کابوس سیل و ساماندهی رودخانه‌های هرمزگان

به گزارش ایرنا، درحال حاضر بیش از ۲۰ هزار کیلومتر رودخانه در هرمزگان وجود دارد که پنج هزار کیلومتر از این رودخانه‌ها نزدیک مراکز جمعیتی و مهم هستند لذا برای جلوگیری از هرگونه خسارت جانی و مالی و همچنین حفظ سرمایه‌های ملی دراین بخش بویژه پل ها و آبنماها ساماندهی آن‌ها یک ضرورت است.
طبق اظهارات مسوولان استان هرمزگان، مطالعات رودخانه‌های مهم و نزدیک مراکز جمعیتی هرمزگان از ۲ سال پیش آغاز شده و تاکنون مطالعه هزار و ۵۰۰ کیلومتر از این رودخانه‌ها به پایان رسیده و مابقی تا پایان سال ۱۴۰۰ این طرح به پایان می‌رسد.
طغیان رودخانه‌ها و سیلاب در اواخر سال گذشته و اوایل سالجاری خسارت‌های جانی و مالی زیادی را برای هرمزگان به بار آورده است که آخرین حادثه مربوط به جان باختن ۲ خواهر ۹ و ۲۱ ساله در روستای دهنه سهراب شهرستان بشاگرد به هنگام تماشای سیلاب، به دلیل طغیان آب رودخانه و سقوط در آن بوده است.
همچینن به دلیل نصب نکردن علایم هشدار، خبر غرق شدن جوان ۲۰ ساله در رودخانه «سیخوران» از توابع دهستان سیاهو شهرستان بندرعباس در ۱۹ مرداد سال گذشته منتشر شد.
 در اواخر سال گذشته و فروردین ماه سالجاری بود که بر اثر شدت بارندگی شاهد طغیان رودخانه‌های فصلی و خسارت سیلاب به چند محور ارتباطی در شرق و غرب هرمزگان و قطع مسیرها با مرکز استان بودیم.
در بارندگی سال گذشته بود که علاوه بر قطع راه‌های مختلف استان هرمزگان جاده ارتباطی بندر شهید رجایی بزرگترین بندرکانتینری ایران نیز به دلیل آبگرفتگی شدید مسدود شد که پس از چند ساعت با تلاش نیروهای راهداری بیشتر محورهای مسدود بازگشایی شدند. 
همچنین در اواخر سال گذشته طبق بیان فرماندار وقت میناب، بارندگی و طغیان رودخانه‌ها و آب گرفتگی به مناطق «جو محله»، سیلاب به جاده‌ها، تاسیسات و منازل روستاهای «تلنگ دهگانه»، «کهنه شهر کرگان»، «سرشیفت» و «شمیلو» و تاسیسات و راه‌های ارتباطی روستاهای این شهرستان ۲۲۰ میلیارد ریال خسارت زد.
 فرماندار سیریک نیز در ۲۱ دیماه ۹۸ اعلام کرده‌بود که سیلاب و طغیان رودخانه‌ «چالاک»، راه ارتباطی ۱۶ روستای این شهرستان را قطع و به روستاهای بخش «بمانی»، «دودر»، «کنارجو»، «زمین ملا»، «سرگلم» و روستای «لبنی بالا»، «مهمانی»، «گرائیگ»، «پاراف»، «سردرنگ»، «گوجگ»، «میاندر»، «جوشکی»، «دل آسا»، «گدو»، «پگو» و «قلموئی»، بندرکوهستک، سیریک، گروگ و روستاهای «مهرگی»، «سرگلم»، «کنارجو»، «شهید مردان»، «سیکوئی»، «گز»، «کردر» و «پگو» و ۳۵ منزل در شهر و تاسیسات زیربنایی سیریک شامل راه‌های روستایی، برق و کشاورزی به ارزش ۱۲۰ میلیارد ریال خسارت زده بود.
همچنین سنگین تر از همه این موارد وقوع بارندگی سیل آسا در دیماه ۹۸ در شرق هرمزگان بویژه جاسک بود که خسارت‌های بسیاری به خانه‌های روستایی، تاسیسات آبرسانی و برق، ابنیه و جاده‌ها درمنطقه جاسک و بشاگرد وارد کرده است و طبق اعلام معاون امور عمرانی استانداری هرمزگان، براساس برآوردهای نهایی، سیل اخیر ۱۵ هزار و ۶۱ میلیارد و ۷۵۴ میلیون ریال به استان خسارت وارد کرد.
به موجب وقوع این سیل راه‌های ارتباطی جاسک با مرکز استان و دیگر شهرهای هرمزگان قطع شد و به اهالی روستاهای سیل زده و در معرض سیل دستور تخلیه داده شد.

