شرکت دانمارکی از طبعِ شیرین ایرانیان سوءاستفاده می‌کند

16 September 2020

● پژوهش‌های زمانه

شرکت دانمارکی از طبعِ شیرین ایرانیان سوءاستفاده می‌کند

مهتاب دهقان و شارلوت آگارد

مطالعات نشان می‌دهد شرکت داروسازی نوو‌نوردیسک محصولات انسولین خود را به قیمتی دو برابر قیمت فروش به بریتانیا و بیش از پنج برابر هزینه‌ تولید آن‌، به ایران می‌فروشد. متخصصان و سازمان‌های بین‌المللی نوونوردیسک را به سودجویی غیراخلاقی از کشوری درگیر با تحریم و فقر گسترده متهم می‌کنند.

نوونوردیسک اولین شرکت دانمارکی است که خط تولید خود را در ایران مستقر کرده و با وجود بیش از هشت میلیون بیمار مبتلا به دیابت در ایران، اوضاع کسب و کارش خوب است.

اتوبوس دیابت ــ عکس: محمدجواد راهبر، رسا

نیمی از درآمد حاصل از فروش انسولین در ایران به نوو می‌رسد، رقمی که احتمالا از این هم بالاتر خواهد رفت.

اما این شرکت خوش‌نام دانمارکی محصولات انسولین پیشرفته‌ خود را در ایران به دو برابر قیمت فروش در انگلستان می‌فروشد در حالی که انگلستان کشوری به مراتب ثروتمندتر از ایران است؛ قیمت فروش انسولین در ایران پنج برابر هزینه تقریبی تولید آن است.

محققان، کارمندان سابق نوو و سازمان‌های مردم‌نهاد بین‌المللی که از حق دسترسی به دارو حمایت می‌کنند معتقدند در برخورد با کشوری مثل ایران که اقتصاد آن تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفته و با تورم بالا و نرخ فزاینده‌ فقر دست و پنجه نرم می‌کند، باید رویکرد تجاری متفاوتی در پیش گرفته شود. یکی از این سازمان‌های بین‌المللی مدافع حق دسترسی به دارو سازمان بین‌المللی اقدامات بهداشتی (Health Action International) است.

مارگارت اوِن، مدیر ارشد پروژه‌ها در این سازمان مردم‌نهاد جهانی، به نوو توصیه می‌کند سود خود از فروش انسولین در ایران را کاهش دهد. او به زمانه و دنواچ می‌گوید: «این قابل قبول نیست که شرکت‌های داروسازی سودهایی چنین کلان به جیب بزنند، آن هم با فروش داروهای اساسی‌ای مثل انسولین.»

یکی دیگر از منتقدان، پژوهشگر بریتانیایی زینتارس گاتهام است که مطالعه‌ای بر روی قیمت‌گذاری انسولین در سطح جهانی انجام داده است.

گاتهام می‌گوید: «مطالعات ما نشان می‌دهد انسولین ساخت شرکت نوونوردیسک و سایر تولیدکننده‌ها حتی اگر به قیمتی بسیار پایین‌تر از قیمت کنونی فروخته شود، سازنده همچنان از تولید آن سود خواهد برد.»

👇🏽 از نوونوردیسک چه باید بدانیم؟
▪️ نوونوردیسک یک شرکت داروسازی چندملیتی دانمارکی است.
▪️ نوو یکی از بزرگ‌ترین عرضه‌کنندگان انسولین در جهان است.
▪️ این شرکت در سال ۱۹۲۳ افتتاح شده و دفتر مرکزی آن در کالوندبورگ دانمارک است.
▪️ امروزه نوو بیش از ۴۳ هزار و صد کارمند در ۸۰ کشور مختلف دارد.
▪️ محصولات نوو در بیش از ۱۷۰ کشور دنیا به فروش می‌رسد.
▪️ در سال ۲۰۱۹ گردش مالی این شرکت ۱۲۲ میلیارد کرون دانمارک (معادل ۱۹.۵ میلیارد دلار) بوده است.
▪️ مدیرعامل شرکت نوونوردیسک لارس فورگو یورنسن نام دارد.
▪️ فعالیت‌های تجاری نووُ در ایران از طریق شرکت اِن‌اِن‌پارس، شعبه‌ی این شرکت در ایران که در مالکیت کامل نوونوردیسک است، انجام می‌شود.
منبع: https://www.novonordisk.com/

نوونوردیسک گران‌فروشی انسولین را انکار می‌کند، اما در عین حال از برملا کردن قیمت‌هایی که مقامات سازمان‌های بهداشتی در ایران برای این دارو می‌پردازند، سر بازمی‌زند.

