معلم سینمایی که در راه رسیدن به اهدافش جان باخت

مهسا بهادری: سال ۹۹، سال چندان خوشایندی، مخصوصا برای اهالی فرهنگ و هنر نبود. از درگذشت محمدعلی کشاورز و ماه‌چهره خلیلی و بهمن مفید گرفته تا سیروس گرجستانی و محمدرضا شجریان و اکبرعالمی. سالی که هم تلویزیون را به عزا نشاند، هم موسیقی، هم سینما و هم سینمای مستند. همه داغدار شدند و جای خالی هنرمندان یکی پس از دیگری به چشم آمد.

اکبر عالمی، کارگردان و پژوهشگر سینما و استاد دانشگاه، مستندساز و عکاس که تازه‌ترین داغ به جا مانده بر دل اهالی هنر است، در روز سه شنبه (۲۲ مهر)، در ۷۵ سالگی، به سبب ابتلا به کرونا، دارفانی را وداع گفت.

او که تا لحظه آخر در حال آفرینش و خلق اثر بود، در راه رسیدن به اهدافش جان باخت. عالمی در پی ساختن یک مستند در بیمارستان‌ها مشغول تحقیق بود که در همین میان به کرونا مبتلا شد. 

او متولد اهواز بود و به گفته خودش، نخستین فیلم زندگی‌اش با نام «بر باد رفته» را در کودکی و در سینما تاج آبادان دیده بود و از آنجایی که به بازیگری علاقه داشت، در دانشکده هنرهای دراماتیک تهران بازیگری خواند و بعد از آن در انگلستان نیز در مقطع دکتری جامعه‌شناسی سینما خواند. از بزرگ‌ترین افتخاراتش نیز ۴۵ سال تدریس و ساخت ۳۵ اثر مستند بود. 

اولین مستند عالمی در سال ۱۳۴۶، در سن ۱۹سالگی و با نام «آتش بار» بود و آخرین فیلم مستند او نیز «مروارید خلیج فارس» بود که در سال ۱۳۸۷ ساخته شد.

 جدای از تمام این موارد او را معلم سینما می‌دانند معلمی که هنرمندان زیادی در تمام زمینه‌ها پرورش داد. عالمی با مهارتی که در تدریس داشت و نوآوری‌ها و اخلاق خوش خود نه تنها آثار زیادی را به یادگار گذاشت، بلکه به طور موثری در پرورش هنرمندان جامعه نقش داشت.

مجری محبوبی که شاگرد اکبر عالمی بود

گیتی خامنه، مجری محبوب دهه شصتی‌ها نیز یکی از همین افراد بود. او که یکی از شاگردان اکبر عالمی است، درباره اولین برخوردش با این مستندساز به خبرآنلاین گفت: «اولین برخورد من با استاد اکبر عالمی در محوطه جام جم شکل گرفت؛ یک خاطره شیرین برای ابتدای فعالیت کاری‌ام. حدود چند ماه بود که وارد جام جم شده بودم. آن زمان یک دوربین زِنیت قدیمی داشتم که نورپردازی‌ آن دستی بود و از آنجایی که من بسیار به عکاسی علاقه مند بودم با این دوربین کار می‌کردم و انصافا عکس‌های خوبی هم می‌گرفتم!»

خامنه در ادامه گفت: «معمولا گاهی اوقات زودتر به آنجا می‌رفتم و یا زمانی که کار به اتمام می‌رسید کمی بیشتر در جام جم می‌ماندم تا از باغچه‌ها و محوطه‌ زیبای جام جم عکسبرداری کنم. یک‌بار مشغول عکس گرفتن بود که یک نفر از پشت سر به من گفت اینجا عکسبرداری ممنوع است. من پشت سر را نگاه کردم و آقای جدی و متشخصی را دیدم که گوینده این جمله بودند. در پاسخ به ایشان گفتم: «ممنوم من قوانین اینجا را نمی‌دانستم.» بعد دوربین را داخل وسایلم گذاشتم. اولین برخورد من با استاد اکبر عالمی یک خاطره ماندگار از انسانی قانونمند را در ذهنم ثبت کرد. بعدها زمانی که دانشجوی ایشان شدم، بیشتر متوجه پای بندی ایشان به قوانین شدم و این قانونمداری در کنار تخصص و مجرب بودن‌شان در حیطه کاریشان، حس احترام من را نسبت به ایشان بیشتر برانگیخت.»

