وبینار «مرثیه سرایی در ایران و هند» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری مهر، وبینار «مرثیه سرایی در ایران و هند» به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو و با مشارکت نهاد کتابخانه‌های عمومی ایران و همراهی دانشگاه‌های لکهنوی هند و گیلان و شهید بهشتی ایران و مرکز مطالعات ایرانی لندن برگزار شد.

در این وبینار یک روزه که ۱۷ مقاله ارائه شده بود و چهار ساعت به طول انجامید، آثاری از سوی استادان دانشگاه‌های لکنهو از کشور هندوستان، آکادمی مطالعات ایرانی لندن و دانشگاه‌های گیلان و شهید بهشتی ارسال و پس از انجام فرایند انتخاب، تعدادی از این مقالات برای ارائه در وبینار انتخاب شد.

غلامعلی حدادعادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی که سخنرانی خود را با موضوع «تحول گفتمانی مرثیه سرایی در ایران و هند» ارائه داد، با اشاره به سیر تحول گفتمانی مرثیه سرایی اظهار کرد: در دوره معاصر یعنی از آغاز دهه چهل به تدریج شاهد تحول گفتمانی در زبان مرثیه فارسی از گفتمان مصیبت به گفتمان حماسه می باشیم.

وی با ذکر نمونه‌هایی از مرثیه‌های دوره‌های قبل و پس از انقلاب اسلامی، به تأثیرگذاری زبان فارسی و همزادی مرثیه سرایی اردو و زبان دری در شبه قاره توضیحاتی ارائه داد.

در سخنرانی علیرضا قزوه که با عنوان قالب ترکیب بند و سهم آن در مراثی عاشورایی در ایران و هند مطرح شد هزار سال ترکیب بند سرایی در ادب فارسی مورد کنکاش و بررسی قرار گرفت و سهم ترکیب بندسرایان سبک‌های مختلف ادبی از سبک خراسانی و عراقی و مکتب وقوع و سبک هندی تا دوره بازگشت و دوره معاصر با ذکر نمونه ها ارائه شد.

وی یادآور شد: از نخستین ترکیب بند سرایان ادبی که قطران تیریزی بوده است تا دوره معاصر ترکیب بند در مسیر مدح، پند و اندرز و مرثیه و سوگ سرود حرکت کرده و این قالب ادبی بخصوص بعد از محتشم خاص قالب سوگ و مرثیه شده است.

احسان الله شکرالهی، رییس مرکز تحقیقات زبان فارسی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو سخنان خود را با عنوان «نگاهی به گنجینه الاسرار عمان سامانی» ارائه کرد و در آن به نگاه عارفانه و عاشقانه سراینده این کتاب اشاره کرد و آن را یکی از جاودانه‌های شعر عاشورایی زبان فارسی دانست.

وی افزود: گنجینه الاسرار عمان سامانی بدنبال کشف رمز و راز های عرفانی نهضت عاشورا بر اساس شخصیت‎‌پردازی‌های منطبق با واقعیت وحقیایق عاشورا بوده است.

مرثیه سرایی در میان مسلمانان و شاعران هندی

محمدعلی ربانی، رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو با اشاره به دوره‌های شعر عاشورایی در ایران و سیر تاریخی آن گفت: نکته اساسی و قابل توجه که لازم است بدان اشاره کنم تاثیرگذاری و شباهت‌های مرثیه سرایی در ایران و هند است. به دلیل مناسبات تنگاتنگ مردم شبه قاره با فرهنگ و ادب فارسی و همچنین ارادت مردم این منطقه به اهل بیت پیامبر (ص) و امام حسین (ع)، گونه‌های ادبی فارسی از جمله مرثیه سرایی نیز در میان مسلمانان و شاعران پارسی گو و اردو سرای هند نیز رواج داشته است و مراثی عاشورایی هند بیشتر از هر جا تحت تأثیر مراسم و مراثی آیینی ایران بوده است.

وی افزود: نکته مهم این است که، از دوره‌های یادشده تا نیمه‌های سدة نوزدهم، شاعران طراز اولی در آسمان ادبیات اردو ظهور کردند که توانستند با نوآوری‌ها و ابتکارات خود به غنای بیشتر و جایگاه ویژه این نوع ادبی در ادبیات اردو نقش مهمی ایفا کنند.

وی با تشریح ویژگی‌های مکتب لکهنو و سهم آن در مرثیه سرایی هند، تکثر قهرمانان، توجه به عناصر نمایشی، «سراپانگاری»، «واقعه نگاری» و «رزم» و همچنین حماسه سرایی را از نکات برجسته مکتب مرثیه سرایی لکهنو برشمرد که آن را از مرثیه سرایی فارسی دوره صفویه و قاجار متمایز کرده است.

در ادامه برنامه، احمد خاتمی، رئیس دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی سخنان خود را با عنوان «مرثیه در دوره قاجار» ارائه داد و به سهم شکوهمند قاجار در مراثی اهل بیت بخصوص در زمینه نوحه ها و تعزیه ها اشاره و از برجستگان ادبی این دوره بخصوص یغمای جندقی و سهم او در نوحه سرایی یاد کرد.

سهم مکتب ادبی لکنهو در مرثیه سرایی توسط عباس رضا نیر، رئیس گروه زبان و ادبیات اردو دانشگاه لکنهو ارائه شد که به معرفی بزرگان و برجستگان شعر مراثی در لکنهو اشاره داشت.

در ادامه برنامه «معرفی مرثیه سرایان ناشناخته ی سرزمین جونپور هند» توسط مهدی باقرخان، شاعر و پژوهشگر شهر جونپورارائه شد. همچنین، سید تقی عابدی، محقق و پزشک هندی ایرانی مقیم کانادا با عنوان سهم دبیر و میرانیس در مرثیه سرایی هند ارائه شد.

تحلیل عرفانی غزل «کجایید ای شهیدان خدایی مولانا» توسط حجت الاسلام سید سلمان صفوی، رییس مرکز آکادمی مطالعات ایرانی لندن در ادامه این وبینار مطرح شد و وی برخلاف تقسیم بندی‌های رایج در مورد شعرهای عاشورایی به بعد عرفانی مراثی عاشورایی نیز اشاره کرد.

در ادامه این برنامه تحلیل ترکیب بند محتشم کاشانی به زبان انگلیسی توسط حجت الاسلام سید صدرالدین صفوی، از آکادمی مطالعات ایرانی لندن به زبان انگلیسی ارائه شد.

دوره‌های شعر عاشورایی در ادبیات فارسی، ویژگی‌ها و نام آوران عنوان سخنرانی غلامرضا کافی بود که با تسلط کافی توسط این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، ارائه شد.

در ادامه، فرزانه اعظم لطفی، عضو هیأت علمی دانشکده زبانها و ادبیات خارجی و مطالعات هند دانشگاه تهران سخنان خود را با عنوان فرهنگ مراثی دهرمیندر نات ارائه کرد.

این وبینار توسط نغمه مستشار اجرا و در پایان اعلام شد که گواهینامه شرکت در وبینار علمی و فرهنگی «مرثیه سرایی ایران و هند» از سوی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در دهلی‌نو به ارائه دهندگان اثر در این برنامه، اعطا می‌شود. همچنین آثار برگزیده این وبینار در قالب کتاب چاپ و منتشر خواهد شد.