شارلوته سارپ-اندرسون، مدیر ارتباطات شرکت نوونوردیسک در ایمیلی عنوان کرده: «از آن‌جایی که قیمت‌ها حاصل مذاکرات مستقیم بین شرکت نوو و دولت ایران است، اجازه برملا کردن آن‌ها را نداریم.»

او می‌گوید: «قیمت‌ها در ایران از طریق مذاکره با مقامات، توسط نهادهای واسطه ایرانی، و در راستای سازوکارهای جاری قیمت‌های مرجع بین‌المللی تعیین می‌شود. قیمت‌گذاری داروها در ایران کاملاً نظارت‌شده و قانونی است و شرکت‌های داروسازی نمی‌توانند تأثیری بر قیمت‌گذاری داروها داشته باشند.»

دومین قیمت بالا در جهان

مطالعات گاتهام و همکاران او نشان می‌دهد قیمت فروش انسولین می‌تواند با توجه به نوع آن، میزان تقاضا و قدرت خرید در کشور وارد کننده متفاوت باشد.

این تیم تحقیقاتی بریتانیایی قیمت خرید انواع انسولین را با هزینه تقریبی تولید آن مقایسه کرده‌است که نتایجی روشن در پی داشته. با وجود هزینه‌ تولید نسبتاً پایین، شرکت‌های داروسازی محصولات انسولینی خود را به قیمت‌های بالایی به فروش می‌رسانند و از این طریق سودهای کلانی به دست می‌آورند.

جای تعجب نیست که کشورهایی با درآمد بالا مثل ایالات متحده، نیوزلند، فنلاند و انگلستان از جمله کشورهایی هستند که بالاترین قیمت را برای این محصول می‌پردازند. اما تحقیقات نشان می‌دهد ایران نیز در زمره‌ صدرنشینان است.

به گفته‌ محققان بریتانیایی، ایران برای هر ۱۰ میلی‌لیتر انسولین آسپارت ۳۴.۲ دلار به شرکت نوو پرداخت می‌کند. دو محصول اصلی نوو در ایران یعنی «نوورپید» (انسولین سریع‌الاثر) و «نوومیکس» (انسولین ترکیبی) به دسته‌ انسولین آسپارت تعلق دارند.

این قیمت دومین قیمت بالا در سطح جهانی است.

در مقایسه با ایران، کشور فنلاند برای همین نوع و همین میزان دارو ۲۷ دلار، نیوزلند ۲۷ دلار، امریکا ۲۱ دلار و انگلستان ۱۸ دلار پرداخت می‌کنند.

هزینه‌ تولید هر ۱۰ میلی‌لیتر از این دارو تنها حدود ۴.۵۱ تا ۶.۱۶ دلار تخمین زده می‌شود. با احتساب این قیمت‌ها، این مطالعه نشان می‌دهد سود شرکت نوو از فروش انسولین آسپارت به ایران چیزی در حدود ۴۰۰ درصد است.

👈🏽 نتایج یک تحقیق در بریتانیا نشان می‌دهد ایران نسبت به کشورهای دیگر و ثروتمندتر، قیمتی بسیار بالاتر برای محصولات نوو می‌پردازد.
در ایران نوو بیشتر دو محصول خود به نام‌های نوورپید و نوومیکس از خانواده‌ انسولین آسپارت را به فروش می‌رساند. در سال ۲۰۱۸ نوو تقریباً نیمی از انسولین مصرفی در ایران را تأمین می‌کرد.
قیمت تولید ۱۰ میلی‌لیتر انسولین آسپارت بین ۴٬۵۱ تا ۶٬۱۶ دلار آمریکا برآورد شده است.
به گفته‌ پژوهشگران، قیمت منطقی فروش این محصول به ازای هر ۱۰ میلی‌لیتر باید بین ۶٬۵ تا ۸٬۸۶ دلار باشد.

جمهوری قرقیزستان۳۵٬۷۸ایران۳۴٬۲۰فنلاند۲۷نیوزلند۲۵٬۱۹ایالات متحده آمریکا۲۱٬۰۱بریتانیا۱۸٬۳۵قیمت خرید ۱۰ میلی‌لیتر انسولین آسپارت (به دلار آمریکا) ــ منبع: هزینه‌ی تولید و قیمت بالقوه‌ی انسولین انسانی و آنالوگ بیوسیمیلار (۲۰۱۸)

رونق تجارت

به گفته‌ منابع مطلع، تجارت شرکت دانمارکی نوو در ایران رونق بسیار خوبی دارد.

