عراقچی در قفقاز؛ اما و اگرها در باره طرح ایران برای قره‌باغ

عباس عراقچی، معاون امور سیاسی وزیر امور خارجه و "نماینده ویژه حسن روحانی در امور قره‌باغ" پس از مذاکره با مقام‌های آذربایجان و روسیه در باکو و مسکو  صبح روز جمعه با هیات همراه خود با مقام‌های ارمنستان دیدار کرد.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

عراقچی و هیئت همراه او در باکو با سران آذربایجان ملاقات کرد اما در مسکو نتوانست با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه دیدار کند و به جای او با آندری رودنکو نماینده ویژه روسیه در امور قره‌باغ گفتگو کرد.

لاوروف به دلیل ابتلا به کرونا در قرنطینه به سر می‌برد. اما وزیر خارجه روسیه از قرنطینه به تلاش‌های دیپلماتیک خود برای یافتن یک راه حل مسالمت‌آمیز در بحران قره‌باغ ادامه می‌دهد. او در نخستین روزهای قرنطینه با مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه پیرامون قره‌باغ تلفنی رایزنی کرد.

طرح صلح ایران چیست؟

تمایل ایران برای میانجی‌گری بین آذربایجان و ارمنستان بر کسی پوشیده نیست اما آیا ایران از چنین ظرفیتی برخوردار است و واکنش دو کشور درگیر چه بوده است؟

به گفته معاون وزیر خارجه ایران "پایان ‌دادن به اشغال اراضی جمهوری آذربایجان، رعایت حقوق اقلیت‌ها و حقوق بشردوستانه، ترک مخاصمه و آغاز گفت‌ و گو‌ها با کمک کشور‌های تاثیر‌گذار تضمین‌کننده صلح" از جمله عناصر مهم طرح ابتکاری ایران است.

عباس عراقچی، معاون امور سیاسی وزیر امور خارجه و "نماینده ویژه حسن روحانی در امور قره‌باغ"

عراقچی در سفر به باکو از جمهوری آذربایجان به عنوان کشوری دوست و همسایه یاد کرد و گفت ایران از تلاش جمهوری آذربایجان برای آزادسازی شهرها و مناطق اشغالی‌اش حمایت کرده‌ است. به گفته او تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان یک اصل مهم است که باید حفظ شود. مقامات آذربایجان از این سخنان فرستاده ویژه روحانی به باکو استقبال کردند اما درباره ابتکار ایران برای صلح در قره‌باغ اظهارنظر قطعی نکردند.

عراقچی ابتکار صلح ایران برای آتش‌بس در قره‌باغ را روز جمعه به زهراب مناتسکانیان وزیر خارجه ارمنستان هم ارائه کرد. در دیدار عراقچی با طرف ارمنی نسبت به "انتقال تروریست‌های بین‌المللی از خاورمیانه به منطقه" نیز ابراز نگرانی شد.

وزیر خارجه ارمنستان تأکید کرد: «ارمنستان حساسیت‌های ایران را در رابطه با تهدیدهای جدید امنیت منطقه می‌فهمد و از نقش ایران در حفظ ثبات منطقه‌ای و صلح استقبال می‌کند.»

او موضع ایران را "سازنده و مسئولانه" توصیف کرد و قول داد طرح ایران را با دقت بررسی کند.

ارمنستان تنها در قالب گروه مینسک آتش‌بس را قبول می‌کند

وزیر خارجه ارمنستان تنها وعده "بررسی دقیق" طرح ایران را داد. او در عین حال درباره راهکار حل مناقشه قره‌باغ‌ گفته است روسای مشترک گروه مینسک (روسیه، فرانسه و آمریکا) تنها قالب‌های توافق شده بین‌المللی برای میانجی‌گری و مذاکرات هستند. وزیر امور خارجه ارمنستان با این سخنان رسما تاکید کرد که کشورش تنها میانجی‌گری گروه مینسک را می‌پذیرد.

عباس عراقچی پس از دیدار از باکو، مسکو و ایروان به آنکارا سفر خواهد کرد تا به تشریح طرح ابتکاری پیشنهادی ایران برای حل مناقشه قره‌باغ بپردازد. 

سفر عباس عراقچی به منطقه در حالی صورت گرفته است که رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران نسبت به "همکاری نظامی آذربایجان و ترکیه و اسرائیل" در عملیاتی که در نزدیک مرزهای ایران جریان دارد ابراز نگرانی کرده‌اند و هدف نهایی این عملیات را متوجه جمهوری اسلامی دانسته‌اند. سایت مشرق در این رابطه نوشته است: «ائتلاف دولت آذربایجان، ترکیه و رژیم صهیونیستی (اسرائیل) به همراه عناصر تروریستی تحت فرمان آنان به بهانه آزادسازی منطقه قره باغ بازی خطرناکی را در شمال رود ارس آغاز کرده‌اند و روند تحولات میدانی هم به خوبی نشان داده تمرکز این ائتلاف در کوتاه مدت و بلند مدت بر روی مناطق مرزی شمال غرب کشورمان است».

