روزگار ناخوش فرش زنجان

به گزارش ایرنا در سال های نه چندان دور دارهای قالی و نقش و نگارهای نقش بسته بر آن ها را می شد در گوشه و کنار اغلب خانه ها در روستاها و حتی شهرهای استان زنجان دید. فرشبافی علاوه بر ثمرات اقتصادی برای خانوارها، ذوق و هنر بافندگانشان را به رخ می کشید اما اکنون دیگر مثل سابق خبری از آن دارها و نقش ها و طرح ها نیست و شمار قابل توجهی از بافندگان، دارها را جمع کرده و قلاب هایشان را زمین گذشته اند.

قالیبافی از دیرباز در زنجان رواج داشته و انواع تولیدات فرش در این استان شامل پشمی و کُرک و ابریشم در سایزها و طرح‌های مختلف است.

به زعم کارشناسان نبود واحدهای تولید مواد اولیه و همچنین عرضه این مواد با کیفیت پایین، مهمترین مشکل فعالان فرش دستبافت در استان زنجان است.

عدم اختصاص اعتبار کمک‌های دولتی در بیمه قالیبافان، رکود حاکم بر بازار، استقرار بیش از ۹۰ درصد دارهای قالیبافی در منازل و پایین بودن تعداد کارگاه‌های متمرکز و کمبود اعتبارات برای پرداخت تسهیلات سرمایه ثابت و سرمایه در گردش نیز بخش دیگری از مهمترین مشکلات هنر- صنعت فرش دستبافت استان زنجان به شمار می رود. 

به گفته رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان مجموع صادرات فرش دستبافت استان زنجان سالانه ۱۲ میلیون دلار است که از لحاظ آماری در مقایسه با ۵۹ هزار و ۷۰۰ بافنده، متناسب نیست.

ناصر فغفوری خاطرنشان می کند: ظرفیت های خوبی در این استان در زمینه تولید فرش دستباف وجود دارد که در صورت توسعه این بخش می تواند نقش مهمی در ارزآوری داشته باشد.

وی می گوید: از اسفند سال گذشته با شیوع کرونا و تشدید تحریم ها، تولید و صادارت فرش در استان کاهش یافته است و پیش بینی می شود سایه این مشکلات در سال جاری نیز بر سر صنعت فرش در استان باقی بماند.  

رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت و استان زنجان با بیان اینکه وضعیت تولید فرش به طور معمول رابطه مستقیمی با صادرات دارد، می گوید: در این شرایط به واسطه مشکلات حاصل از تحریم ها و موانع در نقل و انتقال ارز، میزان تولید فرش نیز کاهش یافته است.

سیدمحسن جعفری اظهار می کند: آمریکا به عنوان یکی از مقاصد عمده فرش دستباف ایران مطرح بوده ولی با مسائلی که در محدود کردن تجارت ایجاد شده، امکان صادرات از بین رفته است. 

وی در چند سال اخیر سالانه حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ هزار مترمربع فرش توسط افراد بومی استان و نیز سرمایه گذاران غیر بومی در زنجان تولید می شود و این حالی است سال های قبل تر از این، میزان تولید در این بخش بالغ بر ۱۵۰ هزار مترمربع بود.

جعفری در بخش دیگری از سخنان خود به تولید و بافت فرش ابریشمی در استان زنجان اشاره کرده و می گوید: پیش از دهه ۵۰ خورشیدی بافت چنین فرش هایی در استان زنجان مرسوم نبود و بافندگان زنجانی طرح و نقشه این نوع فرش را از قم وارد استان کردند و اکنون نیز فرش ابریشمی که در زنجان تولید می شود به لحاظ بافت مثل فرش ابریشم قم است.

وی اظهار می کند: در گمرک نیز سه عنوان در جدول ارزیابی فرش های ابریشمی تولیده شده در کشو وجود دارد که شامل فرش قم، فرش اصفهان- کاشان و فرش تبریز است، یعنی فرش های ابریشم که در هر جای کشور از جمله زنجان تولید می شود، در قالب این جدول ارزیابی ارزش گذاری می شود و چون به نوعی فرش ابریشم قم برند  فرش ابریشم ایران است، تاجران و صادر کنندگان نیز ترجیح می دهند محصولاتشان تحت نام این برند قرار دهند و به قیمت بالاتری بفروشند.

جعفری با بیان اینکه ۴۵ درصد تولید فرش ابریشم استان زنجان شامل فرش های ابریشمی است، می افزاید: ۴۲ درصد تولیدات نیز شامل فرش پشمی درشت بافت، هفت درصد ریز بافت کرک و مابقی نیز در قالب تابلو فرش است.

رییس اداره فرش سازمان صنعت، معدن و تجارت استان زنجان می گوید: در حوزه تولید فرش های پشمی قصه فرق می کند و استان زنجان در این زمینه صاحب برندهای خودش است، فرش بیدگینه، فرش قلتوق و طرح ماهی افشار از جمله عناوین فرش های پشمی زنجان در جدول ارزیابی گمرک است ولی در زمینه فرش ابریشم ما صاحب برند نیستیم.

وی به شمار فعالان بخش فرش و قالیبافی در استان اشاره کرده و می افزاید: حدود ۶۳ هزار قالیباف در زنجان به صورت فصلی، نیمه و قت و تمام وقت مشغول فعالیت هستند.  

جعفری شمار قالبیافان تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی در استان را ۶ هزار نفر اعلام کرده و خاطرنشان می کند: این رقم راضی کننده نیست و دست کم باید ۲۰ هزار نفر باشد.

وی ادامه می داد: از آنجا که ۲۰ درصد سهم کارفرما در بیمه قالیبافان از سوی دولت تامین می شود، با افرایش سالانه حداقل دستمزدها مبلغ حمایتی دولت نیز باید افزایش پیدا کند، بنابراین تحت پوشش قرار دادن فعالان قالیبافی اعتبار سنگینی می خواهد ولی تحت تاثیر شرایطی که در آن هستیم، درآمدهای دولت محدود شده است ولی با همه این اوصاف تلاش ما این است که قالیبافان جدید متقاضی را نیز تحت پوشش قرار دهیم.

رییس اتحادیه فرشبافان استان زنجان هم در سخنانی به گران شدن مواد اولیه برای تولید فرش اشاره کرده و می گوید: این گرانی باعث شده تولید فرش برای سرمایه گذاران به صرفه نباشد.

جعفر نجفی اظهار می کند: الان اکثر سرمایه گذاران برای تولید فرش در استان زنجان، از تبریز، قم و یا اصفهان هستند و ما سرمایه گذار چندانی از داخل استان در این حوزه نداریم.

وی به آمار فرشبافان استان زنجان اشاره کرد و ادامه داد: در سال ۱۳۸۷ یک آماری گرفته شد که بر اساس آن تعداد ۶۰ هزار برآورد شد ولی از آن زمان به  بعد آماری گرفته نشده و این اطلاعات به روز رسانی نشده است.

نجفی با بیان اینکه در این شرایط از فرشباف مشکل‌دارتر در صنعت فرش نداریم، می‌گوید: با کم شدن رونق تولید و فروش فرش، بالتبع شمار بیکاران در این بخش نیز زیاد شده است.