از سال ۲۰۱۵، شعبه‌ این شرکت در ایران به نام اِن‌اِن پارس (نوونوردیسک پارس) هر سال میزان سود خود را ۲ برابر کرده است.

آمار سازمان غذا و داروی ایران نیز تایید می‌کند که نوو فروش خوبی در ایران دارد؛ خصوصاً که حدود نیمی از درآمد حاصل از فروش انسولین در ایران توسط این شرکت فراهم می‌شود.   

با این حال، میزان دقیق سود نوو از تجارت در ایران راز مگویی است که شرکت حاضر نیست آن را برملا کند.

در اظهارنامه‌ای که این شرکت به بازار بورس نیویورک ارائه کرده، آمده است که میزان سود این شرکت در ایران در سال ۲۰۱۹ از یک میلیارد کرون دانمارک فراتر نرفته. این مبلغ حدودا معادل ۱۶۰ میلیون دلار آمریکا است.

اعداد و ارقام مربوط به صادرات در سازمان ملی آمار کشور دانمارک نیز این اعداد را تأیید می‌کند. 

در سال ۲۰۱۹ ایران ۸۰۸ میلیون کرون دانمارک، معادل ۱۲۸ میلیون دلار محصولات دارویی از کشور دانمارک خریداری کرده است که بنا به گفته‌ منابع صنعتی در دانمارک، تنها کالای دارویی فروخته شده انسولین نوو بوده است.

👇🏽 از نوو نوردیسک پارس چه می‌دانیم؟
▪️ نوو نوردیسک پارس، زیرمجموعه غول دارویی اروپا نوونوردیسک، سومین شرکت بزرگ واردکننده دارو در ایران بر حسب ارزش فروش است:
▫️ بر اساس اطلاعات دارویی سازمان غذا و دارو، درآمد حاصل از فروش نوو در سال ۱۳۹۷ به میزان تقریبی ۱۴۹٬۵ میلیون دلار بوده است.
▫️ بر اساس آخرین گزارش اف-۲۰ که نوو به بورس آمریکا ارائه داد، درآمد این شرکت در ایران در سال ۲۰۱۹ (۱۳۹۷-۱۳۹۸) ۱۶۰ میلیون دلار بوده است.
▪️ نوو نوردیسک پارس یکی از شش شرکت بزرگ دارویی است که بالاترین میزان ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی را برای واردات کالا دریافت کرده است.
▫️ بر اساس داده‌های بانک مرکزی ایران این شرکت حدود ۹۱٬۶ میلیون دلار در طی یک سال دریافت کرده است (براساس این داده‌ها، از اواخر خرداد ۱۳۹۸ تا اوایل تیر ۱۳۹۹ یعنی در حدود ۱۱ ماه، نوو حدود ۸۴ میلیون دلار ارز دولتی دریافت کرده)
▫️ بر اساس داده‌های بانک مرکزی، نوو در شش ماه آخر سال ۲۰۱۹ ماهیانه به طور متوسط ۴٬۷۳ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. پرداخت ماهیانه بانک مرکزی به نوو در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ به ۱۰٬۶۳ میلیون دلار در ماه رسید.
▫️ کمبود محصولات نوو در بازار داروی ایران احساس می‌شود. کارشناسان می‌گویند دلیل آن احتمالا بدهی ارزی دولت به این شرکت دارویی است.
منابع: داده‌های ارائه شده از سوی بانک مرکزی ایران و سازمان غذا و دارو

رفتار غیراخلاقی

زینتارس گاتهام، که در حال حاضر به عنوان پژوهشگر مستقل با سازمان جهانی بهداشت همکاری می‌کند در مورد سودهای کلانی که شرکت‌های بزرگ داروسازی مانند نوو به دست می‌آورند، ابراز نگرانی کرده است.

او معتقد است مطالبه‌ قیمت‌هایی بسیار بالاتر از هزینه‌ تولید برای انسولین عملی غیراخلاقی است.

گاتهام می‌گوید: «مثل همه‌ شرکت‌های دیگر، شرکت‌های دارویی هم برای دست یافتن به سود وارد بازار می‌شوند. اما زمانی که شرکتی، دارویی را به صورت کامل یا تقریباً کامل در انحصار خود دارد، تعهدهای اخلاقی خاصی نیز با آن انحصار همراه می‌شود.» 

مگان اِوِن، مشاور ارشد پروژه‌ها در سازمان بین‌المللیِ اقدامات بهداشتی نیز در این نگرانی‌ها با گاتهام شریک است.

او می‌گوید: «این قابل قبول نیست که شرکت‌های داروسازی سودهایی چنین کلان به جیب بزنند، آن هم با فروش داروهای اساسی‌ای مثل انسولین.»

