ایران و انتخابات آمریکا بخش پنجم؛ پیروزی ریگان در دوران جنگ با عراق

ایران و انتخابات آمریکا بخش پنجم؛ پیروزی ریگان در دوران جنگ با عراق

• رضا شادمان
• روزنامه‌نگار

۴ ساعت پیش

انتخابات امسال آمریکا برای ایران اهمیت ویژه‌ای دارد. اما تحولات سیاست داخلی و خارجی آمریکا و انتخاب ریاست جمهوری که برای چهار سال قدرت را به دست می‌گیرد دهه‌ها است که برای مردم ایران و حکومت‌ها اهمیت داشته است. در مجموعه گزارش‌هایی روابط ایران و آمریکا و سیاست‌های دولت‌های این کشور در امور ایران از دوران مشروطه تا امروز مرور شده است.

ایران و انتخابات آمریکا:

• بخش اول: 'فوج نجات' و دوران کوتاه خوش‌بینی
• بخش دوم: پیروزی آیزنهاور و آغاز 'عشق و نفرت'
• بخش سوم؛ کمک شاه به ستاد نیکسون، پیام خمینی به کندی
• بخش چهارم؛ آمدن جیمی کارتر و انقلاب در ایران

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

مناظره میان جیمی کارتر و رونالد ریگان در کلیولند

در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، سیاست خارجی نامزدها معمولا عاملی تعیین کننده نبوده، مگر یک بار، که از قضا ایران در آن نقشی اساسی داشت. سیزدهم آبان ۱۳۵۸ (۴ نوامبر ۱۹۷۹) دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، سفارت آمریکا در تهران را اشغال کردند و کارکنانش را به گروگان گرفتند. سال بعد (۱۹۸۰)، سال انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا بود. رونالد ریگان، نامزد حزب جمهوری‌خواه، درصدد بود جای جیمی کارتر را در کاخ سفید بگیرد.

• پوشش انتخابات ۲۰۲۰ آمریکا در بی‌بی‌سی فارسی

نتیجه انتخابات این‌بار تا اندازه زیادی در گروی این بود که کدام نامزد خواهد توانست گروگان‌ها را آزاد کند و به خانه برگرداند.

گروگان‌ها هنوز در ایران اسیر بودند و نه عملیات نظامی آمریکا در طبس، و نه مذاکرات پشت پرده، راه به جایی نبرده بود. محبوبیت کارتر با سرعت افت می‌کرد: حکومت شاه در دوران ریاست جمهوری او سرنگون شده بود، و سفارت آمریکا هم در همان زمان به تصرف اسلام‌گرایان خشمگین درآمده بود.

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

گروگان‌گیری در سفارت آمریکا در ایران، ۱۳ آبان ۱۳۵۸

کابینه کارتر پشت پرده مذاکرات فشرده‌ای را با حکومت ایران دنبال می‌کرد و تقریبا به نتیجه رسیده بود. اما «سورپرایز اکتبر» در راه بود، و برای اولین‌بار در تاریخ آمریکا، این سورپرایز را جمهوری اسلامی ایران رقم می‌زد.

اصطلاح غافلگیری یا «سورپرایز اکتبر» از دهه ۱۹۷۰ در فرهنگ سیاسی آمریکا پیدا شد. این اصطلاح یعنی در ماه پیش از برگزاری انتخابات، حادثه پیش‌بینی نشده‌ای رخ بدهد که سرنوشت انتخابات را از این رو به آن رو کند.

در سال ۱۹۷۲، اکثریت مردم آمریکا ازجنگ ویتنام و درگیری مرگبار نیروهای ایالات متحده در باتلاق این جنگ دلزده و بیزار بودند. ریچارد نیکسون رئیس جمهوری وقت، هر روز در نظرسنجی‌ها بیشتر افول می‌کرد.

در ماه اکتبر آن سال، که انتخابات ریاست جمهوری سه روز پس از پایان آن ماه برگزار می‌شد، اعلام کرد که به‌زودی جنگ ویتنام به آخر می‌رسد، و مذاکرات موفق صلح با دولت ویتنام شمالی که آمریکا با آن در جنگ بود، به نتیجه رسیده است. اعلام همین خبر باعث شد ورق انتخابات به سود نیکسون برگردد، و برای بار دوم به ریاست جمهوری برسد. البته هرچند بعدا معلوم شد توافقی در کار نبوده و جنگ ویتنام سه سال دیگه ادامه پیدا کرد.

یک سورپرایز اکتبر بسیار معروف دیگر، در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا اتفاق افتاد. هیلاری کلینتون نامزد حزب دموکرات، در همه نظرسنجی‌ها از دونالد ترامپ، که در شرایطی عجیب نامزد جمهوری‌خواهان شده بود، جلو بود و تقریبا همه حتم داشتند که برنده انتخابات خواهد بود. اما دو روز مانده به پایان ماه اکتبر و و کمتر از یک هفته به روز انتخابات، رئیس پلیس فدرال آمریکا (اف بی آی) به شکلی ناگهانی اعلام کرد که پرونده ایمیل‌های خانم کلینتون هنوز در دست تحقیق و تفحص است. این ضربه‌ای ناغافل و کاری به کارزار خانم کلینتون بود، و گرچه او نزدیک به سه میلیون رای بیشتر از دونالد ترامپ آورد، در شمارش آرای کالج الکترال، بازنده شد و آقای ترامپ به کاخ سفید رفت.

اما سورپرایز اکتبر جمهوری اسلامی برای انتخابات آمریکا، در سال۱۹۸۰ اتفاق افتاد. رونالد ریگان، نامزد حزب محافظه‌کار در ماه اکتبر آن سال خبر داد که اقداماتی برای رهایی گروگان‌ها در جریان است. البته این اقدامات را دولت کارتر داشت انجام می‌داد. نظریات توطئه مثل قارچ همه جا پخش شد: اینکه نزدیکان ریگان پنهانی با سران جمهوری اسلامی دیدار کرده بودند و در ازای وعده‌هایی، از آنها قول گرفته بودند که خبر به نتیجه رسیدن مذاکرات در باره آزادی گروگان‌ها را درست روز پس از انتخابات آزاد کنند، تا این موفقیت به نام کارتر ثبت نشود. تصادف بود یا تبانی، در نهایت نتیجه مذاکرات محرمانه ای که بین ایران و آمریکا جریان داشت، درست یک روز پس از انتخابات اعلام شد. جیمی کارتر باخت و ریگان به کاخ سفید رفت.

منبع تصویر، Getty Images

انتخاب رونالد ریگان به ریاست جمهوری آمریکا در شرایطی اتفاق افتاد که عراق به خاک ایران حمله کرده بود و جنگی درگرفته بود که قرار بود هشت سال به درازا بکشد. رونالد ریگان بعدا گفت که هیچ‌یک از دو طرف نباید برنده جنگ باشد. چنین بود که در عین حمایت از عراق، با جمهوری اسلامی هم معامله جنجالی اسلحه ترتیب داد.

درسال‌های بعد، انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باز هم معادلات سیاسی ایران را تغییر داد.

بیشتر بخوانید:

• رونالد ريگان؛ احيا کننده غرور آمريکايی
• رونالد ريگان درگذشت