مسافران متفاوت جهان در حرم امام رضا(ع)

چهره های فراوانی از پژوهشگران و نویسندگان جهان از گذشته های دور به شهر رضوی سفر کرده اند و در سفرنامه هایشان نکات جالبی از شهر مشهد تا حرم امام هشتم را توصیف کرده اند.
خبرآنلاین در گزارش زیر اشاره ای به چند تن از این مسافران و آثار منتشر شده آنان داشته تا رویکردهای آنان را در توصیف امام رضا(ع) و دیدار از حرم مشهد بازنمایی کند.

نذورات شاه عباس برای حرم امام هشتم در کتاب «آدام اولئاریوس»

«آدام اولئاریوس» پژوهشگر و کتاب‌دار آلمانی بودکه شرحی از سفر شاه عباس به مشهد را آورده است و در کتاب خود به موضوع امام رضا(ع) و مشهد پرداخته است.
آدام اولئاریوس (به لاتین: Adam Olearius) که نام اصلیش آدام اولشلگر (به آلمانی: Adam Ölschläger) متولد ۱۶ اوت ۱۶۰۳ بود و در ۲۲ فوریه ۱۶۷۱ درگذشت. او  پژوهشگر و کتاب‌دار آلمانی و همچنین دبیر سفیر دوک هولشتاین - فریدریک سوم- به شاه ایران -شاه صفی- بود.
او پیرامون دیده‌هایش از سفر به ایران دو کتاب نگاشته‌است. همچنین نخستین ترجمهٔ آلمانی گلستان و بوستان سعدی توسط او در سال ۱۶۵۴ میلادی منتشر شد.
یکی از این آثار سفرنامه «آدام اولئاریوس» است که در عهد شاه عباس کبیر به ایران آمده و مدتی ملازم وی بود. اولئاریوس شرحی از سفر شاه عباس به مشهد را آورده است که ضمن آن به نذورات شاه برای حرم و ساخت دو درب گرانبها برای آن نیز اشاره شده است.

اشتباه «الکس بارنز» درباره امام رضا (ع)

«الکس بارنز» از جمله مستشرقانی است که زمان فتحعلی شاه قاجار به مشهد سفر کرده است و در کتابش درباره امام رضا(ع) اشتباهی فاحش کرده است. از سفرنامه های متأخری که به موضوع امام رضا(ع) پرداخته است، باید به سفرنامه «الکس بارنز» انگلیسی اشاره کرد.
او که عضو انجمن سلطنتی انگلستان و مأمور عالی رتبه کمپانی هند شرقی بود، در ایام سلطنت فتحعلی شاه قاجار و در سال1831 میلادی به ایران آمد. «بارنز» یکی از کسانی است که خود شهر مشهد را دیده است.
او در مسیر خود از ترکستان به ایران از مشهد عبور کرده از این توصیف نسبتاً مفصلی از این شهر آورده که در ضمن آن به امام رضا(ع) و آرامگاه وی نیز اشاره می کند.
« بارنز» در معرفی امام رضا(ع) به اشتباه آن حضرت را پنجمین سلاله امام علی(ع) می نامد و درباره علت حضور امام در این ناحیه به گفته مردم ترکستان استناد می کند که می گفتند امام به خاطر اخلاق مردم مشهد به آن شهر مهاجرت کرد که موجب می شد شرایط زندگی در این شهر برای امام بهتر باشد. سپس به توصیف حرم امام و علاقه مردم شیعه و سنی به زیارت آن حضرت می پردازد.

روایت «پیترو دلا واله» از زیارت امام رضا(ع)

پیترو دلاواله جهانگرد ایتالیایی یکی از سفرنامه نویسان معروفی است که در کتاب خود به موضوع امام رضا پرداخته است. پیترو دلا واله (به ایتالیایی: Pietro Della Valle) در سال ۱۵۸۶ میلادی متولد شد و در سال ۱۶۵۲ درگذشت. جهانگرد ایتالیایی بود که به چند کشور شرقی سفر کرد.
جهانگرد ایتالیایی نیز در سفرنامه خود از امام رضا(ع) یاد می کند. او در سال 1029 هجری در سفر شاه عباس به سمت مشهد برای زیارت امام و ادای نذر خویش همراه با شاه بود.
او شرحی از رویای شاه را می آورد مبنی بر این که امام، وجود شاه را در دیگر ایالات لازم تر می داند و بر این اساس شاه در دامغان از ادامه سفر منصرف شده و به سمت آذربایجان شتافت.
در کتاب زندگانی شاه عباس اول آمده است: «آنتو نیو دو گوه آ» نیز دیگر جهانگرد ونیزی است که در سفرنامه خود اظهار می دارد که شاه عباس درباره رویایی با او صحبت کرده که در آن امام رضا(ع) را دیده بود و آنتونیو شرحی از آن رویا را می آورد.