مشخص نیست چرا ایران مجبور شده است بهای چنین بالایی برای انسولین شرکت نوو پرداخت کند. اما به گفته‌ گاتهام، ایران در مذاکرات بر سر قیمت دارو قدرت چانه‌زنی زیادی نداشته است.

او می‌گوید: «احتمالا دلیل این ‌که نوو انسولین خود را به چنین قیمت گزافی به ایران می‌فروشد این است که ایران قدرت چانه‌زنی چندانی ندارد. شاید از خودمان بپرسیم ایران چرا باید چنین قیمت‌های بالایی را بپذیرد. احتمالاً دلیل پذیرش قیمت بالا این است که گزینه‌های جایگزین زیادی برای محصولات نوو در ایران وجود ندارد.»

👈🏽 فروش انسولین نوو در ایران
از شرکت نوو محصولات زیر در بازار ایران موجود است:
▪️ نوومیکس: نوع جدیدی از قلم انسولین ترکیبی که بسیار سریع عمل می‌کند. نوع دیگری از آن نیز هست که عملکردی طولانی‌مدت دارد.
▪️ نوورپید: این نوع جدید از انسولین بلافاصله اثر می‌کند و برای استفاده فوری دقیقاً قبل از غذا مناسب است.
▪️ لومیر: گونه‌ای جدید از انسولین پایه که به شکل قلم عرضه شده و معمولا همراه نووُرپید استفاده می‌شود. این محصول سهم بسیار کمی در بازار ایران دارد.
▪️ لانسولین: گونه‌ای انسولین انسانی ارزان‌قیمت و قدیمی که به شکل آمپول عرضه می‌شود و باید با استفاده از سرنگ تزریق شود. این انسولین توسط شرکت داروسازی ایرانی اکسیر و با استفاده از مواد اولیه نوو تولید می‌شود.

فشار بر ذخایر عمومی و پرداخت‌کنندگان مالیات

از آن‌جایی که سیستم ملی بیمه در ایران ۹۰ درصد از هزینه‌ خرید داروی انسولین را پوشش می‌دهد، عملاً بار سنگین قیمت‌های بالایی که نوو دریافت می‌کند، بر شانه‌ سیستم بیمه‌ی ملی ایران و مؤدیان مالیاتی این کشور می‌افتد.

اما آن‌طور که بیماران، متخصصان و سازمان‌های محلی دیابت به زمانه و دنواچ گفته‌اند، بیمه دیگر سهم انسولین بیماران را به طور کامل پوشش نمی‌دهد.

به دلیل تحریم‌های ایالات متحده آمریکا و کسری بودجه‌ رو به افزایش در ایران، دولت دیگر قادر به تأمین کامل هزینه‌های انسولین نیست.

به همین دلیل است که تعداد روزافزونی از بیماران دیابتی در ایران مجبور شده‌اند داروی خود را از بازار آزاد به قیمت ۳۵ تا ۴۰ هزار تومان به ازای هر قلم انسولین خریداری کنند. (بر اساس نرخ ارز دولتی این مبلغ حدوداً معادل ۸٬۳ دلار آمریکا است).

این مبلغ شاید زیاد به نظر نرسد، اما برای بسیاری از ایرانیانی که بی‌کار هستند و پوشش بیمه‌ای و درآمد ثابتی ندارند، اوضاع فرق می‌کند.

هر بیمار دیابتی به طور متوسط به ۴ قلم انسولین در ماه نیاز دارد؛ این یعنی مبلغی حدود ۱۵۰ هزار تومان در ماه. برخی بیماران نیز ممکن است به ۹ تا ۱۰ قلم در ماه نیاز پیدا کنند و این یعنی مبلغی حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان در ماه.

در کشوری که حداقل دستمزد ماهیانه ۱ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان است، پرداخت ۱۰ تا ۲۰ درصد درآمد ماهیانه برای خرید انسولین مبلغ قابل‌توجهی است.

قیمت برای بیمه‌نشده‌ها بیش از حد بالا است

امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران، تأیید می‌کند که تعداد فزاینده‌ای از بیماران دیابتی در ایران قادر نیستند از عهده‌ی پرداخت قیمت انسولین نوو برآیند.

داخل یک اتوبوس انسولین در رفسنجان

نیکوسخن می‌گوید: «بیمار اگر بیمه داشته باشد می‌تواند از عهده‌ پرداخت قیمت داروهای نوو بربیاید، اما این روزها خیلی ازایرانی‌ها بیمه ندارند. اگر شاغل باشید، معمولاً بنا بر قرارداد کار شما بیمه هستید اما اگر شاغل نباشید، احتمال دارد پوشش بیمه هم نداشته باشید.»

