سه تصویر از مرحوم آیت‌الله صانعی

چکیده :چهره‌ی غم‌زده و دیدگان اشک‌بار مرحوم آقای صانعی در فراق همسرشان اما یکی از آن مواردی است که استثناست و کم‌سابقه، که کسی در جایگاه مرجعیت، احترام و دلبستگی به شریک سالیانِ زندگی‌اش را این‌گونه بر دیگران آشکار کند. تنها مورد دیگری که به‌یاد دارم، مرحوم آیت‌الله العظمی منتظری است و گریه‌های او در فراق پسرش، در برابر دوربین...

کلمه – سید احمد نیک‌جو

انا لله و انا الیه راجعون

دریغ و دردِ درگذشت مرحوم آیت‌الله صانعی را کلمه و واژه چاره نمی‌کند. من نیز، همچون بسیاری کسان که هنوز لرزه‌ی مهابت خبر درگذشت او رهایشان نکرده، سخنی درخور شخصیت او نمی‌توانم به زبان آورد.

جد و جهد علمی او و گره‌گشایی‌های روشن‌اندیشانه‌ی فقهی‌اش برای تبعیض‌زدایی در معارف و احکام دینی به‌جای خود محفوظ و درخور ستایش؛ اما اکنون، تنها ساعاتی پس از فقدان جان‌گداز او، سه قاب از شخصیت و منش او در برابر دیدگانم حاضر است:

۱- در میان رجال و بزرگان، رایج و مصطلح آن است که به‌هنگام مصیبت، خویشتن را چنان نگاه دارند که عواطف‌شان راهی به مرعا و منظر عموم نیابد، و لابد تصویری محکم از خود عرضه کنند.

چهره‌ی غم‌زده و دیدگان اشک‌بار مرحوم آقای صانعی در فراق همسرشان اما یکی از آن مواردی است که استثناست و کم‌سابقه، که کسی در جایگاه مرجعیت، احترام و دلبستگی به شریک سالیانِ زندگی‌اش را این‌گونه بر دیگران آشکار کند. تنها مورد دیگری که به‌یاد دارم، مرحوم آیت‌الله العظمی منتظری است و گریه‌های او در فراق پسرش، در برابر دوربین تلویزیون.

۲- خودانتقادی و عذرخواهی از خطاهای گذشته، سنت حسنه و بلکه تکلیف قطعی است بر هر آن کسی که خود را مومن به دین محمد می‌داند. اما صراحت و صداقتِ مرحوم آیت‌الله صانعی در نقد بخشی از گذشته‌ی خود، کم‌نظیر و مثال‌زدنی و درس‌آموز است:
«در قضایای مربوط به مرحوم آیت الله العظمی شریعتمداری من خیلی جوانتر از حالا بودم. از کوچه ای که ایشان از منزل میامدند تا دارالتبلیغ (قمی های جمع خوب میشناسند) من در مسیر مقابل حرکت میکردم چشم در چشم ایشان می‌شدم و برای نشان دادن بغض، تحقیر و مخالفتم به ایشان سلام نمی‌کردم.

حالا بعد ٣۵ سال گاهی که سری به مدرسه فیضیه میزنم این طلبه‌های جوان تندرو عینا آن رفتار را با من می‌کنند. سبحان الله.
این روزها که برخی از سر بغض و برای تخریب این حرف‌ها را در مورد من می‌زنند به این فکر می‌کنم که تاوان کدام رفتار را می‌دهم؟ این را برای تنبه خودم و شما برادران و خواهرانم گفتم که مراقب خودمان باشیم».

۳- در این ۱۱ سالی که از کودتا و تقلب ۸۸ می‌گذرد، او جزو اندک مراجعی بود که نه از اعتراض به ظلم و جفا و خلف وعده و جنایتِ حاکمیت جائر دست کشید، نه از یاری‌رسانیِ بی‌نام و نشان به خانواده‌های زخم‌خورده‌ی حوادث ۸۸ کم گذاشت، و نه تکرار دردها و دعاهای ما را رها کرد. یادآوری صدای بغض‌آلود او در دعا برای رفع حصر و آزادی زندانیان سیاسی، تحمل این لحظات جان‌کاهی که او را در میان خود نداریم، بسا صعب‌تر کرده است.

اللهم احشره مع الصالحین و الصابرین و الابرار