این مجری تلویزیون درباره تدریس عالمی در دانشگاه گفت: «ما در دانشکده سینما و تلویزیون دانشگاه هنر با استاد عالمی کلاس‌های عکاسی رنگی و لابراتوار داشتیم و شاید باورتان نشود، اما زمانی که من با استاد کلاس داشتم، به کودکی بدل می‌شدم که دلشوره آن را داشت که معلم دلسوز سخت گیرش کارش را نپسندد و از آنجایی که استاد بسیار دقیق و حساس بودند و به کارشان سخت بها می‌دادند، امکان نداشت که شما بتوانید در ارائه تکالیف واحدهای درسی ایشان سهل انگاری کنید. این سخت‌گیری از من و دیگر دانشجویان افرادی ساخت که در زمینه کارشان اطلاعات خوبی داشتند و اهل تسامح و تساهل نبودند.»

زمانی که دانشجوی استاد عالمی شدم، بیشتر متوجه پای بندی ایشان به قوانین شدم و این قانونمداری در کنار تخصص و مجرب بودن‌شان در حیطه کاریشان، حس احترام من را نسبت به ایشان بیشتر برانگیخت

خامنه درباره توصیه‌نامه‌ای که استاد دانشگاهش برایش نوشته بود گفت: «زمانی که تصمیم گرفتم برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر کنم بر طبق روال معمول تحصیلی، از استادها و افراد شاخص و تأثیرگذار در زمینه تحصیل و حرفه‌ام خواستم تا برای من توصیه‌نامه بنویسند، در کنار استاد عباس کیارستمی و استاد شیرین بزرگمهر، استاد عالمی نیز برای من توصیه‌نامه‌ای نوشتند که آنچنان باظرافت و هوشمندانه و سخاوتمندانه در مورد پیشینه و علاقمندی‌ها و وضعیت تحصیلی من مرقوم شده بود که اسباب شرمندگی و حیرتم شد.»

او ادامه داد: «هرگز ملحوظ داشتن این میزان دقت و بزرگواری و ترغیب به یاری یک دانشجو را از یک توصیه‌نامه رسمی متوقع نبودم. زمانی که توصیه‌نامه را به دانشگاه‌های خارج از کشور ارائه می‌کردم؛ این توصیف و توصیه‌های مهربانانه احساس اعتماد به نفس‌ام را به زیبایی تقویت می‌کرد و به سهولت شناختی اجمالی از وضعیت‌ام را به دریافت کنندگان ارائه می‌داد. در خارج از کشور کسی از من شناختی نداشت و به یقین چنین پشتیبانی همراه با رزومه کاری سال‌ها که استاد به آن اشاره کرده بودند در کسب شناخت نسبت به من بی تأثیر نبود. من توانستم در دپارتمان تئاتر دانشگاه سی‌سان (Cal State Northridge) پذیرفته شوم و با ممتازترین رتبه فارغ التحصیل شوم؛ به گونه‌ای که بعد از اتمام مقطع تحصیلی دانشگاه درخواست پیوستن به جمع استادان آنجا را برای تدریس به من داد.»

این مجری در پاسخ به سوال نظر شما درباره مجری‌گری اکبر عالمی چیست، گفت: «در زمینه اجرای جناب عالمی، خودم را در جایگاهی نمی‌یابم که در این زمینه اظهارنظر کنم. اما یک نکته مشخص و ثابت شده وجود دارد و آن هم این است که کسانی که قصد دارند در زمینه اجرا فعالیت کنند، اگر نسبت به موضوعی که می‌خواهند اجرا کنند، مسلط و آگاه باشند و دارای تخصص لازم باشند، قاعدتا بخشی از موفقیت کار تضمین خواهد شد. استاد عالمی با این رشته مأنوس بودند و من شخصا تماشای هیچکدام از برنامه‌های «هنر هفتم» را از دست ندادم. هرچند زمانی که من ایشان را در قاب تلویزیون می‌دیدم، ایشان برای من تنها یک مجری نبودند، بلکه استاد من بودند که این بار به جای کلاس در قاب جادو درکسوت یک مجری ایفاء نقش می‌کردند.»

او درباره آخرین دیدار خود با عالمی گفت: «در تمام این سال‌ها هرگز پشتیبانی این حامیان معنوی را از یاد نبردم. تا آن جا که چندسال پیش بزرگداشتی برای استاد عالمی برگزار شد که توسط دوستان خوبم در جریان آن قرار گرفتم. با کپی توصیه‌نامه‌ای که سالیان سال با حس قدردانی حفظ شده بود در مراسم حضور پیدا کردم. استاد خبر نداشتند که من در جمع دوستان هستم و در واقع یقینا آنقدر در طی ایام خدمت‌شان با ارائه توصیه نامه‌های گوناگون به دانشجویانشان کمک کرده بودند که قاعدتا مقوله معرفی نامه یکی از آن دانشجویان‌برای شان در یاد ماندنی نبود.

توصیه نامه‌ای که اکبر عالمی برای گیتی خامنه نوشت