سینمای ایران دررقابت با آثار خارجی روز موفق به جذب کودکان می‌شود؟

خبرگزاری مهر -گروه هنر-نیوشا روزبان: جشنواره بین‌المللی کودکان و نوجوانان در حالی این روزها سی‌وسومین دوره برگزاری را پشت سر می‌گذارد که به دلیل شیوع ویروس کرونا این جشنواره به‌صورت آنلاین برگزار می‌شود، در این جشنواره آثار متنوعی چه در بخش سینمای ایران و چه در بخش بین‌المللی حضور دارند، جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان را می‌توان ویترینی برای سینمای کودک طی یک سال پیش رو دانست، البته این را هم نباید فراموش کرد که بخشی از فیلم‌هایی که در این جشنواره به نمایش درمی‌آیند به مرحله اکران نمی‌رسند.

ابراهیم فروزش یکی از فیلمسازان شناخته شده در سینمای کودک و نوجوان محسوب می‌شود که در کارنامه‌اش فیلم‌های ماندگاری چون «کلید»، «خمره»، «زمانی برای دوست داشتن» و «سنگ اول» ثبت شده است. فروزش که در سی‌وسومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان قرار است آیین بزرگداشتش برگزار شود، داوری بخش مسابقه سینمای ایران را نیز در این رویداد برعهده دارد.

همزمان با برگزاری آنلاین جشنواره سی‌وسوم از این فرصت استفاده کرده و با ابراهیم فروزش درباره برگزاری این دوره از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، آثاری که در جشنواره حضور دارند و اینکه چه مسائلی در زمینه تولید این دست فیلم‌ها باید به آن توجه داشت، گفتگو کردیم.

آنچه در ادامه می‌خوانید گفتگوی خبرگزاری مهر با ابراهیم فروزش کارگردان باسابقه سینمای کودک و داور جشنواره سی‌وسوم فیلم کودک و نوجوان است.

* قبل از هر چیز و با توجه به شرایط خاص امسال، اولین کنجکاوی درباره آثار راه یافته به این دوره از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان است. معدل کلی آثار را نسبت به دوره‌های قبل چگونه ارزیابی می‌کنید؟

واقعیت این است نه در دوره‌های قبلی جشنواره و نه در سینماهای نمایش‌دهنده این فیلم‌ها در طول سال حضور نداشتم و نمی‌توانم آثار راه یافته به این دوره از جشنواره را نسبت به دوره‌های گذشته ارزیابی کنم، اما این را می‌توانم بگویم که در این دوره از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان، آثار بسیاری به دبیرخانه ارسال شد که شامل آثاری در حوزه پویانمایی، فیلم‌های کوتاه و فیلم‌های بلند بود. آنچه که مشخص است هیات انتخاب و در نهایت هیات داوران بهترین آثار را در بخش‌های مختلف انتخاب کرده‌اند که همگی جزو آثار خوب در حوزه سینمای کودک و نوجوان بودند.

در بین این آثار فیلم‌های ریتمیک در حوزه پویانمایی برای کودکان و نوجوانان تولید شده است که بسیار قابل توجه بود، فیلم‌های بلند نیز از نظر موضوعی به قصه کودکان و نوجوانان پرداخته و برخی از آن نیز مشکلات جاری در جامعه را که قشر کودک و نوجوان با آن درگیر هستند را به نمایش گذاشته بود که می‌تواند برای مخاطب کودک و نوجوان جذاب باشد.

* در این دوره بیشتر شاهد آثار «برای کودک و نوجوان» هستیم یا بازهم غلبه با فیلم‌های «درباره کودک و نوجوان» است؟

در این دوره شاهد فیلم‌هایی برای کودکان و نوجوانان و یا با موضوع این قشر از جامعه هستیم. فیلم‌هایی که هم داستان‌های کودکان را روایت می‌کرد و هم مسائل زندگی و دامنه‌های مختلف اجتماعی از فقر تا تلاش کودکان برای رسیدن به هدفی خاص را شامل می‌شد.

