افزایش اضطراب و افسردگی کودکان در دوران کرونا

عکس خبر تزیینی است.

یک روانشناس حوزه کودک و نوجوان ضمن بررسی شاخص‌های مؤثر بر سلامت روان، رسیدگی به سلامت روان خصوصا در دوران شیوع کرونا و در گروه‌های آسیب‌پذیر همچون کودکان و نوجوانان را بسیار ضروری دانست و بر سیاستگذاری مناسب و سریع جهت پیشگیری از بحران‌های اساسی که در نسل آینده به واسطه مشکلات سلامت روان ایجاد می‌شود، تأکید کرد.

آزیتا محمد کریمی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، سلامت نه تنها نبود بیماری و معلولیت بلکه حالت بهینه خوب بودن جسمی، اجتماعی و روانی تعریف شده است، گفت: یعنی فراتر از اختلالات روانی و شامل خوب بودن ذهنی، ادراک خودکارآمدی، استقلال، خود مختاری، کفایت، وابستگی میان نسلی، خودشکوفایی و توانمندی بالقوه فکری و هیجانی. لذا این تعریف نشان می‌دهد که سلامت فراتر از نبود اختلالات روانی، جسمانی و اجتماعی بوده و فقط منوط به سلامت زیستی نیست که متاسفانه اغلب بعد روانی و اجتماعی آن در برخی کشورها از جمله کشور ما نادیده گرفته می‌شود.

این روان تحلیل‌گر با اشاره به هشدارهایی که از سال 1946 در برخی کشورهای توسعه یافته در ارتباط با دو بعد روانی و اجتماعی در حوزه سلامت داده شد، اظهار کرد: در این کشورها بلافاصله تلاش شد تا با توجه به این شاخص‌ها، زیرساخت‌های ارتقا سلامت روان اصلاح شود؛ در کشور ما نیز تلاش‌هایی صورت گرفت ولی متاسفانه کافی نبوده و لازم است بیش از پیش به این موضوعات پرداخته شود.

افسردگی دومین اختلال سلامت روان در جوامع

محمدکریمی با توضیح اینکه بیماری‌هایی مثل افسردگی، سوء مصرف مواد، مصرف الکل، اختلال دو قطبی، اسکیزوفرنی و اختلالات وسواسی اجباری از جمله بیماری‌هایی است که بر سلامت روان افراد تاثیرگذار است، گفت: پیش بینی‌ها در سال 1990 نشان داده بود که بار اختلال افسردگی تا سال 2020 از رتبه چهارم به رتبه دوم ارتقا خواهد یافت که با توجه به شیوع کرونا این پیش‌بینی محقق شده است و احتمالا با توجه به شرایط فعلی به رتبه یک نیز رسیده است.

مهمترین عوامل موثر بر سلامت روان کودکان 

این روانشناس حوزه کودک و نوجوان در رابطه با عوامل مؤثر بر سلامت روان، گفت: محرومیت‌های جسمانی که عوامل مختلفی مانند معلولیت‌ها، بیماری‌ها، عوامل زمینه‌ای و بیماری‌های ژنتیکی در بروز آن نقش دارند، عوامل روانی اجتماعی مثل محرومیت‌های فرهنگی، موسسه‌ای کردن مانند کودکانی که در مؤسسات نگهداری و مراقبت می‌شوند، محرومیت‌های انسانی و یا محدودیت‌هایی که در این زمینه وجود دارد، الگوهای بد خانواده مانند فقدان رابطه والد کودک، فقر، محرومیت‌های عاطفی، فقدان انضباط، فقدان بهزیستی، خانواده‌های ضد اجتماعی و طلاق در خانواده‌ها و همچنین فشار ناشی از زندگی صنعتی و عوامل اجتماعی فرهنگی مثل جنگ و فشارهای اقتصادی بر سلامت روان افراد بسیار مؤثر است.

وی با اشاره به مهمترین عوامل موثر بر سلامت روان کودکان در دوران شیوع کرونا، خاطرنشان کرد: از بین عوامل مذکور، محور الگوهای بد خانواده و محرومیت‌های اجتماعی و فرهنگی بر روی سلامت روان کودکان و نوجوانان بیشتر اثر گذار است؛ مانند تغییر در زیست افراد و کودکانی که به اجبار در خانه قرنطینه شده‌اند و روابط اجتماعی آنها محدود شده است.

