ارشک و تولد دولت اشکانی

آفتاب‌‌نیوز :

«ارشک (اشک) رییس قبیله‌ای به نام پرنی بود که مردمی کوچ‌نشین و از قبایل نیمه‌بدوی شمال خراسان به‌ شمار می‌رفتند و در دشت‌ها و کوه‌های آن ناحیه در رفت‌وآمد بودند. اصل و تبارشان به آن گروه از ایرانی‌هایی می‌رسید که چند قرن قبل‌تر در شمال و شرق پارت مستقر شدند و سال‌های طولانی مطیع مادها و بعد پارس‌ها بودند. هر چند بعدها که خودشان به قدرت و ثروت رسیدند و شاهنشاهی اشکانی را برپا کردند مدعی شدند که اصل و نسب‌شان به شاهان بزرگ هخامنشی می‌رسد و از این ‌رو وارث مشروع و شایسته سلسله ایرانی پیشین و فرمانروای بحق آسیا هستند.

سوارکارانی بسیار ماهر و جنگجویانی بی‌باک و بی‌رحم بودند و به خاطر زندگی سخت و پرخطری که داشتند مرگ را همنشین جدانشدنی خود می‌دیدند. نه از دولت سلوکیان فرمان می‌بردند و نه حاکم دست‌نشانده آنان در خراسان را جدی می‌گرفتند و از هر فرصتی برای ایجاد ناامنی و یورش به شهرهای بزرگ و پادگان‌های نظامی استفاده می‌کردند. از این‌ رو برخی مورخان عصر باستان که نوشته‌های‌شان تفکر حاکم بر فضای اشرافی دربار سلوکی را بازتاب می‌دهد، پرنی‌ها را گروهی راهزن بی‌سروپا و برخی دیگر هم قبیله‌ای یاغی و رام‌نشدنی توصیف کرده‌اند.

به هر رو، تضاد میان شهرنشین‌های وابسته به دولت سلوکی و قبایل کوچ‌نشین خو گرفته به آزادی ادامه یافت تا این که سد قدرت سلوکیان در شرق ترک برداشت و چند نافرمانی کوچک و یک شورش بزرگ و پردامنه در خراسان آغاز شد. در آغاز، پرنی‌ها دخالتی در این شورش‌ها نداشتند و در حاشیه جریان حوادث بودند. اما ارشک از این آشفتگی‌ها و ناآرامی‌ها بهره برد و به هدف به دست آوردن قلمرویی تازه و فضایی بیشتر، قوم و قبیله‌اش را به سمت نواحی جنوبی رود اترک هدایت کرد (طبیعی بود که هرچه جمعیت‌شان بیشتر می‌شد نیاز به فضای بیشتری برای زندگی پیدا می‌کردند.) هر چند جزییات ماجرا و چگونگی درگیری‌های این سال‌ها معلوم نیست و بسیاری چیزها در تاریکی مانده و خواهد ماند، تا این حد می‌دانیم که در نهایت ارشک - گویا با یاری برخی ایرانیان شهرنشین پارت که از حکومت سلوکیان دلزده بودند - حاکم یونانی و خودمختار خراسان را کشت، بر بخشی از شمال ایالت مسلط شد و سنگ بنای شاهنشاهی بزرگ و بالنده‌ای را گذاشت که به افتخار و احترام خود او اشکانی نام گرفت.

یوزف ولسکی در کتاب شاهنشاهی اشکانی می‌نویسد: «جریان رویدادها ما را به این نتیجه می‌رساند که اشک شخصیتی نابغه بوده است و به هر حال پیوندهای او و نیز پیوندهای جانشینانش با پس‌منطقه شمالی ایران چنان بوده که بر این صفت او اصرار ورزیم. اخلاص پرنی‌ها - پارت‌ها نسبت به اشک، اگر نگوییم پرستش شخصیت او، که منابع بارها به آن اشاره کرده‌اند، نمایانگر تاثیر شدیدی است که او بر معاصران و بر اعقاب خود داشته است.»