برداشت «انگلبرت کمپفر» درباره عقیده شیعیان نسبت به امام رضا(ع)

در بین سفرنامه های اروپائیان یکی از مفصل ترین توضیحات درباره امام رضا(ع) را می توان در سفرنامه «کمپفر» یافت. «انگلبرت کمپفر» مستشرق آلمانی در سال 1683 میلادی و در زمان شاه عباس اول (996-1038هجری) از جانب دولت سوئد به عنوان سفیر به ایران آمد.
انگلبرت کمپفر (به آلمانی: Engelbert Kaempfer) (زادروز ۱۶ سپتامبر ۱۶۵۱ – درگذشته ۲ نوامبر ۱۷۱۶) پزشک و طبیعی‌دان اهل آلمان بود که به واسطهٔ سفر جهانگردی‌اش به روسیه، ایران، هند، آسیای شرقی و ژاپن در بین سال‌های ۱۶۸۳ تا ۱۶۹۳ مشهور است. او دربارهٔ این مسافرت‌ها دو کتاب نیز نوشته‌است. یکی از این کتاب‌ها با نام سفرنامه کمپفر توسط کیکاووس جهانداری به فارسی ترجمه شده‌است.
او نزدیک به دو سال در ایران اقامت داشت. کمپفر در بخشی از سفرنامه خود به توضیح اعتقادات ایرانیان که شیعه بوده اند می پردازد و دراین باب نام دوازده امام را برمی شمرد و سپس تذکر می دهد که از بین این دوازده نفر فقط امام رضا(ع) در ایران و در شهر مشهد مدفون است.
کمپفر اعتبار و شهرت شهر مشهد را به همین سبب می داند و می گوید مردم از اکناف و اطراف برای زیارت به این شهر می روند.
برداشت او از عقیده شیعیان این بوده که آنان بعد از امام علی(ع) و امام صادق(ع) حضرت رضا(ع) را بیش از دیگر ائمه محترم می شمرند و در همین زمینه به شفا خواستن آنان از امام اشاره می کند. (کمپفر، سفرنامه، 123)

مشهد و حرم امام رضا(ع) از نگاه « آرمینیوس وامبری »

آرمینیوس وامبری، ( Vámbéry Ármin‎ ) خاورشناس مجارستانی بود که به دلیل علاقه به سیاحت و برآوردن آرزوی خود برای سفر به ایران، بدون تغییر مذهب، به آموختن شریعت اسلام و زبان فارسی روی می‌آورد. او هم‌زمان با حکومت قاجارها بر ایران، پس از مدت‌ها سفر پرمشقت از هرات به مشهد می‌رسد.
او در مسیر خود به سوی مشهد ابتدا به فریمان می‌رسد و سرانجام در دوازدهمین روز حرکت از هرات، قبه‌های طلای حرم امام هشتم را می‌بیند و درمی‌یابد سر انجام به شهری رسیده که مدت‌ها در آرزوی دیدن‌اش بوده است.
جهانگرد مجاری، می نویسد: « مشهد از پایگاه های مهم مرکز تشیع است. سنی‌ها و ترکمن‌ها و ازبکان در این شهر هستند.... درخشش دیوارهای صحن از جواهر و انواع کمیاب زینت‌آلاتی پوشیده است که شیعیان مخلص به امام خود هدیه کرده‌اند. ... کسانی که زیارت‌نامه را حفظ نیستند و یا نمی‌توانند از روی تابلوهای آویزان بر ضریح بخوانند پشت سر رهبر گروه خود آن را تکرار می‌کنند. ... زائر مشهد پس از زیارت می تواند مفتخر به نام اول مشهدی شود ... و این امتیاز را خواهد داشت که این عنوان را بر مهر و امضای خود حک کند و یا بعد از مرگش  آن را بر سنگ قبرش حک کنند».

/6262