محمدکریمی با اشاره به علل اثرگذاری کرونا بر سلامت روان کودکان و نوجوانان، گفت: خانواده‌ها برای همزیستی و سازگاری با پاندمی کرونا آمادگی نداشتند، لذا این پدیده انضباط در خانواده‌ها را مختل کرد، به عنوان مثال مادران به طور همزمان نقش معلم و مادر را ایفا می‌کنند که این مسئله هجمه‌ای برای خانواده‌ها ایجاد کرده که به صورت مستقیم  بر سلامت روان کودکان اثر گذار است. همچنین از دست دادن شغل‌ها، تعدیل نیرو در شرکت‌ها، عوامل مؤثر بر وضعیت اقتصادی، گرانی و وضعیت بد معیشت به شدت خانواده‌ها را از لحاظ سلامت روان آسیب پذیر کرده است.

شیوع اختلالات سلامت روان در دوران کرونا

دکتر محمدکریمی با اشاره به شدت و سرعت گسترش بیماری کرونا در سراسر جهان و تحت تأثیر قرار دادن جسم و روان افراد، توضیح داد: در این دوران با بیماری‌هایی مثل افسردگی، اضطراب، خود بیمار انگاری، رفتارهای اجتنابی، اختلال خواب، استرس پس از سانحه، استرس حاد و اختلالات سازگاری بیشتری مواجه شده‌ایم.

محرومیت کودکان از روابط اجتماعی در دوران کرونا

این روان تحلیل‌گر  همچنین با اشاره به یکی از اساسی‌ترین نیازهای افراد یعنی ارتباط با دیگران، عنوان کرد: در دوران شیوع کرونا افراد و به خصوص کودکان از برقراری روابط اجتماعی به عنوان یک نیاز بسیار ضروری محرومند و همین مسئله ممکن است آثار مخربی بر روی روح و روان آن‌ها بجای بگذارد که به دنبال آن احتمال بروز  افسردگی و اضطراب در نتیجه این محرومیت‌ها بسیار بالاست.

وی نبود پایگاه‌های حمایتی در خانواده، عدم تبادل صمیمیت و ارتباط با افراد نزدیک خانواده، فامیل و دوستان، استرس‌ها، اخبار ناگوار، فقدان و از دست دادن اعضای خانواده، تغییر در شیوه و سبک زندگی، مرگ ناگهانی، محرک‌ها و عوامل پر خطری که به این مقوله دامن می‌زنند را از مهمترین عوامل روانی تاثیرگذار در دوران کرونا معرفی کرد و گفت: سرعت اتفاقات به حدی بالا است که روان انسان‌ها فرصت سازگاری و رسیدن به یک بهزیستی نسبی را ندارد.

آسیب پذیرترین گروه ها در دوران شیوع کرونا

این فعال اجتماعی با اشاره به شاخص‌ها و شواهد، برخی از رده‌های اجتماعی را طی این دوران پر خطرتر دانست و عنوان کرد: کادر درمان، زنان باردار، کودکان و نوجوانان، افرادی که با فقدان‌های مختلف مثل از دست دادن شغل یا ازدست دادن عزیزانشان روبرو شده‌اند، اقشار محروم به خصوص کودکان این قشر و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای به شدت مستعد بروز نشانه‌های اختلالات روانشناختی هستند که باید به این گروه‌ها توجه ویژه‌تری داشته باشیم.

وی با تاکید بر ضرورت اصلاح سیاستگذاری‌ها و ایجاد زیر ساخت‌های مناسب برای سلامت روان و پیشگیری از آسیب‌ها و اختلالات روانشناختی، توضیح داد: متاسفانه قبل از شیوع کرونا زیر ساخت‌های مناسبی برای این مساله وجود نداشت، لذا پیش رفتن با این زیر ساخت‌های ناقص ممکن است موجی از مشکلات را در حوزه سلامت روان ایجاد کند. 

