مروری بر آثار مکتوب درباره امام حسن عسکری (ع)

به گزارش روز یک شنبه گروه فرهنگی ایرنا، در میان معصومین، امام حسن عسکری (ع)، امام یازدهم شیعیان، از شخصیت‌هایی است که کمتر به زندگی و آموزه‌های ایشان پرداخته شده است. با وجود پژوهش‌های دانشگاهی قابل توجهی که در این موضوع صورت گرفته، کتاب‌های منتشر شده کم شمار هستند و نشان دهنده این نکته که این زمینه نیاز به کار بیشتری دارد.

مروری بر آثاری که در یک سال اخیر درباره این شخصیت مهم تاریخی و مذهبی صورت گرفته است، به ما کمک خواهد کرد در ضمن شناخت بهتر ایشان، پژوهش‌ها و مطالعات بیشتری در این داشته باشیم.

امام حسن عسگری (ع) یازدهمین امام شیعیان اثنی عشری است. ایشان، بیشتر طول عمر خود را در حبس خانگی به سر برد؛ مخصوصا به دلیل قول مشهوری که بیان می‌کرد وی صاحب فرزندی خواهد شد که به ‌عنوان منجی آخرالزمان قیام خواهد کرد تا زمین را از عدالت پر کند. امام حسن عسگری (ع) طی سال‌های امامت خود در سامرا تحت محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی خلافت عباسیان می‌زیست. وی زیر نظر جاسوسان خلیفه‌های وقت بود؛ از این‌رو، نمی‌توانست با شیعیان ارتباط آزادانه داشته باشد و تنها خواص اصحابش با وی شخصا ارتباط داشتند. وی در سال ۲۶۰ ه‍.ق بر اثر خوراندن زهر بیمار شد. معتمد (۲۳۱-۲۷۹)، خلیفه عباسی، چند نفر مراقب به همراه پزشک و قاضی‌القضات را برای فریفتن مردم بر بالین حضرت فرستاد. در نهایت امام در اثر این بیماری در ۸ ربیع‌الاول آن سال به شهادت رسید.

کتاب زندگانی امام حسن عسکری (ع) از ولادت تا شهادت نوشته سید محمد کاظم قزوینی فرزند مرحوم آیت‌اللَّه حاج سید محمد ابراهیم موسوی حایری قزوینی از مشاهیر خطباء، محدثین، مبلغین، مروجین و نویسندگان معاصر در سال ۱۳۰۸ش به دنیا آمد و در سال ۱۳۷۳ در گذشت. او هفت سال در کویت اقامت کرد و به خدمات تبلیغی و تألیفی اشتغال داشت و پس از بازگشت به ایران و چند بار برای ارشاد و تبلیغ دین، به استرالیا سفر کرد.

کتاب حاضر روایتی از زندگانی امام حسن عسگری علیه‌السلام است که در یازده فصل به بیان مراحل زندگی ایشان پرداخته است. «ولادت امام حسن عسگری (ع)»، «نصوص بر امامت آن امام بزرگوار»، «امام حسن عسکری (ع) در وفات برادرش سید محمد»،  « نرجس خاتون»، «حضرت عسکری (ع) در رحلت پدر بزرگوارشان»، «حاکمان معاصر با امام حسن عسگری (ع)»، «یاران حضرت عسکری»، «میلاد امام مهدی (عج)»، «درباره نامه‌ها و سخنان امام حسن عسکری (ع)»، «کلمات قصار امام حسن عسگری (ع)»، «رحلت آن بزرگوار»، «پس از شهادت امام حسن عسگری (ع)»، «مشهد شریف والامقام و سیزده بار بازسازی‌ آن» عنوان‌های فصل‌های این کتاب هستند.

این کتاب با نام الامام الحسن العسگری من المهد الی اللحد، در سال ۱۴۱۳، در انتشارات دارالکتاب اسلامی لبنان به چاپ رسید و در سال‌های گذشته ترجمه‌هایی از این کتاب ارائه شده است اما حسین فریدونی، مترجم اثر فعلی که پیش از این نیز ترجمه دیگری از این کتاب را ارائه کرده بود، این نسخه را با تصحیح، مقابله و پانوشت‌ها و ویراستاری دقیق علی اکبر امیراقبال در اختیار مخاطبان قرار داده است.

 کتاب زندگانی امام حسن عسکری (ع) از ولادت تا شهادت، نوشته علامه محمد کاظم قزوینی، با ترجمه حسین فریدونی در ۳۳۴ صفحه توسط نشر آفاق به چاپ رسیده است.