به گفته‌ معاون مدیرعامل سازمان بیمه‌ی سلامت ایران حداقل ۱۰ درصد از ایرانی‌ها تحت پوشش هیچ نوع بیمه‌ای نیستند. منبع آگاه دیگری که در یکی از سازمان‌های دیابت در ایران فعالیت می‌کند بر اساس مشاهدات خود گزارش می‌دهد که از هر ۱۰ بیمار دیابتی تنها ۷ یا ۸ نفر تحت پوشش بیمه هستند.

با درنظر گرفتن ۲.۵ میلیون مهاجر و پناهنده‌ افغان ساکن ایران که بیمه ندارند، درصد بیماران دیابتی که تحت پوشش بیمه نیستند باز هم بالاتر می‌رود.

مارگارت اون از اعضای سازمان بین‌المللی اقدامات بهداشتی که مقر آن در آمستردام است تأیید می‌کند که قیمت بالای داروهای اساسی مانند انسولین مشکلی جدی است.

این مدیر ارشد پروژه‌ها در بخش قیمت‌گذاری داروها می‌گوید: «گرانی دارو بار اضافه‌ای است بر دوش سازمان‌های سلامت و افرادی که باید هزینه‌ی خرید دارو را از جیب خود بپردازند. اوضاع در مورد داروهای اساسی مانند انسولین که باید مادام‌العمر استفاده شوند، به مراتب بدتر است.»

کمبود محصولات نوو

بنا به گفته‌ بیماران دیابتی که از طریق شبکه‌های اجتماعی با آن‌ها ارتباط برقرار شده، محصولات انسولین نوو در حال حاضر در ایران کمیاب شده است.

به شهادت بیماران، داروخانه‌ها تنها ۲ تا ۳ قلم یا آمپول انسولین را در ماه به قیمت تحت پوشش بیمه به بیماران می‌فروشند. این در حالی است که برخی بیماران به ۷ تا ۹ قلم در ماه نیاز پیدا می‌کنند. 

بنابراین بیماران مجبور می‌شوند بقیه مایحتاج انسولین خود را از بازار آزاد تهیه کنند که به گفته‌ داروخانه‌داران و بیماران دیابتی قیمت آن حداقل ۱۰ برابر بیشتر از قیمت تحت پوشش بیمه است.

محسن س. بیمار دیابتی ساکن مشهد که هفت قلم نوومیکس و نوورپید در ماه مصرف می‌کند، در گفتگو با زمانه از مشکلات خود برای خرید انسولین به نرخ تحت پوشش بیمه می‌گوید.

او می‌گوید: «در گذشته تمام سهمیه ای که به هر بیمار اختصاص پیدا میکرد و در نسخه پزشک هم تایید شده بود با قیمت تحت پوشش بیمه فروخته میشد،» اما این روزها «داروخانه‌ها با همان نسخه در هر دو ماه فقط سه قلم انسولین تحویل می‌دهند.»

بنابراین محسن س. مجبور است هر دو ماه ۹ قلم انسولین را به قیمت آزاد از داروخانه خریداری کند.

دیگر بیماران دیابتی‌ای که زمانه و دنواچ از طریقه شبکه‌های اجتماعی با ایشان در تماس بوده‌اند نیز مشکلات دسترسی به انسولین به نرخ تحت پوشش بیمه را تأیید می‌کنند.  

یکی از بیماران به نام کیان، در اینستاگرام می‌گوید: «سهمیه تعداد معینی را مشخص کرده است. به تازگی اما وقتی برای تایید نسخه مراجعه می‌کنی تعداد کمتری را تایید‌می‌کنند و ناچار می‌شوی که بقیه سهم را به نرخ آزاد بخری. این وضعیت فشار مالی زیادی وارد می‌کند.»

یکی کاربر دیگر در اینستاگرام می‌گوید:

«برای خرید نوومیکس مشکل دارم. باید به چندین و چند داروخانه را بگردم تا بالاخره پیدا شود. البته آن هم تعدادی که پزشک تجویز کرده نمی‌‌دهد و برای همین وقتی انسولینم رو به اتمام است، استرس زیادی به بیمار وارد می‌شود. اضطراب هم خود باعث بالا رفتن قند خون می‌شود.»

اکبر عبدالهی‌اصل استاد رشته‌ داروسازی در دانشگاه تهران است. او همچنین سرپرست پروژه‌ تحقیقاتی‌ای بود که در سال ۲۰۱۶ به بررسی قیمت انسولین و توانایی خرید بیماران دیابتی در ایران پرداخت. او نیز قیمت‌ها و کمبود انسولین نوو را تأیید می‌کند.