کرونا هنجارهای تشخیص اختلالات روانشناسی و  روانپزشکی را تغییر داده است

این مشاور و روانشناس حوزه کودکان در ادامه با بیان اینکه در تشخیص اختلالات روانشناسی و یا روانپزشکی شاهد تغییر در هنجارها هستیم، گفت: قبل از شیوع کرونا انجام شست‌وشوهای شدید و استفاده زیاد از مواد ضدعفونی کننده، تشخیص اختلالات وسواسی را تقویت می‌کرد که در دوران شیوع این بیماری، هنجار وسواس جابجا شده و شستشو به جزئی از اصول پیشگیری از  بیماری تبدیل شده است. لذا با توجه به جابجایی هنجارها و ایجاد مشکلات روان در این دوران نیاز است نهادهای تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار  در بخش کلان اعم از وزرات بهداشت، سازمان نظام روانشناسی و بهزیستی به این بخش مدد رسانده و زیر ساخت‌ها را اصلاح کنند.

محمدکریمی با اشاره به برخی دیگر از اختلالات سلامت روان در این دوران همچون افسردگی، خودکشی، استرس پس از سانحه به دلیل سوگ‌های حل نشده در مراسم عزاداری و کمبود حمایت در افرادی که با فقدان‌های مختلفی روبرو شده‌اند، گفت: در برخی کشورها مانند چین با توجه به وجود بسترهای آنلاین، اپلیکیشن‌های متعدد، تلفن‌ها، ویدئو کنفرانس‌ها و ابزارهای دیگر و به دنبال آن بکارگیری برخی مداخلات درمانی، تا حدودی توانسته‌اند بیماری‌هایی مثل افسردگی و استرس پس از سانحه را بهبود ببخشند.

ضرورت ارائه پروتکل‌های درمانی جهت کاهش آسیب در افراد مستعد و در معرض خطر

مدیرعامل و موسس انجمن دنیای امن در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی استفاده از این بسترها برای ارائه پروتکل‌های درمانی جهت کاهش آسیب در افراد مستعد و در معرض خطر را بسیار مؤثر دانست و بر شناسایی این افراد و ارائه خدمات مناسب و متناسب با هر گروه تاکید کرد و همچنین پژوهش در حوزه سلامت روان کادر درمان و ارائه خدمات به این قشر عزیز و فداکار  و مستعد ابتلا به اختلالات روانشناختی را بسیار مؤثر دانست.

این روانشناس با تاکید بر اینکه اقدامات مداخله‌ای دولت می‌تواند کشور را از بروز یک بحران عظیم در آینده مصون بدارد، توضیح داد: زمانی که با یک پاندمی در سطح وسیع و اثرات گسترده آن بر سلامت روان افراد روبرو هستیم،  سیاستگذاری‌ها نیز باید در حد کلان انجام شده و خدمات به صورت ارزان و حتی رایگان و در پوشش بیمه در اختیار افراد قرار گیرد.

ضروت پوشش بیمه ای خدمات سلامت روان

این روان تحلیل‌گر  تاکید کرد: در این میان اجرای سیاست‌هایی مشابه سیاست‌های واکسیناسیون و پوشش گسترده بیمه‌ای در درمان و پیشگیری از بیماری‌های روان مؤثر است.   

محمدکریمی در ادامه با اشاره به اثرگذاری مسائل اقتصادی و موضوعات مالی بر دریافت خدمات بهداشت روان، گفت: طی چند سال گذشته به دنبال فرهنگ سازی‌ها و آموزش‌های ارایه شده امیدوار بودیم که رسیدگی به سلامت روان جای خود را در سبد خانواده‌ها پیدا کند، اما به دلیل فقدان‌های مختلف به خصوص در بخش اشتغال و جابه‌جایی خط فقر و سطح بهزیستی افراد با توجه به تورم، تحریم‌ها و کاهش قدرت و توان خرید، رسیدگی به سلامت روان در زمره کالاهای لوکس وارد شده و خانواده‌ها با علم به ضرورت این درمان‌ها، کمتر به آن می‌پردازند که این مهم توجه و اقدام فوری دولت و مسئولین را می طلبد.

این روانشناس حوزه کودک و نوجوان در پایان با تاکید بر ضرورت سیاست‌گذاری در زمینه پیشگیری از بیماری‌ها و اختلالات سلامت روان، اظهار کرد: اگر بخواهیم با شرایط و زیرساخت‌های موجود حرکت کنیم، در آینده با بحران‌های اساسی روبرو خواهیم شد که رفع آن‌ها مستلزم صرف هزینه‌های هنگفتی بوده، لذا اصلاح و بهبود این زیرساخت‌ها به توجه و سیاستگذاری در سطح کلان نیاز دارد.

انتهای پیام