وفاه ‌الامام ‌الحسن ‌بن ‌علی ‌العسکری (ع)، نوشته محمدبن‌عبدالله خطی‌بحرانی، از فقهای شیعه بحرین در قرن یازده و دوازده قمری است که به سرگذشت امام حسن عسکری (ع) امام یازدهم شیعیان پرداخته و و آن را تدوین کرده است. در این اثر نخست ابعاد زندگی امام عسکری (ع) را بر شمرده و کنیه‌ها و القاب ایشان را ذکر کرده و کلمات حکمت‌آمیز آن حضرت را بیان می‌کند. بخش بعدی مربوط به زندگی‌نامه اهل‌بیت (ع) است و در پایان نوشتار با آوردن متن اصلی کتاب وفات امام حسن عسکری (ع) محتویات این اثر را مورد بررسی قرار می‌دهد. متن زیارت امام ابی محمد، حسن بن علی العسکری (ع) در این مجموعه از مطالب ارزشمند به ‌حساب می‌آید.

وفاه ‌الامام ‌الحسن ‌بن ‌علی ‌العسکری (ع)، نوشته محمد بن ‌عبدالله خطی ‌بحرانی، با تحقیق ابراهیم سید صالح ‌شریفی، به زبان عربی در ۱۴۰ صفحه توسط انتشارات دار زین‌العابدین در قم به چاپ رسیده است.

آثار تلخیصی از کتاب زندگانی ۱۴ معصوم (ع)، تالیف شیخ عباس قمی نیز همواره بسیار مورد توجه بوده اند، در ماه های اخیر نیز دو اثر در این زمینه کار شده است که برگرفته از متن اثر شیخ عباس قمی بوده و به نوعی آثاری یکسان به شمار می‌آیند.

البته این نکته که چرا باید کتابی که به اشکال گوناگون در اختیار مخاطبان داشته باز هم منتشر شود و چندین ناشر در یک سال آن را به چاپ برسانند، سوالی بی پاسخ است.

کتاب خلاصه زندگانی امام حسن عسکری (ع)، یکی از آثار جالب توجه در ماه‌های اخیر است، این کتاب در شش فصل به ولادت، القاب و زندگی مادر این امام ارجمند و در ادامه آن به ویژگی‌های اخلاقی امام عسکری (ع) می‌پردازد. در دیگر بخش‌های این کتاب به بیانات حکمت‌آموز آن حضرت و در ادامه به وقایع شهادت ایشان پرداخته شده است و فصل پایانی که کوتاه ترین بخش اما منحصر به فرد است، درباره یاران امام حسن عسکری نوشته شده است.

خلاصه زندگانی امام حسن عسکری (ع)، با گردآوری زهرا احمدی در۵۰ صفحه توسط نشر سرمستان منتشر شده است.

کتاب زندگی امام حسن عسکری (ع)، اثر دیگری برگرفته از کتاب شیخ عباس قمی با گردآوری شیما امین است که با زبانی ساده و بیانی روان به رشته تحریر درآمده است. این کتاب در ۴۲ صفحه توسط نشر زرین‌آرا به چاپ رسیده است.

کتاب های کودک نیز از روند تکرار مصون نمانده اند، در یک سال اخیر ۵ اثر کودک نوجوان، دو کتاب شعر و سه کتاب داستانی، از زندگی امام حسن عسکری به چاپ رسیده است که این آثار به شدت به یکدیگر شبیه هستند.

کتاب مصور امام حسن عسکری، سرگذشت زندگی امام یازدهم شیعیان را در قالب اشعار کودکانه برای گروه سنی پیش از دبستان و دبستان تدوین کرده است. نخست به دنیا آمدن امام حسن عسکری (ع)، رفتار با محبت اهل مدینه، تبعید شدن پدر آن حضرت توسط خلیفه و بخشندگی و خوش‌خلقی امام یازدهم (ع)، زندانی شدن و در پایان قصه شهادت ایشان با مسمومیت زهر را روایت می‌کند. این کتاب یازدهمین شماره از مجموعه ۱۴ جلدی زندگی معصومین است که در هر جلد آن به زندگانی چهارده معصوم (ع) اشاره شده است.

کتاب مصور امام حسن عسکری، سروده نجمه‌السادات هاشمی با تصویرگری نفیسه صحرایی ، در ۱۲ صفحه رحلی توسط نشر حدیث نینوا به چاپ رسیده است.

کتاب زندگی‌نامه امام حسن عسکری (ع)، نوشته مجتبی عبدی‌ اسکندری‌ تربقان، شعر مریم جباری و تصویرگری زهره سیدمراغه، در ۱۲ صفحه توسط نشر آفرین‌گل  منتشر شده است.

معصوم سیزدهم: زندگی‌نامه حضرت امام حسن عسکری (ع)، نوشته عباس داداش‌زاده، به ویراستاری مرجان نجارخراسانی و تصویرگری جلال پیرمرزآباد است که توسط نشر میامین به چاپ رسیده است.