او می‌گوید: «این روزها انسولین‌های نوو در ایران کمیاب شده‌اند و داروخانه‌ها نسخه‌ بیمار را کامل نمی‌پیچیند. اگر بیماری به انسولین نوو عادت داشته باشد، باید آن را از بازار سیاه تهیه کند.»

بنا به گفته‌ کارشناسان دیابت در ایران و دانمارک بیماران نمی‌توانند هر وقت بخواهند به راحتی انسولین مصرفی گران‌قیمت خود را با انسولین‌های ارزان‌تر انسانی یا بیوسیمیلار، مثلا انسولین‌ بازالین که ایران به تازگی شروع به تولید کرده، جایگزین کنند.

امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران توضیح می‌دهد که تعویض دارو می‌تواند خطرات جدی برای سلامت بیمار داشته باشد. درمان دیابت معمولا شامل مصرف چند داروی مختلف است که پزشک معالج آن‌ها را به دقت با هم ترکیب می‌کند.

اقتصاد ایران تحت فشار

اقتصاددان‌ها معتقدند یکی از دلایل کمبود انسولین در بازار ایران در حال حاضر می‌تواند این باشد که کشور منابع ارز لازم برای پرداخت بهای کالاهای وارداتی را ندارد.

سعید نمکی، وزیر بهداشت ایران، تابستان سال گذشته اعلام کرد ایران سالانه ۱٬۳ میلیارد دلار برای واردات دارو هزینه می‌کند. این مبلغ تنها ۳ درصد از مصرف داروی ایرانیان را تأمین می‌کند و مابقی ۹۷ درصد در داخل کشور با هزینه‌ی ۵۵۰ میلیون دلار تولید می‌شود.

یکی از اقلام دارویی که ایران باید برای آن هزینه بپردازد، انسولین نوو است. 

امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران، تأیید کرده است که ایران در نتیجه‌ بحران اقتصادی برای پرداخت هزینه‌ی انسولین‌های نوو با مشکل روبرو است.

او به نقل از منابع نوو در ایران می‌گوید: «هزینه‌ واردات انسولین بار سنگینی بر دوش ایران است. در طول چند ماه گذشته دولت ایران به خاطر کسری بودجه‌ فزاینده قادر نبوده هزینه‌ داروها را به طور کامل به شرکت نوو پرداخت کند.»

• بیشترین درآمد فروش محصولات انسولین در ایران متعلق به نوو است.

در گزارش مؤسسه‌ی مالی بین‌الملل (IIF) که در ژانویه سال ۲۰۲۰ منتشر شده ذیل بخش مربوط به ایران آمده است که ذخایر ارزی این کشور در حال کم شدن است و انقباضی ۷٬۲ درصدی در سال مالی جاری برای اقتصاد ایران پیش‌بینی شده است.

صندوق بین‌المللی پول نیز پیش‌بینی می‌کند ذخایر ارزهای خارجی ایران در سال جاری با ۱۹٬۴ میلیارد دلار کاهش به ۸۵ میلیارد دلار نزول خواهد کرد.  

تعهد برای دسترسی به انسولین

در حالی که تعداد بیماران ایرانی که انسولین نوو را به قیمت آزاد خریداری می‌کنند روز به روز بیشتر می‌شود، یک سازمان‌ مردم‌نهاد بین‌المللی به نام بنیاد دسترسی به دارو، در این مورد ابراز نگرانی کرده است.

صف انتظار برای دارو در تهران ــ عکس: ایرنا

بر روی وب‌سایت شرکت داروسازی نوو آمده است که این شرکت متعهد می‌شود انسولین خود را حداکثر به قیمت ۳ دلار برای هر آمپول در اختیار کشورهای کم‌درآمد و برخی کشورهای با درآمد متوسط قرار دهد.

بنیاد دسترسی به دارو که مقر آن در شهر آمستردام است می‌گوید ایران نیز باید مشمول این تعهد شود.

دنی ادواردز، مدیر برنامه‌های تحقیقاتی در بنیاد دسترسی به دارو می‌گوید: «دلایلی وجود دارد که نشان می‌دهد باید در مورد دسترسی به انسولین و توانایی پرداخت قیمت آن از طرف بیماران در ایران نگران باشیم.»

او در ادامه می‌افزاید: «ممکن است در رتبه‌بندی بانک جهانی ایران جزو کشورهای با درآمد متوسط باشد، اما در عین حال میزان نابرابری در این کشور بالا است و بنابراین در مورد دسترسی اقشار فقیرتر به انسولین نگرانی وجود دارد.»

