمپ حاشیه رودخانه ها و جلوگیری از اضافه برداشت ۹۸.۶ میلیون متر مکعب و در نتیجه اقداماتی مانند نصب کنتور هوشمند، تقلیل منصوبات غیرمجاز چاههای مجاز، قطع برق، عدم شارژ کارت کنتور هوشمند و اعمال جرایم انجام شده است.

در نتیجه این اقدامات میزان کسری تجمعی مخازن استان به بیش از یک هزار و ۱۳۸ میلیون متر مکعب در مهر سال ۹۸ کاهش یافت و این در حالی است که در صورت عدم اقدامات حفاظتی این رقم به بیش از یک هزار و ۵۴۵ میلیون مترمکعب می رسید بدین معنا که از ادامه روند نزولی کسری مخازن به میزان  بیش از ۴۰۶ میلیون متر مکعب جلوگیری به عمل آمده است.