استرس چگونه به اختلال تبدیل می‌شود؟

آفتاب‌‌نیوز :

دکتر رضا دواساز ایرانی با اشاره به افزایش استرس بین افراد جامعه در دوران پاندمی کرونا اظهار کرد: استرس، تنش و برانگیختگی ذهن و بدن در واکنش به حوادث و تغییراتی است که سازگاری بدن فرد را به هم می‌زند یا تنش و برانگیختگی ذهن و بدن در پاسخ به مطالباتی است که به آن تحمیل شده و فرد آن را فراتر از منابع خود ارزیابی کرده است و رفاه و بهزیستی وی را به مخاطره می‌اندازد.

آثار استرس بر بدن؛ از میگرن تا زخم معده و حمله قلبی

وی افزود: عوارض سیستم عضلانی - اسکلتی یکی از آثار جسمی استرس است. زمانی که بدن تحت استرس قرار می‌گیرد، عضلات دچار تنش می‌شوند و زمانی که عضلات برای مدت زمان طولانی در تنش قرار داشته باشند ممکن است سردردهای تنشی و میگرنی و تنش در عضلات ناحیه شانه‌ها، گردن و سر ایجاد شود.

مدیرگروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز ادامه داد: از سوی دیگر استرس حاد می‌تواند منجر به آسم شود. عوارض تنفسی و استرس نیز می‌توانند تنفس را سخت‌تر کنند؛ این موضوع برای اکثر افراد مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند اما در افراد مبتلا به آسم یا بیماری‌های ریوی مانند آمفیزم که نیاز به اکسیژن کافی برای تنفس راحت‌تر دارند، می‌تواند دشوار باشد.

وی گفت: در این شرایط، مشکلات قلبی و عروقی، فشار خون بالا، دیابت، حمله قلبی، افزایش مداوم ضربان قلب و سطوح بالای هورمون‌های استرس می‌تواند خطر بالا رفتن فشار خون، حمله قلبی و استروک را بالا ببرد.

دواساز ایرانی با اشاره به عوارض استرس بر سیستم معده – روده‌ای نیز بیان کرد: در صورتی که استرس، مزمن شود ممکن است زخم معده و یا دردهای شدید معده بدون زخم برای فرد پیش بیاید. علاوه بر این، استرس می‌تواند بر هضم و جذب مواد غذایی در روده اثر گذاشته و موجب اسهال یا یبوست شود.

استرس چگونه به اختلال تبدیل می‌شود؟

وی در خصوص عوارض روانی استرس گفت: اضطراب یک هیجان طبیعی و ضروری است و زمانی ظاهر می‌شود که وجود یک تهدید و یا خطر پیش‌بینی شود. اضطراب می‌تواند سودمند باشد زیرا به شخص کمک می‌کند که به دنبال راهی برای رفع تهدید یا خطر باشد اما وقتی همین هیجان طبیعی، افراطی، شدید، مستمر یا غیرقابل کنترل شود و در عملکرد شغلی، خانوادگی و اجتماعی تداخل ایجاد کند، تبدیل به اختلال می‌شود.

دواساز ایرانی افزود: اختلال استرس حاد و اختلال استرس پس از سانحه، از اختلالات بسیار شایع هستند. غمگینی، افسردگی و ناامیدی نیز هیجان‌های طبیعی هستند که در مواجهه با حوادث تلخ زندگی مانند مرگ یک عزیز، طلاق، از دست دادن شغل و غیره اتفاق می‌افتند.

وی بیان کرد: این افسردگی طبیعی معمولا مدت زمان کوتاهی طول می‌کشد و به تدریج کاهش می‌یابد اما اگر این احساسات، استمرار داشته باشند ممکن است موجب مشکلات جدی مانند اختلال افسردگی شوند.

مدیرگروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز افزود: همچنین استرس در افراد مستعد می‌تواند نقش عامل آشکارساز را بازی کند و موجب بروز اختلالات خلقی از جمله افسردگی اساسی شود.