سینما چه در حوزه پخش و چه در حوزه تولید تعطیل است. معتقدم اگر ویروس کرونا از بین برود، بهترین راه برای جذب مخاطب در این سینما، تولید فیلم‌هایی است که برای کودکان و نوجوانان ساخته می‌شود تا بتواند در جذب مخاطب موفق عمل کند در نتیجه می‌توان گفت که در این دوره از جشنواره فیلم‌هایی نمایش داده می‌شود که هم مخاطب کودک دارد و هم مخاطب نوجوان. اکثر فیلم‌های بلندی که در این دوره از جشنواره حضور دارند، برای کودکان ساخته شده بود که می‌تواند برای مخاطب خود جذاب باشد.

* جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان می‌تواند ویترین مناسبی برای معرفی فیلم‌ها باشد، از نظر شما کدام گروه از این فیلم‌ها می‌توانند در سال آینده برای اکران عمومی مناسب باشد؟

تاکید می‌کنم فیلم‌های کودکان و نوجوانان هم می‌تواند برای آنها باشد و هم می‌تواند درباره کودک و نوجوان باشد، اما معتقدم پایه و اساس سینمای کودکان و نوجوانان آثاری است که برای کودکان و نوجوانان تولید می‌شود تا بتواند در جذب مخاطبان این گروه سنی در سینما موفق عمل کند.

البته این را هم باید بگویم که فیلم‌هایی که درباره کودکان و نوجوانان ساخته می‌شود، می‌تواند یک گوشزد مناسب به اولیا و مربیان برای چگونگی برخورد با این قشر از جامعه باشد، فیلم‌هایی که نگاه آموزشی دارد، در کنار آن نباید فراموش کرد که برای اینکه یک فیلم بتواند برای کودک و نوجوان جذاب باشد، باید اصول کلی تربیتی، اخلاقی، آموزشی و حقوق کودکان را نیز دربر بگیرد، با تولید چنین فیلم‌هایی در کنار جذابیت می‌توان به کودکان و نوجوانان حقوقشان در جامعه را یادآوری کرده تا جنبه آموزشی مناسبی نیز داشته باشد.

در حال حاضر نباید فراموش کرد که این روزها وضعیت سینمای ایران به دلیل شیوع ویروس کرونا نامناسب است و می‌توان گفت سینما چه در حوزه پخش و چه در حوزه تولید تعطیل است. معتقدم اگر ویروس کرونا از بین برود، بهترین راه برای جذب مخاطب در این سینما، تولید فیلم‌هایی است که برای کودکان و نوجوانان ساخته می‌شود تا بتواند در جذب مخاطب موفق عمل کند.

*از نگاه شما این آثار تنها باید جنبه سرگرمی داشته باشند و یا هدف خاصی را دنبال کند؟

در واقع چه فیلم‌هایی که تنها برای سرگرمی ساخته می‌شوند و یا آثاری که با موضوع کودک و نوجوان تولید می‌شود، باید هدفمند باشند، به این معنا که فیلم در کنار داستانی که روایت می‌کند و به سمت و سویی برود که در نهایت مخاطب کودک و نوجوان بعد از دیدن فیلم با این سوال مواجه شود که کجا قرار دارد و قرار است به کجا برود، مخاطب این دست از فیلم‌ها باید به این فکر کند که قرار است چه برنامه‌ای برای آینده خود داشته باشد، فیلمی که بتواند نتیجه‌گیری مناسبی را برای مخاطب کودک و نوجوان خود داشته باشد.

تاکید می‌کنم که فیلم‌هایی که برای کودکان و نوجوانان ساخته می‌شود، نباید تنها جنبه سرگرمی داشته باشد و نباید به این مساله فکر کرد که هدف از ساخت این فیلم‌ها تنها شادی مخاطب باشد، یعنی در کنار این شکلات شیرین، باید ویتامین لازم برای رشد کودک و نوجوان نیز وجود داشته باشد، اگر چنین مساله‌ای مورد توجه قرار نگیرد، شاهد درجا زدن کودکان و نوجوانان خواهیم بود.

