نقد و بررسی کتاب ماجرای سوفیا

به گزارش خبرنگار مهر، به همت اداره کل کتابخانه های عمومی، نشست نقد و بررسی کتاب جمع نوشت «ماجرای سوفیا» روز چهارشنبه ۱۲ شهریور ماه در کتابخانه امیرکبیر کرمانشاه برگزار شد.

در این نشست علاوه بر نویسنده و اساتید مدعو، دانش آموزان و تعدادی از منتقدین منتخب به صورت غیرحضوری در برنامه شرکت کردند.

در ابتدای این نشست، محمد خیاط زنجانی، معلم و دکتری فلسفه اسلامی، گفت: فکر نوشتن گروهی این کتاب در شرایط مجازی شدن کلاس و تعطیلی مدرسه جوادالائمه به علت شیوع ویروس کرونا به وجود آمد و به همین دلیل در ابتدا اثر را به مدافعان سلامت تقدیم کردیم.

زنجانی ادامه داد: کتاب فلسفه یازدهم که در سال‌های اخیر و به تازگی تدوین و منتشر شده هنوز یک کتاب مکمل و جانبی مناسبی ندارد و ما تلاش کردیم تا ابهامات و دشواری‌های کتاب درسی را کم کنیم تا مباحث قابل فهم تر شوند.

این مدرس دانشگاه افزود: تألیف کتاب جمع نوشت موجب تعدد لحن و ادبیات می‌شود ولی سعی کردیم تا با ویرایش مطالب لحن کتاب یکنواخت‌تر شود.

علی محمد فلاحی، مدرس دانشگاه، به عنوان اولین منتقد کتاب گفت: جسارت معلم و دانش آموزان در تألیف این کتاب ستودنی است و نام کتاب من را به یاد کتاب دنیای سوفی انداخت.

وی ادامه داد: نویسنده به نظرم با مخاطب ارتباط خوبی برقرار کرده است و چندگونگی در لحن اثر وجود ندارد و روش گفتگو در جذاب و اثرگذار کردن مباحث مفید واقع شده است. وی گفت: پیشگفتار از نظر توضیحات لازم غنای کافی ندارد و در برخی مطالب از نظر میزان و حجم توضیحات تعادل بین موضوعات برقرار نشده است و مثلاً عقل نظری بیش از عقل عملی توضیح داده شده است.

این مدرس دانشگاه همچنین افزود: از ضعف‌های اثر این است که لحن محاوره‌ای و نوشتاری با هم به کار رفته اند.

زنجانی در ادامه این نکات گفت: این اثر تابع موضوعات کتاب درسی است و عدم تعادل در برخی توضیحات به علت حفظ چارچوب درسی است.

وی همچنین گفت: معمولاً مرسوم نیست که داستان پیشگفتار داشته باشد و برای همین به توضیحات اندک بسنده کردیم. وی افزود: تلاش کردیم تا گفتگوهای کتاب با لحن محاوره‌ای و نکات علمی با لحن نوشتاری بیان شوند.

رضا کریمی، مدرس دانشگاه و معاون اداره کل کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه، در این جلسه گفت: جلسه نقد این کتاب یعنی اینکه یک معلم فلسفه خودش را در مقابل دانش آموزان در معرض نقد قرار بدهد و این شجاعتی است که از هم اکنون انتقادپذیری را جزو تعالیم فلسفه به صورت عملی در جان دانش آموز می‌نشاند.

کریمی در ادامه گفت: پرسش اصلی این است که برای نوشتن یک کتاب فلسفه برای نوجوان چه باید گفت؟ باید کلمات ساده باشند و خود دوباره پرسش افکنی و ابهام آفرینی نکنند مگر اینکه همین پرسشها و ابهام‌ها دستمایه روایت مباحثه در طول داستان شود. در همین راستا می‌بینیم که شخصیت رضا نسبت به برخی کلمات دشوار واکنش نشان نمی‌دهد. البته در این میان شوخی و طنز کتاب را جذاب می کتد که در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته است و بحث را بسیار ساده می‌کند.

کریمی ادامه داد: مقایسه مباحث کتاب که بر اساس مباحث کتاب درسی فلسفه یازدهم دبیرستان است مفید واقع می‌شد چون با اشاره به کتاب درسی هم شکل و محتوای آن نقد می‌شد و هم اهمیت و برتری مباحث کتاب فعلی روشن می‌شد.

وی گفت: برخی مباحث کتاب هم قابل نقد است مثلاً طرح قاعده زرین Golden rule که ذیل بحث از ماتریالیسم مطرح شده این قاعده دینی را تحریف می‌کند و یا در کتاب ادعا شده که تقریباً میراث فلسفه یونان در غرب تا دوره اروپای جدید فراموش شده است در حالی که در دوره قرون وسطی فلسفه یونان توسط آگوستین و سن توماس و آلبرت همچنان رونق داشت و در دوران جدید میراث یونانی با تفسیر سوبژکتیو رونق گرفت.

این مدرس دانشگاه در پایان گفت: جمله «انگار کمی به آرامش رسیده بود» در پایان کتاب واقع بینانه است ولی باید باورپذیرتر می‌بود و برای این هدف یک سیر در طول کتاب لازم است. وقتی در پایان می‌بینیم که پس از خداحافظی، جمله هراکلیتوس در یک پیامک را نشان می‌دهد در مورد نظریه اش مبنی بر حرکت همیشگی. این سخن با حرکت جوهری ملاصدرا چه نسبتی دارد و چرا هنگام بحث از فلسفه پیشاسقراطی در این مورد اشاره‌ای نمی‌شود.

زنجانی در ادامه این سخنان گفت: فکر می‌کنم این اثر قابل توصیه به دانش آموزان است و موجب بهبود کتاب درسی شده است.

وی گفت در پایان شخصیت داستان به اندکی آرامش رسیده چون از اینکه پاسخ پرسش‌های خود را، که در طول کتاب به آن پرداختیم، دریافت کرده است است.

این مدرس دانشگاه همچنین افزود: برخی نقدها بر محتوا وارد است که در کتاب درسی هم بیان شده و ما اشکالات کتاب را به مؤلفان گزارش دادیم ولی نخواستیم نقد کتاب درسی در اینجا اتفاق بیفتد.

در ادامه این نشست سوالات تعدادی از دانش آموزان که از طریق فضای مجازی نکات خود را ارسال کرده بودند مطرح شده و مورد بحث قرار گرفت.

گفتنی است کتاب «ماجرای سوفیا» به صورت جمع نوشت توسط دانش آموزان دبیرستان نمونه جوادالائمه کرمانشاه تحت نظارت معلم فلسفه، محمد خیاط زنجانی، تألیف شده و توسط انتشارات بنیان مرصوص منتشر شده است.