هفته پارالمپیک؛ زمانی برای الگوسازی ورزشکاران جانباز و معلول

فاصله زمانی المپیک ۲۰۱۲ لندن تا المپیک توکیو می‌تواند زمان مناسبی برای ارزیابی عملکرد ورزشکاران پارالمپیکی در رشته‌های مختلف باشد. این ورزشکاران زیر نظر کمیته ملی پارالمپیک به فعالیت ادامه خواهند داد و وزارت ورزش و جوانان نیز از طریق فدراسیون‌هایی مانند جانبازان و معلولین، فدراسیون نابینایان و کم‌بینایان و چند فدراسیون تخصصی بر آن نظارت می‌کند.

هفته پارالمپیک که امسال به دلیل ماه محرم و صفر از پنجم آبان‌ماه برگزار می‌شود، فرصت مناسبی است تا نگاهی به عملکرد ورزشکاران تحت نظر کمیته ملی‌پارالمپیک در چند دوره گذشته بازی‌های آسیایی و پارالمپیک داشته باشیم.

اینچئون؛ استارت موفقیت پارالمپیکی‌ها

در حالی که ورزشکاران جانباز و معلول ایران در نخستین دوره بازی‌های پاراآسیایی ۲۰۱۰ گوانژو با کسب ۲۷ مدال طلا، ۲۴ مدال نقره و ۲۹ مدال برنز، ‌جایگاه چهارم را کسب کردند در دومین دوره این مسابقات که در اینچئون کره جنوبی برگزار شد، کاروان ایران با کسب ۳۷ مدال طلا، ۵۲ نقره و ۳۱ برنز در مجموع ۱۲۰ مدال را کسب  و در جایگاه چهارم قرار گرفت.

اینچئون سقف رویای کاروان ایران نبود بلکه در سومین دوره این رقابت‌ها که پس از استقلال کمیته ملی پارالمپیک برگزار شد، ایران رکوردی تاریخی ثبت کرد و توانست با پیاده کردن سیاست کیفی اعزام‌ها، ۵۱ مدال طلا کسب کند و برای نخستین بار در جایگاه سوم قرار گیرد. ایران در این دوره از بازی‌ها ۴۳ مدال نقره و ۴۲ برنز کسب کرد.

اما این موفقیت چگونه به دست آمد؟ یکی از مهم‌ترین سیاست‌های کمیته ملی پارالمپیک در چند سال اخیر کیفی کردن اعزام‌ها بود. در این سیاست کسب سهمیه به عنوان ملاک مورد توجه قرار نمی‌گیرد بلکه مولفه اصلی اعزام‌ها احتمال مدال‌آوری یا قرار گرفتن در سکو است. این سیاست در بازی‌های آسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا به خوبی جواب داد و ایران توانست برای نخستین بار در جایگاه سوم قرار گیرد.

ریو ۲۰۱۶؛ هتریک زنان در مدال طلا

هتریک در کسب مدال طلای زنان پارالمپیکی از مهمترین اتفاقات مهم پارالمپیک ریو ۲۰۱۶ برای کاروان ایران بود. در این دوره از مسابقات زهرا نعمتی توانست در مسابقات تیر و کمان پارالمپیک مدال طلا کسب کند و ساره جوانمردی نیز در مسابقات تیراندازی با کسب ۲ مدال طلا تاریخ ساز شد. زهرا نعمتی در این مسابقات در بخش میکس تیروکمان نیز مدال نقره کسب کرد.  

زنده یاد سیامند رحمان، مجید فرزین، محمد خالوندی، تیم والیبال نشسته و غلامرضا رحیمی نیز دیگر مدال‌های طلای ایران را در این تورنمنت کسب کردند.

کسب سه مدال طلا از سوی زنان ورزشکار ایران در پارالمپیک ۲۰۱۶ ریو نشان از نگاه برابر و فارغ از سوگیری جنسی به ورزش این قشر دارد. در این زمینه  «سیما لیموچی» نایب رئیس زنان کمیته ملی پارالمپیک می‌گوید: توسعه ورزش زنان با پنج سال گذشته هم قابل مقایسه نیست. تنها در بعد کمی شمار ورزشکاران رشد نکردیم بلکه این رشد در بعد کیفی و مدال‌آوری در تورنمنت های بزرگی مانند پارالمپیک و بازی‌های پاراآسیایی نیز محسوس است.

نایب رییس زنان کمیته ملی پارالمپیک عنوان کرد: با همت فدراسیون‌های ورزش جانبازان و معلولین، فدراسیون ورزش نابینایان و کمیته ملی پارالمپیک، در تمام رده‌های سنی هم استعدادیابی و هم مسابقات مختلف داخلی برگزار می‌شود. حتی در رشته‌هایی مانند شنا که امکان حضور بین المللی وجود ندارد مسابقات داخلی در حال برگزاری است و استقبال خوبی از آنها می‌شود.

 سیاست کیفی‌گرایی؛ نه به توریسم ورزشی 

یکی از مهمترین دستورالعمل‌های کمیته ملی پارالمپیک پیاده کردن سیاست‌های کیفی‌گرایی در اعزام‌ها است. این سیاست نه برای اعزام به پارالمپیک بلکه برای بازی‌های آسیایی، مسابقات جهانی و گزینشی‌ها در دستور کار قرار می گیرد. با این سیاست ایران در بازی‌های پاراآسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا ۵۱ مدال طلا کسب کرد و به جایگاه سوم جدول رده‌بندی مدال‌های صعود کرد.  