مساله دیگر این است که مخاطب کودک و نوجوان به‌راحتی به تولیدات جذاب و پرمخاطب سینمای کودک و نوجوان در سراسر دنیا دسترسی دارد و تنها با یک کلیک در فضای مجازی می‌تواند این آثار را ببیند، برای اینکه سینمای ایران نیز بتواند در مسابقه جذب مخاطب کودک و نوجوان موفق عمل کند باید به تکنیک توجه بیشتری داشته باشد، به عنوان مثال کودک و نوجوان ناخودآگاه جذب فیلم‌هایی می‌شود که زرق و برق و جلوه‌های ویژه رایانه‌ای آن‌چنانی داشته باشد، در ایران هنرمندانی هستند که در حوزه ویژوآل افکت فعالیت حرفه‌ای دارند و کارگردانان ما می‌توانند با استفاده از جلوه‌های ویژه رایانه‌ای استاندارد برای فیلم‌های خود جذابیت ایجاد کرده و مخاطب را پای داستان خود بنشانند.

* از همین منظر فیلم‌های ایرانی این دوره از جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان تا چه اندازه به استانداردهای بین‌المللی نزدیک بود؟

جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان یک جشنواره بین‌المللی است که از سراسر دنیا فیلم‌های مختلفی به دبیرخانه آن ارسال شده است، برای مقایسه با استانداردهای تولید فیلم در حوزه کودک و نوجوان باید دید چه فیلم‌هایی از چه کشورهایی به جشنواره ارسال شده‌اند تا مقایسه درستی بین آثار ایرانی و تولیدات خارجی داشت، این را باید بگویم که با دیدن فیلم‌هایی که از کشورهای دیگر به جشنواره ارسال شده است، متوجه می‌شویم که این آثار از نظر تکنیکال بسیار از ما جلوتر هستند و فیلمسازان ما باید در این زمینه دقت و توجه بیشتری داشته باشند.

* اساساً جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان می‌تواند در سیاست گذاری تولید فیلم در این حوزه موثر باشد؟

جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان یک تابلو و آینه کوچکی از یک سال تولیدات سینمای کودکان و نوجوانان است، این جشنواره سمت و سوی تولید را نشان نمی‌دهد، اگر تاثیری هم داشته باشد این است که داوران فیلم‌هایی را انتخاب کرده‌اند که می‌تواند آینده سینمای ایران را درخشان کنند، البته فیلم‌هایی که تنها جنبه سرگرمی نداشته باشند.

باید قبول کنیم جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان در طول سال جریان ماندگاری نیست که بتواند تحول عظیمی در نوع فیلمسازی کودک و نوجوان ایجاد کند. این را نباید فراموش کرد که یک طرف تولید فیلم‌های کودکان و نوجوانان مساله اقتصاد آن است، یعنی برای هر خرجی، دخلی هم باید وجود داشته باشد، به همین دلیل تهیه‌کننده فیلم به سمت و سویی می‌رود که بتواند بچه‌ها را سرگرم کند و کمتر تهیه‌کننده‌ای هست که مبادرت به ساخت فیلمی کند که ضمن آن جذابیت بتواند آموزه‌های کافی را برای بچه‌ها داشته باشد، چرا که این امکان وجود دارد که فیلم جدی شود و در جذب مخاطب کمتر موفق باشد.

در نهایت باید کودکان و نوجوانان و اولیای آن‌ها به این سمت سوق داده شوند که فیلم‌هایی از سینمای کودک و نوجوان ببینند که هم جنبه سرگرمی داشته باشد و هم نگاه آموزشی داشته باشند یعنی فیلمی که برای جذب مخاطب همه چیز داشته باشد.