در این گزارش پیشروهایی ارتش آذربایجان در جنوب قره باغ "خطرناک و معنی دار" و در راستای تمرکز در امتداد مرز ایران، (سیطره بر ۸۶ کیلومتر نواری مرزی مشترک با ایران)" تلقی شده و افزایش "شلیک ها از منطقه به سمت اراضی کشاورزی و مناطق مسکونی مرزی" ایران به این پیشروی‌ها نسبت داده شده است. 

نگرانی سایت نزدیک به سپاه تا حدی است که گزارش آن حتی پرواز شناسایی پهپادهای آذربایجان بر فراز مواضع نیروهای ارمنستان را هم تلاش احتمالی اسرائیل برای تصویربرداری و جمع‌آوری اطلاعات از نواحی مرزی ایران معرفی کرده است.

استقرار نیروهای روسیه در مرز قره‌باغ؟

روسیه تاکنون در جنگ قره‌باغ مداخله نکرده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه تا کنون بارها قید کرده است که مسئله قره‌باغ ارتباطی به دفاع از امنیت کشور ارمنستان ندارد.

نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان در تفسیر پخش تصاویری از حضور نظامیان روسی در منطقه قره‌باغ گفته است این مسئله هیچ خبر تازه‌ای نیست، مرزبانان روسی همیشه در مرزهای مشترک ارمنستان با ایران و ترکیه  و همچنین مرز ارمنستان با قره‌باغ مستقر بودند.

پاشینیان در اوایل اکتبر موضوع استقرار نیروهای حافظ صلح روسی در منطقه را هم مطرح کرده بود.

احتمال سقوط شوشا 

در تازه‌ترین تحولات جنگ قره‌باغ منابع ارمنی از احتمال سقوط شهر شوشا خبرداده‌اند.

آرتسرون هواناسیان سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان اعلام کرده است که در حال حاضر نبردها در روستاهای چاناقچی، دمیرچی‌لر و سیغیناق در نزدیکی شوشا ادامه دارد. 

آراییک هارتونیان، رهبر خودخوانده قره‌باغ کوهستانی هم تایید کرده است که ارتش آذربایجان در ۵ کیلومتری شوشا مستقر شده و در آستانه ورود به این شهر قرار گرفته‌اند. او گفته است شوشا اهمیت سمبلک برای ارمنی‌ها دارد. این شهر سمبل پیروزی ارمنستان به آذربایجان توصیف می‌شد. هارتونیان ارمنی‌ها را برای دفاع از شوشا فراخوانده است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

آذربایجان با کنترل شهر شوشا می‌تواند سرنوشت جنگ را تغییر دهد. تصرف شوشا اهمیت استراتژیک برای نیروهای آذربایجان دارد و راه را برای تصرف شهر خانکندی، مرکز قره‌باغ کوهستانی هموار می‌کند.

هارتونیان گفته است که هرکس شوشا را کنترل کند قره‌باغ را کنترل خواهد کرد.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  منطقه ناگورنو قره‌باغ

  بر اساس حقوق بین‌الملل منطقه قره‌باغ متعلق به جمهوری آذربایجان است. اما ارمنی‌ها بر این باورند که در دوران استالین این منطقه ارمنی‌نشین به"ناحق" به آذربایجان داده شده است. پس از ‌نخستین جنگ در سال ۱۹۹۰ و به‌رغم آتش‌بس در سال ۱۹۹۴، درگیری‌های پراکنده میان ارتش آذربایجان و نیروهای نظامی و شبه‌نظامی ارمنی در نواحی مرزی به دفعات رخ داده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مذاکرات بی‌نتیجه

  الهام علی‌اف (راست) رئیس جمهور آذربایجان و نیکولا پاشینیان (چپ) رئیس جمهور ارمنستان در کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۲۰

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  درگیری نظامی میان آذربایجان و ارمنستان

  سربازان آذربایجان در منطقه مرزی قره‌باغ با خمپاره مواضع ارتش ارمنستان را هدف قرارداده‌اند. تا کنون ده‌ها نفر کشته و مجروح شده‌اند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  هر دو سو بر طبل جنگ می‌کوبند

  ارمنستان با اعلام وضعیت جنگی دست به سربازگیری زده و نیروهای ذخیره خود را فعال کرده است. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد از روسای جمهوری دو کشور متخاصم خواسته که هر چه زودتر به درگیرهای نظامی پایان دهند. راه‌حل سازمان ملل برپایی مذاکرات صلح و اعزام ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا به منطقه است. اتحادیه اروپا نیز خواهان برقرار آتش‌بس فوری شده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  افزایش احساسات ملی‌گرایی

  تجمع مردم در باکو؛ بسیاری در آذربایجان خواهان الحاق قره‌باغ به این کشور هستند و حضور نیروهای ارمنی در این منطقه را "اشغال" بخشی از سرزمین خود می‌دانند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  توپخانه آذربایجان

