عباسی: امکان برگزاری انتخابات الکترونیک در ۱۴۰۰ وجود ندارد / مشکل فنی و عدم اعتماد مردم وجود دارد

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو- فرزانه باطنی؛ کمتر از یک سال تا انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باقی مانده؛ اگر انتشار ویروس کرونا تا خرداد ۱۴۰۰ ادامه پیدا کند، نحوه برگزاری انتخابات تاثیر مستقیمی بر مشارکت مردم می گذارد. کشورهایی که در این برهه زمانی مجبور به برگزاری انتخابات شده‌اند با رعایت پروتکل‌ها توانسته‌اند شرایط را برای مشارکت شهروندان فراهم کنند. در ایران هم طبق اظهارات اخیر شورای نگهبان و وزارت کشور در نشست‌های خبری هر دو نهاد طرح‌هایی مبنی بر برگزاری سالم انتخابات وجود دارد. یکی از این طرح‌ها الکترونیکی شدن مرحله‌ی اخذ رای است.

در همین باره به سراغ دکتر بیژن عباسی دانشیار دانشگاه تهران فارغ التحصیل دکتری حقوق عمومی دانشگاه نانت فرانسه و معاون پژوهش و ترویج قانون اساسی معاونت حقوقی رئیس جمهور رفتیم تا در ارتباط با انتخابات الکترونیک نظر وی را جویا شویم.

خبرگزاری دانشجو: باتوجه به شرایط فعلی  انتشار ویروس کرونا و آمار بالای مبتلایان گمانه زنی‌ها مبنی بر این است که این ویروس تا انتخابات ۱۴۰۰ در کشور باقی می‌ماند؛ با این وجود برگزاری چنین انتخاباتی قطعا نیاز به تمهیدات اولیه دارد؛ معاون سیاسی وزیر کشور در اظهارات خود بارها به الکترونیکی شدن انتخابات در انتخابات مجلس و ریاست جمهوری اشاره کردند؛ با این حال به نظر شما انتخابات ۱۴۰۰ به علت شیوع ویروس کرونا الکترونیکی می‌شود؟

عباسی: برگزاری انتخابات مراحل مختلفی مانند ثبت نام داوطلب ها، تطبیق مدارک، شرابط و احراز مدارک را  تا روز برگزاری انتخابات در برمی‌گیرد، در بحث ما فرآیند اخذ رای مدنظر است، در حال حاضر در کشور ما افراد برای رای دادن باید پای صندوق های رای حاضر شوند و این این قسمت هنوز الکترونیکی نشده اما جمع آوری تعداد آرا و تجمیع آن‌ها به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

به عبارت بهتر انتخابات الکترونیکی که الان داریم به نوعی تجمیع آرای ریخته شده در صندوق‌ها و تجمیع آرای صندوق های مختلف در یک شهرستان، استان و درصدی هم در کشور است اما الکترونیکی به این معنا که فرد رای دهنده بتواند در محل رای گیری حضور نداشته باشد را نداریم.

خبرگزاری دانشجو: فرآیند اخذ رای در کشورهای دیگر به چه شکل است؟

عباسی: در دیگر کشورها نیز این فرآیند حضوری است یعنی افراد برای رای دادن باید در حوزه‌های انتخاباتی حضور داشته باشند.

در کشورهای دیگر صورت‌های دیگر رای دادن نیز وجود دارد مثلا رای وکالتی که فرد به دیگری وکالت می‌دهد یا رای مکاتبه‌ای که فرد قبل از رای گیری اعلام می‌کند که روز رای گیری حضور ندارد و رای خود را مکاتبه می‌کند؛ ما این دو حالت را نداریم و البته در اغلب کشورها اصل بر رای افراد به صورت حضوری و توسط افراد واجد رای است.

خبرگزاری دانشجو: با توجه به اینکه کل فرآیند الکترونیکی شدن انتخابات بالغ بر ۲۰ فرآیند است، توضیح دهید که چند فرآیند تا الان الکترونیکی شده و چه طرح‌هایی مبنی بر الکترونیکی شدن ارائه شده؟

عباسی: در این باره بحث‌های مختلفی مطرح شده؛ اگر ما به سمت الکترونیکی شدن به طور کامل حرکت کنیم به غیر از مرحله اخذ رای بقیه مراحل را می‌توانیم الکترونیکی کنیم که تا حدی هم این کار انجام شده؛ البته اینکه خود مرحله اخذ رای الکترونیکی شود خیلی خوب است چراکه مشارکت بالاتر می‌رود و هزینه انتخابات را کمتر می‌کند اما انتخابات الکترونیک به این معنا که فرد در روز انتخابات از خانه رای بدهد در کمتر کشوری انجام شده و در کشور ما با توجه به سرعتی که اینترنت دارد و احتمال هکی که در رای گیری وجود دارد و با بسترهای فعلی نمی‌توان تصور کرد که امکان رای گیری از راه دور وجود داشته باشد؛ طرح‌های ارائه شده هم حول محور فرآیندهای حضوری مطرح شده؛ در کشورهای دیگر هم طرح الکترونیکی شدن انتخابات مشکلاتی را به وجود آورده و بسیاری هنوز نتوانستند به این مرحله برسند. ما هم فکر نمی‌کنم به این زودی‌ها بتوانیم آن را انجام دهیم البته اگر به این درجه برسیم که احتمال تقلب را کم کنیم و افراد بتوانند احراز هویت را انجام دهند، پیشرفت خوبی است ولی بنده تصور نمی‌کنم  به این زودی‌­ها انجام شود.

