پژوهشی درباره ویتمن در ایران، چاپ شد/ از اعتصام‌الملک تا قدمی

به گزارش خبرنگار مهر، «ویتمن پارسی: فراتر از پذیرش ادبی» عنوان کتابی است از بهنام فومشی پیرامون ترجمه‌های فارسی شعرهای والت ویتمن و پیش‌زمینه‌ها و تأثیرات آن بر روشنفکران و شاعران ایرانی، و به توصیف ناشر «گفت‌وگوی شاعر امریکایی و فرهنگ ایرانی» که در ۲۵۶ صفحه و با قیمت ۵۳ یورو و پنجاه سنت توسط انتشارات دانشگاه لیدن هلند منتشر شده است.

بهنام فومشی دانش آموخته دکترای ادبیات انگلیسی از دانشگاه شیراز است که دوره فوق دکتری خود را پس از دریافت فلوشیپ از بنیاد الکساندر فن همبلت در دانشگاه دورتموند گذراند و اکنون نیز در دانشگاه سیدنی استرالیا به پژوهش مشغول است. از او مقالات متعددی در حوزه ادبیات تطبیقی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر شده است. به تازگی کتاب او با عنوان «ویتمن پارسی: فراتر از پذیرش ادبی» در مجموعه ایران شناسی دانشگاه لیدن به سرپرستی پروفسور اصغر سیدغراب منتشر شده است.

این کتاب به پذیرش والت ویتمن، شاعر آمریکایی در ایران می پردازد. سه فصل ابتدایی خواننده را با زندگی، آثار ویتمن، آرای ادبی او و گفتمان های سیاسی و ادبی آمریکای قرن نوزدهم آشنا می سازد و زمینه را برای شناخت بهتر ویتمن فراهم می کند تا خواننده با آمادگی بیشتربه سراغ فصل‌های بعدی و پذیرش او در ایران برود. فصل چهارم نخستین ترجمه فارسی از ویتمن را بررسی می کند که یوسف اعتصام الملک، پدر پروین اعتصامی در سال ۱۳۰۱ در مجله بهار منتشر کرد. این فصل به شرایط ادبی ایران در دوران مشروطه و آغاز قرن جاری و تحلیل چرایی انتخاب ویتمن برای ترجمه در آن زمان می‌پردازد.

خوانش انتقادی نیما یوشیج از ویتمن در مجموعه مقالات «ارزش احساسات» و استفاده شاعر نوپرداز از ویتمن برای پیشبرد اهداف تجدد ادبی موضوع فصل بعدی است. فصل ششم شعر «جولای خدا» سروده پروین اعتصامی و پذیرش خلاق شاعر ایرانی را از شعر «به عنکبوتی آرام و صبور» ویتمن بررسی می کند. پروین به زیبایی عناصر فرهنگ ایرانی را با ویژگی‌های شعر ویتمن در می‌آمیزد و نبوغش را در این آمیزش در راستای انتقاد از مردسالاری جامعه ایرانی به کار می‌گیرد. فصل بعدی به فعالیت های ادبی احسان طبری در معرفی نیما و ویتمن می‌پردازد، فعالیت‌هایی که نام نیما و ویتمن دو شاعر نوپرداز ایران و امریکا را در کنار هم در منظومه فکری چپ قرار می‌دهد.

فصل هشتم به بررسی طرح روی جلد دو ترجمه ویتمن که توسط فرید قدمی و محسن توحیدیان انجام شده می‌پردازد. فصل بعدی برکتاب «ای ناخدا، ناخدای من» ترجمه فرید قدمی از ویتمن متمرکز است. این فصل با بررسی روی جلد و پشت جلد کتاب، سخن ناشر، پیشگفتار مترجم و ترجمه قدمی از شعر «سرود جاده باز» نمونه مناسبی از پژوهش در زمینه ترجمه فارسی است. نتیجه گیری کتاب به ارتباط پذیرش ویتمن با مدرنیته ایرانی و شعر فارسی، تحولات پذیرش ویتمن در ایران و آینده آن اشاره می کند.

مطالعه این کتاب برای علاقه‌مندان به شعر فارسی، مدرنیته ایرانی، ادبیات تطبیقی و ترجمه‌پژوهی سودمند است.