* اتفاقاً یکی از مهمترین جنبه‌های اقتصادی در سینمای کودک و نوجوان اکران مناسب است، اکرانی که به دلیل مشکلات بسیاری که دارد مانع حضور بخش خصوصی در حوزه تولید می‌شود.

زمانی که صحبت از اکران می‌شود باید گفت مصائب اکران تنها خاص سینمای کودک و نوجوان نیست، بلکه مساله‌ای است که تمام سینمای ایران با آن مواجه هستند. در واقع این مشکل برای هرگونه‌ای از سینما و برای همه سینماگران است که باید برنامه جدی برای آن در نظر گرفته شود.

البته در این میان فیلم‌های کودکان و نوجوانان با مشکل بیشتری مواجه است، متاسفانه فیلم‌های کودکان و نوجوانان جایی در اکران ندارد و در صورت تولید نمی‌تواند برنامه مناسبی برای اکران آن داشته باشیم چرا که آنقدر فیلم‌های بزرگسال وجود دارد که برای اکران در حال مسابقه هستند که جایی برای فیلم‌های کودک و نوجوان باقی نمی‌ماند. مساله دیگر بحث پخش فیلم است، در واقع این سینماها هستند که برای درآمد کافی ترجیح می‌دهند فیلم‌های پرمخاطب را در سینما اکران کنند. به هر حال برای رونق سینمای کودک و نوجوان نهایتاً طی سال‌های اخیر توجه اندکی به اکران فیلم‌های کودک و نوجوان شده است، این در حالی است که در سال‌های گذشته این نوع از سینما مهجور بوده و تقریباً به فراموشی سپرده شده بود.

البته در سال‌های اخیر برخی از تهیه کنندگان نسبت به تولید این دست از فیلم‌ها اقبال نشان داده‌اند و در همین راستا فیلم‌هایی تولید شده است که در جذب مخاطب کودک و نوجوان موفق عمل کرده است، البته این را هم باید بگویم که اکثر تولیدکنندگان این فیلم‌ها تهیه‌کننده - کارگردان هستند که با سرمایه‌گذاری شخصی که می‌کنند سعی کرده‌اند فیلمی بسازند که بتواند به نوعی جوابگوی سرمایه‌ای که صرف کرده‌اند باشد.

در هر حال هدایت سینمای کودک از نظر سیاست پخش و تولید کار بسیار سختی است، به همین دلیل دولت باید از فیلم‌های کودک و نوجوان حمایت اقتصادی و مالی کند که متاسفانه دولت کمتر به این سمت و سو رفته است.

* هرچند اعلام شده بود که سرگروه‌های سینمایی موظف به اکران یک فیلم سینمایی در حوزه کودک و نوجوان در طول سال هستند، اما معمولاً پخش‌کنندگان و سینماداران معتقدند فیلم خوب در این حوزه تولید نمی‌شود تا به مرحله اکران برسد.

باید دید این تصمیم‌ها چگونه گرفته می‌شود، ممکن است این تصمیمات از سوی کسانی باشد که تنها به بازگشت سرمایه خود فکر می‌کنند که البته حق دارند. می‌دانم که آن طور که باید و شاید سینمای کودک و نوجوان محلی از اعراب نداشته است، باید در این زمینه تصمیم‌گیری‌های دقیقی صورت گیرد.

* بر گزاری آنلاین سی و سومین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برگزاری آنلاین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان آزمایش جدیدی است که باید دید چه جوابی از این نوع برگزاری گرفته می‌شود. البته این را باید بگویم که با توجه به شیوع ویروس کرونا در کشور مدیریت جشنواره تصمیم به برگزاری اینگونه این رویداد سینمایی گرفته است. متاسفانه شیوع ویروس کرونا دارد به خط سیاه تبدیل می‌شود و برگزاری آنلاین جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان تصمیم مناسبی بود که گرفته شد. حال باید دید در پایان راه نتیجه این مدل برگزاری چه می‌شود.