شرایط اقلیمی ایران مناسب برای تولید گوشت شتر / امکان افزایش ۴ برابری پرورش شتر در راستای امنیت غذایی

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، ایران با مساحت 164.8 میلیون هکتار و میزان بارش متوسط 250 میلی‌متر در سال، رتبه 164ام از نظر میزان بارش سالانه در بین کشورهای جهان است.[1] شرایط آب و هوایی کشور و محدودیت‌های تامین خوراک برای دام‌های سبک و سنگین مرسوم، موجب واردات 150 هزار تن گوشت قرمز در سال شده است.[2] این در حالی است که ایران از نظر اکولوژیکی(بوم‌شناختی) مناسب برای توسعه و بهره‌برداری از شتر جهت تحقق خودکفایی در تولیدات گوشتی است زیرا شتر قابلیت سازگاری با مناطق کم‌آب بیابانی و نیمه‌بیابانی را دارد و در تحمل گرما و کم‌آبی به مدت طولانی توانمند است.

 

همچنین علوفه شور و غیرقابل مصرف بیابان برای سایر دام‌ها، بهترین خوراک برای شتر است و مقاومت شتر در شرایط خشکسالی و همزمان توانمندی در تولید محصولات و فرآورده‌های دامی از قبیل شیر، گوشت و الیاف دامی شتر را یکی از دام‌های اقتصادی و استراتژیک در ایران قرار داده است.

 

پیشینه پروش شتر در ایران

پرورش شتر در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و منابع موجود در کتاب مقدس زرتشتیان به وجود شتر در ایران از 500 سال قبل از میلاد اشاره دارد. تخمین‌ها حاکی از آن است که در اوایل سده 13 هجری شمسی تعداد شتر در ایران تنها مقداری کمتر از یک میلیون نفر بوده است اما امروزه این تعداد شتر به 150 هزار نفر شتر کاهش پیدا کرده است.

 

در گذشته شتر با قابلیت حمل بار در مناطق بیابانی، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کرد اما پیشرفت تکنولوژی و تولید ماشین آلات حمل و نقل باعث شد تا نقش شتر در حمل و نقل به مرور زمان کم رنگ شود و در مناطق کویری به یک جایگزین مناسب برای تامین گوشت تبدیل شود.

 

اقلیم مناسب ایران برای پرورش شتر باعث شده تا امروزه در 22 استان کشور، 15 هزار بهره‌بردار به شترداری مشغول باشند.[3] حاصل کار این شترداران در سال 98 تولید گوشت به میزان تقریبی 5400 تن از27 هزار لاشه شتر بوده است.[4] در این میان استان سیستان ‌و بلوچستان با ذخیره 75 هزار نفری شتر[5] از پیشتازان صنعت شترداری به شمار می‌رود و به تنهایی 50 درصد میزان گوشت شتر تولیدی کشور را تامین می‌کند. خراسان جنوبی نیز با داشتن 30 هزار نفر شتر به دنبال تولید شیر شتر مورد نیاز کشور است.[6] شترداری در این دو استان با هدف تامین گوشت و لبینات مورد نیاز کشور صورت می‌گیرد.

 

ظرفیت بالقوه پرورش شتر در ایران

نواحی رویشی کشور به چهار بخش تقسیم می‌شود: استپی، نیمه استپی، کوهستان‌های مرتفع و بیابانی و نیمه‌بیابانی. در بین این چهار ناحیه رویشی، مناطق استپی با مساحت 46 میلیون هکتار و بیابانی و نیمه بیابانی با مساحت 34.6 میلیون هکتار دارای پوشش گیاهی خاص شتر هستند.

 

 در این میان ناحیه بیابانی و نیمه بیابانی ظرفیت چرای 4.3 میلیون واحد دامی را دارد که با توجه به شرایط زیستی دشوار این منطقه امکان تخصیص کل این مراتع به شتر وجود دارد و ناحیه استپی نیز ظرفیت چرا سالانه 4.8 میلیون واحد دامی را دارد که با فرض تخصیص 10 درصد این ناحیه در مجموع  می‌توان ظرفیت چرای 9.1 میلیون واحد دامی را مهیا کرد که به شتر تخصیص پیدا می‌کند و شرایط را برای پرورش شتر به صورت چرای آزاد فراهم می‌کند. اهمیت پرورش شتر به صورت آزاد و مصرف گیاهان بد خوراک موجب حفظ تعادل گیاهی در مناطق مختلف می‌شود.

 

واحد دامی در ادبیات دامداران، میزان مصرف علوفه یک واحد دام در سال است. میزان مصرف علوفه هر شتر بالغ در سال برابر با 7 واحد دامی است.[7] با فرض اختصاص مراتع ذکر شده و امکان خوراک دهی 4.78 میلیون واحد دامی در مراتع استپی و بیابانی و نیمه‌بیابانی در سال، امکان افزایش 650 هزار نفر شتر وجود دارد که این امر می‌تواند گشایشی در تحقق خودکفایی محصولات دامی کشور رقم بزند.

 

امنیت غذایی در گرو پرورش شتر

به طور کلی کشور ایران با داشتن ظرفیت بالای مراتع بیابانی، امکان افزایش تعداد نفرات شتر را تا 800 هزار نفر دارد. این تعداد از شتر با فرض کشتار سالیانه 270هزار نفر شتر، ظرفیت تامین سالانه 50 هزار تن گوشت در سال را دارد که می‌تواند به خودکفایی تولید گوشت کشور و تامین امنیت غذایی کمک کند.

 

[1] khabaronline.ir/news/1239356

[2] https://www.icana.ir/Fa/News/415153

[3] کتاب شتر و توسعه پایدار

[4] نتایج تفطیلی آمارگیری از دامداران کشور، مرکز آمار ایران

[5] https://www.mehrnews.com/news/4503105/%DB%B1%DB%B4

[6] https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/06/03/2332419/

[7] https://www.dana.ir/news/1431208.html/