  به گفته ناظران بین‌المللی با توجه وضعیت موجود در منطقه و منافع متفاوت و بعضاً متناقض کشورهای درگیر، در این مناقشه طرفی به پیروزی نظامی دست‌ نخواهد یافت و تنها باید در پی راه‌حلی سیاسی بود.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  جنگی ریشه‌دار

  آمریکا و اتحادیه اروپا کشورهای ثالث را از مداخله مستقیم در این نزاع برحذر داشته‌اند. اما ترکیه در سال‌های گذشته دست به تجهیز ارتش آذربایجان زده است و نیروهای ارتش روسیه نیز در ارمنستان پایگاه دارند. روسیه حدود ۳۵۰۰ سرباز در منطقه گیومری و ایروان مستقر کرده است. نیروهای روسیه در ارمنستان مجهز به واحدهای تانک، پدافند موشکی و ده‌ها هواپیمای جنگی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  انهدام تانک آذربایجان

  وزارت دفاع ارمنستان با انتشار شماری عکس و ویدئو مدعی شد که برخی از تانک‌ها و خودروهای زرهی آذربایجان را منهدم کرده است.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  خسارت مالی و جانی

  اولینا هوهانیشیان، ۷۰ ساله، در دهکده‌ای در منطقه قره‌باغ زندگی می‌کند. به گفته او جنگ برای ساکنان این منطقه جز ویرانی چیزی در پی ندارد. جمعیت منطقه قره‌باغ حدود ۱۴۵ هزار نفر است که اکثراً ارمنی هستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  فرار از مناطق جنگی

  نزاع بر سر منطقه قره‌باغ ۳۰ سال است که ادامه دارد. آتش‌بس میان دو کشور در سال ۱۹۹۴ این امید را بوجود آورد که راه‌حلی سیاسی یافته شود، اما درگیری‌های پراکنده در سال‌های گذشته نشان داد که هیچ‌یک از طرفین در پی حل بحران نیستند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  سربازگیری

  هر دو کشور پس از آغاز نبردها دست به سربازگیری زده‌اند. ارمنستان که دارای ارتش کوچک‌تری در مقایسه با آذربایجان است، از مردان خواسته است که داوطلبانه به ارتش این کشور بپیوندند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  نبرد در مناطق مرزی

  آذربایجان بارها گفته است که صلح دائمی در گرو بازگرداندن منطقه قره‌باغ به آذربایجان و پایان "اشغال" این منطقه توسط ارمنستان است. جنگ میان دو کشور در سال ۱۹۹۰ حدود ۳۰ هزار کشته بر جا گذاشت. در آن زمان نیز روسیه از ارمنستان طرفداری کرد. مذاکرات سرانجام در سال ۱۹۹۴ با توافقی بر سر آتش‌بس به پایان رسید، اما تنش‌ها هم‌چنان بر جا ماند.

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مردان جوان در ایروان، آماده پیوستن به ارتش ارمنستان

  مقامات ارمنستان گفته‌اند که در صورت ادامه نبردها از روسیه کمک خواهند گرفت. سفیر ارمنستان در مسکو تاکید کرد که پایگاه روسیه در منطقه گیومری یکی از فاکتورهای تامین امنیت در قفقاز به شمار می‌‌آید. ماموریت سربازان روسی در ارمنستان تا سال ۲۰۴۴ در نظر گرفته شده است

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  مقایسه میان دو کشور

  ارمنستان: جمعیت؛ ۲ میلیون و ۹۵۸ هزار نفر/ مساحت ۲۹۷۴۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۱۲ میلیارد دلار/ ارتش ۴۷ هزار نفر/ بودجه ارتش ۶۳۴ میلیون دلار آذربایجان: جمعیت ۱۰ میلیون و ۲۳ هزار نفر/ ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع/ تولید ناخالص داخلی ۵/ ۳۷ میلیارد دلار/ ارتش ۲۱۶ هزار نفر/ بودجه ارتش ۲/ ۲ میلیارد دلار داده‌ها از مرکز آمار آلمان

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  طرفداری رئیس جمهور ترکیه از آذربایجان

  رجب طیب اردوغان درباره درگیری‌های اخیر گفت: «ترکیه به ایستادن در کنار برادران آذربایجانی با تمام امکانات خود ادامه می‌دهد. فقط با عقب‌نشینی فوری ارمنستان از مناطق اشغال شده آذربایجان است که منطقه روی صلح و ثبات را خواهد دید.»

• قفقاز؛ سرزمین زخم‌های قدیمی

  استقبال از سربازان آذربایجان

  تبادل آتش میان نیروهای دو کشور در روز یک‌شنبه ۲۷ سپتامبر آغاز شد. هر دو طرف دیگری را مسئول شروع جنگ می‌دانند. روسیه و ایران به عنوان همسایگان این کشورها پیشنهاد میانجیگری داده‌اند.