نمایشگاه کتاب فرانکفورت؛ مجازی و ناملموس

هفتاد و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، از ۱۴ تا ۱۸ اکتبر برگزار می‌شود؛ این بار به صورت غیرحضوری و آنلاین.

این نمایشگاه مهم‌ترین فرصت برای عرضه تولیدات ادبی، خرید و فروش حق نشر و ترجمه برای هر کشوری است. امسال، کانادا با مشارکتی دیجیتالی، کشور مهمان است و حضور واقعی‌اش به سال ۲۰۲۱ موکول شده است. در سال ۲۰۲۲ اسپانیا این نقش را ایفا خواهد کرد. سال گذشته، نروژ کشور میهمان نمایشگاه کتاب فرانکفورت بود.

سنت حضور کشور میهمان در این نمایشگاه، از سال ۱۹۸۸ شکل گرفته تا یک کشور یا یک منطقه، به معرفی ادبیات و فرهنگ خود بپردازد. از اواسط دهه ۱۹۷۰ نیز نمایشگاه برای افتتاح، روی موضوع ویژه‌ای درنگ می‌کند.

در نمایشگاه کتاب فرانکفورت، جوایز زیادی اعطا می‌شود؛ از جمله جایزه کتاب آلمان و جایزه ادبیات جوانان آلمان. نقطه عطف این جوایز ، جایزه صلح ناشران آلمان است که امسال به آمارتیا سن، فیلسوف و اقتصاددان هندی تعلق گرفته؛ استاد دانشگاه هاروارد  که در سال ۱۹۹۸ نیز جایزه نوبل اقتصاد را برد. این جایزه به دلیل پیشگامی آمارتیا سن در مبارزه علیه نابرابری‌های اجتماعی و کوشش برای عدالت جهانی به او داده شد.

نمایشگاه کتاب فرانکفورت به صورت کنونی از سال ۱۹۴۹ شکل گرفته اما قدمت آن به پانصد سال می‌رسد؛ زمانی که شهر فرانکفورت، کانون تبادلات ادبی بود. این نقش محوری بعدها در تحولات تاریخی، بین شهر لایپزیگ و فرانکفورت در چرخش بود. از همین رو، هر دو شهر نمایشگاه‌های معتبر و جهانی کتاب برگزار می‌کنند.

نمایشگاه کتاب فرانکفورت به طور سنتی در پاییز گشایش می‌یابد و نمایشگاه لایپزیگ در بهار. امسال نمایشگاه کتاب لایپزیگ به دلیل مصادف شدن برگزاری آن با اوج‌ همه‌گیری کرونا، لغو شد.

دشواری‌ها و مشکلات

نمایشگاه فرانکفورت در حالی در آستانه گشایش مجازی است که بحران کرونا موجب شد نیمی از ناشران، انتشار کتاب جدید را عقب بیندازند یا اساسا لغو کنند. از زمان شیوع کرونا، هیچ جلسه معرفی کتاب و کتابخوانی یا نمایشگاه‌ محلی برگزار نشده و هنوز هم آمار دقیقی از کتابفروشی‌های تعطیل شده در دست نیست.

در بحران کرونا به دلیل محدودیت‌های ارتباطی، بازار کتاب‌های الکترونیکی رونق پیدا کرد. فروش این قبیل کتاب‌ها در نیمسال اول ۲۰۲۰ به نسبت مدت مشابه ۲۰۱۹، معادل ۸/ ۱۷درصد رشد یافت و به ۱۸میلیون و ۸۰۰هزار نسخه رسید.

با این همه صنعت نشر کتاب در سال ۲۰۲۰ یک ریزش آشکار داشته است.

تعطیلی‌‌‌های دو ماهه در مارس و آوریل سال جاری در آلمان به شدت صنعت نشر را تحت تاثیر قرار داد. الکساندر اسکیپس، مدیر اتحادیه کتاب‌فروشان آلمان می‌گوید: «در این مدت تا ۷۰درصد افت فروش داشتیم.» در همین مدت، میانگین کاهش فروش کتاب‌ در دکه‌های ایستگاه قطار، فروشگاه‌های زنجیره‌ای و همه اماکن عرضه، ۴۶درصد بود.

اوایل تابستان، دولت آلمان در چارچوب یک طرح محرک فرهنگی، بودجه‌ای ۴ میلیون یورویی برای مشارکت هرچه بیشتر غرفه‌داران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اختصاص داد. از جمله اهداف این بودجه، زیرساخت‌هایی برای پشتیبانی مادی و معنوی ناشران در عرضه و فروش اینترنتی عنوان شد.

رویکردهای تازه

بازار کتاب در آلمان، در آغاز پاندمی دچار شوک شد اما به تدریج در مسیر جدیدی پا گرفت. در واقع، کتابخوانی در بحران کرونا، جنبه آموزش، سرگرمی و غلبه بر دلمردگی و کسالت یافت. بسیاری از رمان‌ها و عناوینی که به نظر می‌رسید به فراموشی سپرده شده‌اند، نوزایی و فروش بالایی داشتند. مثلا تقاضا برای کتاب‌هایی چون "طاعون" آلبر کامو  یا "دکامرون" جووانی بوکاچو، شاعر ایتالیایی در قرن وسطی چنان افزایش یافت که نایاب شدند.

 هفت شخصیت داستان بوکاچو، کسانی هستند که پس از شیوع طاعون در فلورانس در قرن چهاردهم، به روستا می‌روند و یکدیگر را با قصه‌گویی سرگرم و امیدوار می‌کنند.