نگرانی ادواردز خصوصا از این موضوع ناشی می‌شود که در سال ۲۰۱۷ حدود نیمی از هزینه‌های درمانی توسط خود اشخاص پرداخت شده و ممکن است تحریم‌ها این وضعیت را از قبل نیز وخیم‌تر کرده باشد.

به گفته‌ او: «وضعیت اقتصادی مشخصا برای اقشار ضعیف‌تر جامعه مطلوب نیست.»

بر اساس گزارش توسعه‌ی انسانی که گروه توسعه‌ سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۰ منتشر کرده است، متوسط درآمد ایرانیان در سال گذشته ۱۹ هزار و ۹۸ دلار در سال بوده است. البته نباید فراموش کرد با وجود نرخ صعودی تورم، اعداد و ارقام در ایران به سرعت معنای خود را از دست می‌دهند و ممکن است گمراه‌کننده باشند.

بنا بر گزارش دیگری که مجلس ایران در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده، اوضاع از این هم ناامیدکننده‌تر است. تخمین زده‌ می‌شود حدود ۴۰ درصد از مردم ایران زیر خط فقر هستند.

نوو منکر انتقادها است

زمانه و دنواچ تلاش کردند با دفتر مرکزی نوونوردیسک در دانمارک تماس برقرار کرده و از آن‌ها درباره سیاست قیمت‌گذاری محصولات‌شان در ایران سؤالاتی بپرسند.

اما نه مدیرعامل این شرکت، لارس فورگو یورنسن، و نه علی ناصرمستوفی، مدیرعامل شرکت نوونوردیسک پارس، حاضر به پاسخ‌گویی به سؤالات نشدند.

در پاسخی کتبی شارلوته سارپ-اندرسون، مدیر ارتباطات شرکت نوو تصریح کرده ایران مشمول «تعهد دسترسی به انسولین» نمی‌شود.

او می‌نویسد: «برنامه تعهد دسترسی به انسولین تنها شامل فقیرترین کشورهای جهان و همچنین کشورهایی با درآمد متوسط رو به پایین می‌شود که در آن‌ها بخش بزرگی از اقشار کم‌درآمد پوشش درمانی کافی نداشته باشند.»

«کشورهایی که سیستم‌های ملی بیمه‌ی درمانی دارند و یا کشورهایی که نوونوردیسک با آن‌ها توافق‌های محلی دیگری برقرار کرده باشد در چهارچوب این تعهد نمی‌گنجند و به همین دلیل است که کشور ایران نیز در دایره‌ شمول این تعهد قرار نمی‌گیرد.»

همچنین، نوو این ادعا را که بیماران ایرانی قیمتی بیش از اندازه بالا برای این دارو می‌پردازند رد می‌کند.  

مدیر ارتباطات این شرکت بدون اشاره به ارقام دقیق می‌گوید: «قیمت‌ها در ایران در محدوده پایینی قیمت‌های جهانی است و با قیمت‌های این نسل از محصولات و ابزارها در سایر کشورهای در حال توسعه تفاوتی ندارد.»

نوو کمبود فعلی محصولات‌اش در ایران را تأیید می‌کند اما تقصیر را تا حدودی به گردن بیمارانی می‌اندازد که داروها را احتکار می‌کنند.

شارلوته اندرسون در اینباره می‌گوید: «به دلیل شرایط کنونی اقتصاد کلان ایران و نیز به دلیل آن‌که بیماران به خاطر شیوع بیماری کووید-۱۹ اقدام به انبار کردن دارو می‌کنند، گاهی گزارش عدم موجودی در سطح داروخانه‌ها داشته‌ایم.»

«هر گاه این اتفاق رخ داده، ما برای جلوگیری از کمبود دارو برای بیماران با وزارت بهداشت همکاری کرده‌‌ایم. به علاوه، تولیدکننده‌های دیگری نیز در بازار حضور دارند و بیماران می‌توانند از محصولات رقیب نیز استفاده کنند.»

انجمن دیابت ایران اما احتکار و انبار کردن دارو توسط بیماران را انکار می‌کند.

امیرکامران نیکوسخن می‌گوید: «کمبود دارو به خاطر احتکار کردن مردم نیست. چنین چیزی اصلا ًممکن نیست چون انسولین تنها با نسخه‌ پزشک و گواهی‌نامه‌ای فروخته می‌شود که تأیید می‌کند بیمار در ماه به ۴ یا ۵ قلم انسولین نیاز دارد.»