لازم نیست استرس از زندگی حذف شود

وی با اشاره به راه‌کارهای پیشگیری از آثار استرس، عنوان کرد: هدف مدیریت استرس، حذف کامل آن نیست؛ این کار نه عملی است و نه در بسیاری از مواقع مفید. یک حد بهینه استرس وجود دارد که اغلب محرک و برانگیزنده است و می‌تواند موجب بهبود عملکرد شود بنابراین نه می‌توان و نه لزومی دارد که همه استرس‌ها را از زندگی حذف کنیم.

دواساز ایرانی افزود: هدف ما باید محدود کردن آثار مضر استرس و حفظ سلامت و سرزندگی و شادابی باشد. از طرف دیگر در مقابله با آثار مضر استرس، تفکیک روش‌های سالم و سازنده از روش‌های ناسالم و غیر موثر اهمیت زیادی دارد زیرا فرد ممکن است از روش‌هایی مانند مصرف سیگار، پرخاشگری یا ایجاد روابط ناسالم برای مقابله استفاده کند.

وی بیان کرد: اگرچه با این راه‌کارها به شکل کوتاه‌مدت تنش برطرف می‌شود اما در درازمدت تبدیل به یک مشکل اساسی و یک منبع مهم استرس در زندگی فرد می‌شود یعنی نه تنها استرس را برطرف نمی‌کنند و یا شدت آن را کاهش نمی‌دهد بلکه با ایجاد مشکلات جدید، موجب تنش بیشتری نیز می‌شوند.

عوامل ایجاد استرس را حذف کنید

مدیرگروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: بنابراین هدف اصلی ما مدیریت استرس و کنترل استرس با استفاده از روش‌های سالم و سازنده است تا تنش و برانگیختگی جسمی و روانی که استرس ایجاد کرده است، کاهش یابد و با روش‌های حل مساله منطقی، راه حل موثر و سازنده‌ای برای حذف و یا کاهش عاملی که موجب استرس شده، پیدا شود.

وی افزود: بهترین و اولین کار در کنترل استرس، پیشگیری از بروز استرس است؛ یکی از مهم‌ترین مداخلات در مدیریت استرس این است که تا جای ممکن چیزهایی که فرد را دچار استرس می‌کند، حذف شوند.

دواساز ایرانی بیان کرد: یکی از منابع استرس، شکست در انجام کارها است که می‌تواند موجب کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس شود. مهارت مهمی که به پیشگیری از وقوع این استرس کمک می‌کند این است که فرد مهم‌ترین موفقیت‌های خود و دلایل آن را یادداشت کند و سپس نقاط قوتی که موجب دست‌یابی به آن‌ها شده را فهرست کند.

وی با اشاره به بروز برخی استرس‌ها در موقعیت‌های زمانی افزود: تکنیک‌های مدیریت زمان موثری نیز وجود دارد که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد و استرس ناشی از فشارهای زمانی را کاهش داد.

مدیرگروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: برخی از مواد غذایی نیز پاسخ شبه‌استرس ایجاد می‌کنند؛ این مواد، شبه‌استرس‌زاها نامیده می‌شوند که موجب تحریک سیستم عصبی می‌شوند. این مواد غذایی انواع کولاها، کافئین، چای و شکلات‌های حاوی کافئین هستند و مصرف آن‌ها باید محدود شود.

وی بیان کرد: تکنیک‌های آرمیدگی یکی از بخش‌های اصلی تقریبا تمامی برنامه‌های مختلف مدیریت استرس است. ورزش نیز علاوه بر اینکه به شکل کلی برای سلامت جسمی و روانی مفید است، در کاهش استرس نیز نقش دارد.

دواساز ایرانی تصریح کرد: در نهایت، در صورتی که فرد احساس کند برای چند روز متوالی نمی‌تواند کارهای روزمره را انجام دهد یا بر احساس و شرایط خود کنترل ندارد باید به پزشک، روانپزشک یا روانشناس مراجعه کند.