این سیاست افزون بر آنکه برای ورزش کشور می‌تواند صرفه اقتصادی داشته باشد این ظرفیت را دارا است که در ادامه برای دیگر بخش های ورزشی نیز به الگویی تبدیل شود تا از اعزام توریست‌های ورزشی به مسابقات بزرگی مانند پاراالمپیک پیشگیری شود. بنا به اعلام مسوولان کاروان ایران با این سیاست احتمال حضور ایران در جمع ۱۰ تیم برتر پارالمپیک توکیو وجود دارد.

همسان‌سازی پاداش‌ها

 همسان‌سازی پاداش ورزشکاران پارالمپیکی و المپیکی یکی از اقدامات کلیدی وزارت ورزش در دولت تدبیر و امید بود که در بُعد انگیزشی این ورزشکاران را در مسیر رسیدن به قله افتخار قرار داد. در گذشته نگاه به مدال‌آوران پارالمپیکی به مانند امروز نبود بلکه برخی در ذهن خود آن را کم اهمیت‌تر از مدال‌های المپیکی تلقی می‌کردند. این شیوه نگاه موجب شده بود تا طرح یکسان‌سازی پاداش مدال‌آوران المپیکی در دستور کار قرار گیرد.

این طرح در چند دوره در مجلس شورای اسلامی و دولت مطرح شد تا در نهایت در دولت تدبیر و امید به تصویب رسید.

«هادی رضایی» سرپرست کاروان اعزامی ایران به پارالمپیک توکیو در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در این زمینه اظهار داشت:‌ یکی از مهم‌ترین اقدامات این دولت همسان‌سازی پاداش مدال‌آوران بود. طرحی که استارت آن در دولت قبل (دهم) زده شد، اما دولت‌های یازدهم و دوازدهم آن را اجرایی کردند. همسان سازی پاداش مدال‌آوران المپیکی و پارالمپیکی موجب شد تا ورزشکاران پارالمپیکی احساس تبعیض نکنند.

همچنین در سیاست‌های این کمیته برای ورزشکارانی که احتمال مدال‌آوری دارند کمک هزینه‌هایی در نظر گرفته شده که با توجه به احتمال رنگ مدال آنان، میزان حقوق متفاوت است. با این اقدام، ورزشکار تنها بر روی تمرینات تمرکز می‌کند.

جاکارتا و مدال‌آوری شطرنج و شنا

ورزش جانبازان و معلولین را بیشتر با رشته‌هایی مانند والیبال نشسته، پارا وزنه‌برداری و تیراندازی می‌شناسند اما واقعیت این ورزش بسیار گسترده‌تر از این است که بتوان آن را در چند رشته خاص خلاصه کرد. در بازی‌های پاراآسیایی ۲۰۱۸ جاکارتا سه رشته ورزشی توانسته سهم مهمی در صعود ایران به جدول رده‌بندی مدال‌ها داشته باشند.  شطرنج نابینایان با ۱۴ مدال، شنا با ۷ مدال شاهین ایزدیار و جودو نابینایان به ۷ مدال انفرادی و تیمی در مجموع ۲۸ مدال کسب کرد که ۱۲ مدال آن طلا بود.

تدبیری برای الگو سازی ورزشکاران پارالمپیکی 

البته برنامه‌های حمایتی دولت از ورزش معلولان به رقابت‌های پارالمپیک و پاراآسیایی ختم نمی‌شود بلکه سیاست حمایت از این قشر از ورزشکاران فراتر از بعد ورزشی آن است. بعد حمایتی دولت و وزارت ورزش در بخش جانبازان و معلولان بعه گونه‌ای است که این قشر و چهره‌های سرشناس آن در سطح جامعه به الگویی برای غلبه بر مشکلات و محدودیت‌ها تبدیل شوند.

حمایت همه‌جانبه دولت یازدهم و دوازدهم از ورزشکاران جانباز و معلول به گونه‌ای بود که در زمان دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بسیاری از مدال‌آوران این قشر به صورت خودجوش از «حسن روحانی» حمایت کردند و رییس دولت دوازدهم نیز در برنامه‌های انتخاباتی خود از آنان به عنوان الگویی برای غلبه بر مشکلات یاد کرد.   ساره جوانمردی و سیامند رحمان از مهم‌ترین این چهره‌ها بود.

نامداران پارالمپیکی در تالار افتخارات ورزش

افتتاح موزه ورزش و تالار مشاهیر ورزش ایران در محل کمیته ملی‌المپیک موجب شد تا بسیاری از افتخارات ورزشکاران پارالمپیکی ایران در این موزه‌ها به نمایش گذاشته شود. همچنین با افتتاح تالار مشاهیر ورزش کشور سردیس زنده‌یاد سیامند رحمان در این تالار نصب شد.  

در کنار این سردیس‌ها، نشان افتخار کمیته بین‌المللی پارالمپیک به «محمود خسروی‌وفا» به موزه ورزش ایران اهدا شد.  

مجموع افتخارات و اقدامات مسوولان ورزش کشور در زمینه توسعه ورزش پارالمپیکی نشان از آن دارد که وزارت ورزش و جوانان به عنوان نماینده دولت در ورزش چشم بر روی تمام این افتخارآفرینی‌ها نبسته بلکه با کمک کمیته ملی پارالمپیک در حال کمک به ورزشکاران این حوزه برای درخشش در بازی‌های جهانی و آسیایی است.