قلم انسولین در ایران، چند برابر قیمت عادی

ایرانیان باید قلم‌های انسولین نوو را به سه تا چهار برابر قیمت معمول خریداری کنند. در عین حال بیماران برای پیدا کردن قلم‌ها با قیمت آزاد هم با مشکل مواجه هستند.

زمانه و دنواچ از طریق شبکه‌های اجتماعی از بیماران دیابتی در ایران خواستند تجربه‌ خود از امکان دسترسی به محصولات نوو و قیمت آن‌ها را بازگو کنند. این‌ها بخشی از پاسخ‌های بیماران است:

▪️ محسن س. بیمار دیابتی از مشهد:

«نوورپید و مخصوصاً نوومیکس در داروخانه‌ها کمیاب شده است. در زمان کمبود به داروخانه هایی که آشنا هستند مراجعه می‌کنم و آنها از سهمیه هفتگی خودشان چندتایی برای ما نگه می‌دارند. چند ماه گذشته این مشکلات به وجود آمده است. شکایتی از بیمه نکردیم، چون چیزی به عنوان پاسخگویی در بیمه و سیستم اداری ایران وجود ندارد. از طرفی بیمه همچنان ادعا می‌کند که هزینه‌ها را تقبل می‌کند ولی مهم این است که انسولین در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود و چنانچه پیدا هم بشود داروخانه حاضر نیست آن را به قیمت بیمه بفروشد.»

▪️ سیمین، بیمار دیابتی از تهران:

«من باید از دوستان و آشناها خواهش کنم از خارج برای من انسولین بیاورند، معمولاً از هند یا دبی. من فقط یک قلم نوورپید در ماه استفاده می‌کنم اما زمانی که همان یک قلم رو به اتمام است و داروی اضافی ندارم، مدام تحت فشار هستم. همین اواخر توانستم دو قلم نوورپید و لانتوس پیدا کنم و حالا می‌توانم چند ماهی با خیال راحت در خانه بمانم.»

▪️ فرزند یک بیمار دیابتی از ایران:

«انسولین کمیاب شده. میزان قند خون مادر من خیلی بالا است و برای همین معمولاً داروهایش را از بازار آزاد تهیه می‌کنیم که به خاطر قیمت‌های بالا برای‌مان سخت است. گاهی که انسولین نمی‌خرد و برای چند روزی مصرف نمی‌کند، قند خونش کاملا از کنترل خارج می‌شود.»

▪️ یک کاربر در اینستاگرام:

«من نوورپید و لنتوس تزریق میکنم که بسیار کمیاب شده و در داروخانه‌های دولتی هم نیست و باید آزاد و با پارتی بازی تهیه کنی.»

👈🏽 درباره این پژوهش:
برای ‌ماه‌ها زمانه و رسانه دانمارکی دنواچ پروژه تحقیقی مشترکی را درباره کسب‌وکار نوونوردیسک در ایران انجام دادند.
این گزارش بر اساس تحقیقات گسترده‌ ما نوشته شده که منابع آن عبارتند از هزاران گزارش خبری فارسی، انگلیسی و دانمارکی، گزارش‌های سالیانه شرکت‌ها، بانک‌های اطلاعات بین‌المللی و محلی برای ثبت شرکت‌ها، آمارها، گزارش‌های تحقیقی، شبکه‌‌های اجتماعی، تصاویر ماهواره‌ای و مصاحبه با دهها کارشناس بیرون و خارج ایران، مصاحبه با کارمندان فعلی و سابق نوو، انجمن‌های محلی دیابت، سازمان‌های مردم‌نهاد بین‌المللی، بیماران دیابتی در ایران و طبعاً خود نوونوردیسک.
اگر اطلاعات اضافی دارید که می‌تواند به بهبود کیفیت این گزارش کمک کند لطفا به ما ایمیل بزنید:  mahtab@radiozamaneh.com و یا caa@danwatch.dk

• دیگر مقاله‌های مربوط به این پژوهش به‌تدریج منتشر می‌شوند.
• برای خواندن این مقاله به انگلیسی اینجا کلیک کنید

شرکت داروسازی دانمارکی چه رازهایی در ایران دارد؟

دسته بندی‌ها: جامعه و حقوق

کلید‌واژه ها: Featured Splash, Featured Top, اتحادیه اروپا و تحریم ها, انسولین, تحریم ها, دارو, دانمارک, ستاد اجرایی فرمان امام, قیمت دارو, نوو نوردیسک, نوو نوردیسک پارس, پژوهش مشترک زمانه و دن واچ, پژوهش های زمانه, کمبود دارو در ایران