کتاب غیرداستانی "دنیا در تب می‌سوزد" نوشته لورا اسپینی نیز که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده بود، به دلیل موضوع آن که آنفولانزای اسپانیایی در سال ۱۹۱۸ است، تازه در سال ۲۰۲۰ در صدر پرفروش‌ها قرار گرفت. بازار کتاب‌های آشپزی، کتاب‌های مصور و کتاب‌های کودکان و نوجوانان هم دوباره رونق گرفت. برعکس، کتاب‌های سیر و سیاحت یا راهنمای سفر در دوران کرونا خاک خوردند.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت به عنوان بزرگترین رویداد جهان در حوزه نشر امسال برای هفتادمین بار برگزار شد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  نمایشگاه امسال را فدریکا موگرینی، مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا افتتاح کرد؛ نمایشگاهی که این بار با حضور ۷۳۰۹ انتشاراتی از ۱۰۲ کشور جهان بر پا شد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  امسال گرجستان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب فرانکفورت بود. زبان گرجی با قدمت تقریبا ۱۵۰۰ ساله، از همان ابتدا پشتوانه هویت ادبی گرجستان بوده؛ کشوری که تقریبا همیشه تحت سلطه دیگر کشورها بوده است.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  در کنار تقریبا ۴۰۰۰ برنامه‌ متعددی که در محوطه و در جریان برگزاری نمایشگاه ارائه شد، شهر فرانکفورت هم با برنامه‌ها و میزگردهای متعدد در رستوران‌ها، کلوپ‌ها و بارها از بازدیدکنندگان و شرکت‌کنندگان استقبال کرد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  هفتادمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت از تاریخ ۱۰ تا ۱۴ اکتبر (۱۸ تا ۲۲ مهر) برگزار شد. برگزارکنندگان نمایشگاه پیش‌بینی می‌کردند که بیش از ۲۸۰ هزار بازدیدکننده و تقریبا ۱۰ هزار خبرنگار از نمایشگاه امسال دیدن کنند.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  از دیگر برنامه‌های جانبی و سرگرم‌کننده در جریان نمایشگاه فرانکفورت می‌توان به برنامه‌ای برای هری‌پاتر اشاره کرد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  به مناسبت گذشت ۲۰ سال از انتشار نخستین کتاب هری‌پاتر، روز شنبه آینده، صدها بازدیدکننده ملبس به لباس‌ها و نشانه‌های کتاب هری‌پاتر در محوطه نمایشگاه حضور داشتند. برخی بازدیدکنندگان ملبس به هری‌پاتر زخمی به شکل صاعقه بر پیشانی، عینکی گرد بر چشمان و یک شنل جادوگری بر دوش داشتند.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  حال و هوای نمایشگاه امسال نیز سیاسی بود. گروهی از بازدیدکنندگان با پلاکاردهای خود خواستار آزادی اولگ سنتسوف شدند. این کارگردان اوکراینی در پی الحاق کریمه به روسیه بازداشت و در دادگاهی به اتهام طراحی یک حمله تروریستی به ۲۰ سال زندان محکوم شد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  ایران نیز همچون اکثر سال‌های گذشته در نمایشگاه کتاب فرانکفورت حضور داشت.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  به نوشته رسانه‌های ایران، ۱۸ ناشر، سه آژانس ادبی و پنج تشکل صنفی نشر همراه با رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در برلین در غرفه ایران حضور داشتند.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  غرفه جمهوری اسلامی ایران از طریق مؤسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران در بیش از ۲۲۰ متر مربع برپا شد. نشر ققنوس از جمله ناشران ایرانی حاضر در نمایشگاه کتاب فرانکفورت. حسین زادگان‌ مدیر این انتشارات می‌گوید نشر ققنوس در دو‌ عرصه چاپ و پخش کتاب فعال است.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  آوانامه، از نخستین و بزرگ‌ترین تولیدکنندگان کتاب صوتی در ایران است. تولید کتاب صوتی در ایران چند سالی بیش نیست که آغاز شده. مدیر آوانامه می‌گوید مخاطبان ایرانی هنوز کاملا با پدیده کتاب صوتی و شنیدن کتاب به جای خواندن آن آشنا نیستند.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  امیرحسن چهلتن نویسنده در کنار علیرضا رییس دانا مدیر نشر نگاه و ناشر آثارش. نشر نگاه از فعال‌ترین ناشران بخش خصوصی ایران است.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  علی جعفریه مدیر نشر ثالث از فعال‌ترین ناشران بخش خصوصی ایران.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  در نمایشگاه کتاب فرانکفورت‌ امسال برخی از موسسات نشر ایرانی خارج از کشور نیز حضور داشتند. عباس معروفی، مدیر نشر گردون که ساکن آلمان است برخی کتاب‌های منتشرشده توسط این انتشاراتی را عرضه کرد.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  یک بازدیدکننده ایرانی در نمایشگاه کتاب فرانکفورت که به شرایط سیاسی ایران و سرکوب و سانسور در جمهوری اسلامی معترض است.

• عکس‌های دیدنی از بزرگترین نمایشگاه کتاب جهان در فرانکفورت

  نمایشگاه کتاب فرانکفورت در روزهای شنبه و یکشنه (۲۱ و ۲۲ مهر) برای عموم باز بود.