وقف از مشترکات تمام ادیان و مذاهب است/ اوج شکوفایی وقف در صفویه

به گزارش خبرگزاری مهر، برنامه «صبح و گفتگو» رادیو گفت‌وگو با موضوع هفته وقف و با حضور حجت الاسلام امرالله حسنی نیا معاون امور اوقافی، حقوقی و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه به روی آنتن رفت.

حجت‌الاسلام حسنی‌نیا در این برنامه به تعریف وقف پرداخت و گفت: وقف یعنی مالی را حبس کنند در واقع به فروش نمی‌رود، به رهن گذاشته نمی‌شود، هدیه داده نمی‌شود و از عوائد و درآمد این مال نیتی که فرد واقف داشته مثلاً کمک به بیماران، کمک به ایتام، آموزش، ترویج دین صرف می‌کنند.

وی با اظهار به اینکه وقف یکی از سنت‌های دیرپای دینی و فرهنگی جوامع به خصوص در ایران اسلامی بوده است، گفت: دین اسلام از هر دین و مذهبی بهترین‌ها را گلچین کرده است و از جمله احکام امضایی اسلام، وقف است. چون سنت خوب و حسنه‌ای در بین جوامع بوده اسلام هم آن را تأیید کرده و هم در بین جوامع ترویج داده است.

معاون امور اوقافی، حقوقی و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه با بیان اینکه وقف همانند موضوعات دیگر دارای فرصت‌ها و چالش‌هایی است، اظهار کرد: بهترین شکوفایی وقف در دوران صفویه بوده است که بخش اعظمی از کشور به صورت وقف اداره می‌شده است. تا اواخر قاجار هم وقف در کشور ما یک سنت بود و به فرهنگ وقف توجه زیادی می‌شده است. اکثر افراد چه کسانی که تمکن مالی داشتند و چه کسانی که در دربارها کار می‌کردند سعی می‌کنند واقف باشند.

وی دوران افول وقف را در دوران سلطنت پهلوی بیان کرد و گفت: فرهنگ وقف دوران افولی داشته است که از دوران پهلوی شروع شده و با توجه به اینکه این ظرفیت عظیم در اختیار علمای دین و روحانیون بوده و در حوزه کارهای فرهنگی و بیشتر ترویج مذهب تشیع و دین اسلام صرف می‌شده، به هر دلیلی شروع به از بین بردن وقف کردند و وقف‌ها را در بخش اصلاحات ارضی واگذار کردند. یکی از اهداف اصلی این بوده که موقوفات از بین برود و واگذار شود.

حجت الاسلام حسنی نیا وقوع انقلاب اسلامی را دوران احیای وقف برشمرد و یادآور شد: در سال ۱۳۵۷ با تشکیل جمهوری اسلامی و فتوای تاریخی حضرت امام (ره) مبنی بر اینکه تمام موقوفاتی که به فروش رفته باید به وقفیت برگردد، روح تازه‌ای در کالبد وقف دمیده شد. در واقع احیای سنت وقف و زنده کردن آن در دوران انقلاب انجام شده است.

وی با تاکید بر اینکه وقف دارای ظرفیت‌های بسیار زیادی است، عنوان کرد: اگر این ظرفیت‌ها احیا شود، مخصوصاً در این زمان که ما برای حوزه‌های فرهنگ، تعلیم و تربیت، بهداشت و درمان چالش‌های مالی داریم یکی از ظرفیت‌های خوبی که می‌تواند به کمک دولت و جامعه بیاید و این بار را بردارد ظرفیت وقف است. امروز هم در جمهوری اسلامی ایران بخش اعظمی از این ظرفیت‌هایی که به کمک دولت و به خدمت جامعه آمده، وقف است.

معاون امور اوقافی، حقوقی و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه متذکر شد: وقف نه خصوصی است نه دولتی بلکه عام المنفعه است و بین خصوصی و دولتی است و می‌تواند این رابطه را برقرار کند و با آن مالکیت وقفی که وجود دارد هیچ وقت از بین نمی‌رود به تعبیری مالکیت اعتباری که برای مردم بوده، برداشته شده و مالکیت حقیقی‌اش برای خدا است.

وی به یکی از موانعی که سبب شده ظرفیت‌های وقف به صورت کامل بالفعل نشود اشاره کرد و گفت: در تشکیل نظام‌های اداری که به وجود آمده ممکن است بعضی از نهادها در عرض همدیگر این رسالت را به انجام برسانند. در نظام حقوقی جمهوری اسلامی هم بعضی مواقع به دلایل قوانینی که وجود دارد باز هم وقف به آن صورتی که باید و شاید نتوانسته ظرفیت بالقوه خود را به ظرفیت بالفعل تبدیل کند.

حجت الاسلام حسنی نیا از نظام فقهی به عنوان یکی از پشتوانه‌های قوی وقف در نظام جمهوری اسلامی یاد کرد و افزود: یکی از باب‌هایی که در مدارس علمیه و در کتب فقهی بحث می‌شود، باب وقف است که تمام جوانب آن را بحث می‌کنند.

وی با بیان اینکه وقف یکی از مشترکات تمام ادیان و مذاهب است، به تفاوت وقف در ایران با کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: در سایر کشورهایی که قوانین آن‌ها بر اساس نظام فقهی مدون و پویا و شکوفا تدوین نمی‌شود، نظام حقوقی حاکم می‌شود که نظام‌های حقوقی در دوران مختلف ممکن است تفاوت‌هایی را بر حسب شرایط زمانی به وجود آورند و شکل و ماهیت آن وقف را عوض کنند ولی در نظام جمهوری اسلامی بنا شده که مالی را حبس می‌کنند و منافع آن را خرج کارهای عام المنفعه و خدمات مختلف می‌کنند.

معاون امور اوقافی، حقوقی و ثبتی سازمان اوقاف و امور خیریه تاکید کرد: مسائل سیاسی و اجتماعی در پویایی وقف نقش بسیار مهمی دارد. هر جامعه و هر دین و مذهبی برای ترویجش دشمنان و رقیبانی هم پیدا می‌کند.