خبرگزاری دانشجو: با توجه اینکه در کشورهای پیشرفته برای الکترونیکی شدن انتخابات یک سیر مشخصی دنبال می‌شود و علاوه بر بسترهای فنی ملاحظات حقوقی و اجتماعی هم در نظر گرفته می‌شود، به نظر شما در ایران این بسترها چقدر اهمیت دارد؟

عباسی: علاوه بر بسترهای فنی شک و شبهه‌های حقوقی نیز وجود دارد که توسط مردم و نهادهای مختلف مطرح می‌شود؛ از لحاظ فنی هم که ببینید الان در حوزه‌های آموزشی مثل دانشگاه‌ها مشکل جدی برای دسترسی به اینترنت وجود دارد؛ یعنی اساسا مشکل فنی و عدم اعتماد داریم؛ اعتماد بین مردم و نهادها باید تقویت شود؛ مردم نگرانند که جابه‌جایی آرا صورت گیرد؛ البته در مختصات اینکه رای گیری صرفا الکترونیکی باشد می‌گویم؛ بقیه مراحل توسط وزارت کشور و با هماهنگی شورای نگهبان انجام شده است.

خبرگزاری دانشجو: با توجه به اینکه وزارت ارتباطات بارها به آمادگی بسترهای بومی اشاره کرده است، چرا از اینترنت بومی در بسترهای فنی استفاده نشود؟

عباسی: برای دسترسی به فضای بومی فاصله بسیار داریم کما اینکه بسترهای داخلی هم امکان هک دارند.

خبرگزاری دانشجو: به نظر شما مردم چقدر در جریان انتخابات الکترونیکی هستند؟با توجه به اینکه در بسیاری از کشور ها در اجرای این الگوی انتخاباتی با اعتراضات گسترده‌ای مواجه شدند، سازوکار اقناعی در دست اجرا هست؟

عباسی: مسئله اینجاست که ما روز انتخابات یعنی حدودا ۹ ماه دیگر تازه به فکر انتخابات می‌افتیم؛ یعنی الان خبری نیست، نه احزاب کاری می‌کنند نه حاکمیت عکس العملی دارد و یک دفعه یک ماه و ده روز قبل از انتخابات تنور انتخابات داغ می‌شود. این یعنی ما انتخابات را جدی نمی‌گیریم!

اینکه انتخابات اصلا برای چه چیز انجام می‌شود و فلسفه‌اش چیست و حضور احزاب به چه منظور است مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ از این منظر انتخابات ما با همه جای دنیا متفاوت است؛ شما آمریکا را نگاه کنید که دو سال قبل از انتخابات، احزاب، انتخاباتِ درون حزبی دارند و درباره مسائل مختلف اظهار نظر می‌کنند و مسائل شفاف می‌شود اما این موضوع در ایران چندان جدی گرفته نمی‌شود؛ انتخابات الکترونیک نیز همین‌گونه است و در رسانه‌ها آنطور که باید و شاید به آن نپرداختیم که از مزایا و معایبش بگوییم و به نوعی وجدان عمومی را قانع کنیم که به این ترتیب هم می‌شود انتخابات برگزار کرد.

خبرگزاری دانشجو: به انتخابات آمریکا اشاره کردید، تصور می‌کنید که انتخابات ریاست جمهوری به چه شکل برگزار می‌شود؟

عباسی: رای گیری در آمریکا بیشتر حضوری است؛ بقیه مراحل الکترونیکی است اما رای‌گیری دو مرحله‌ای است یعنی هر ایالت که تعدادی نماینده دارد هیئت انتخاب کننده دارد؛ این نماینده‌ها در مرحله دوم به رئیس جمهور رای می‌دهند؛ تا به حال به صورت حضوری بوده؛ امسال هم احتمالا به همین شکل باشد؛ البته شکل مکاتبه‌ای که بالاتر گفتم در آمریکا وجود دارد ولی تا جایی که بنده دیدم حضوری هست که البته سعی می‌کنند موارد بهداشتی را رعایت کنند؛ دو سه هفته پیش در فرانسه، دور دومِ شوراهای محلی نیز به شکل حضوری برگزار شد یعنی متفاوت از روال قبل نبود.