تغییر بستر رودخانه‌ها ممنوع است

به گفته معاون طرح وتوسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان هرگونه تغییر در مجرا و بستر رودخانه‌ها ممنوع بوده و اگر تغییراتی انجام شود، نیازمند موافقت وزارت نیرو است لذا بر اساس معیارهای فنی و تخصصی، انتخاب مسیر برای ساماندهی رودخانه‌ها معنی ندارد و تغییر در بستر و حریم رودخانه‌ها جایز نیست.
محمد رنجبر در این خصوص با اشاره به بازدیدی که از طرح ساماندهی رودخانه بردول پارسیان صورت گرفت، بیان داشت: درپی بارندگی‌های آذرماه سال گذشته (۹۸)، سیلاب وارد مسیل شرقی و غربی محدوده رودخانه بردول پارسیان شد و بر این باوریم که امکان بروز آسیب‌ها و خسارات جبران ناپذیری در آینده برای مردم وجود دارد.
وی ادامه داد: زمین‌های مسیر طرح ساماندهی رودخانه بردول پارسیان بدون اخذ استعلام از آب منطقه ای توسط شورای شهر و شهرداری منطقه به مردم واگذار شده و در همین راستا طرح ساماندهی این رودخانه در ۲ مرحله توسط شرکت‌ آب منطقه ای هرمزگان آغاز شده که با انجام آن جهت رفع خطر سیلاب برخی از قطعه ها تفکیک شده در این مسیر از بین خواهدرفت.
معاون طرح وتوسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان اظهارداشت: مرحله نخست این طرح از پایین دست رودخانه بردول تا محور پارسیان - بندرلنگه به طول ۹۰۰ متر با اعتبار ۳۰ میلیارد ریال است که تاکنون بیش از ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
رنجبر یادآورشد: هم اکنون عملیات ۲۰۰ متر از مسیر یادشده نیز به صورت کامل پایان یافته و ۹۰ درصد عملیات خاکی ۷۰۰ متر باقی‌مانده نیز انجام شده و پوشش سنگی آن درحال انجام است.
معاون طرح وتوسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان اظهارداش: این طرح تاکنون با برخی از تعرض‌ها از جمله واگذاری بدون استعلام شهرداری و شورای شهر زمین‌های موجود در بستر رودخانه به مردم روبرو بوده که باعث کندی در اجرای آن شده است.

ضرورت ساماندهی حریم تمامی رودخانه‌های هرمزگان

وجود خلاقیت و نوآوری در طرح ساماندهی تمامی رودخانه‌های فصلی و دائمی استان هرمزگان با توجه به باران‌های سیل آسا و طغیان رودخانه‌ها یک امر ضروری به نظر می‌رسد بنا براین در هر منطقه از استان هرمزگان باتوجه به نیازهای موجود، می‌توان تمامی مسائل را رعایت کرد به نحوی که حتی هر طرح از جانب ساماندهی رودخانه‌ها می‌تواند پیوست های گردشگری، اجتماعی و اقتصادی را نیز به دنبال داشته باشد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای هرمزگان در همین زمینه گفت: نابسامانی برخی از رودخانه‌های اشتان باعث شده امسال بسیاری از روستاها در معرض سیلاب قرار گیرند، از همین روی مطالعات طرح ساماندهی رودخانه «تلنگ و جو محله» میناب انجام شده و بزودی اقدام‌های لازم در خصوص اجرای این طرح انجام خواهد شد.
هوشنگ ملایی، همچنین به ساماندهی رودخانه «مراد آباد» حاجی آباد اشاره کرد و افزود: مشاور درحال بررسی و مطالعه طرح ساماندهی این رودخانه است و راهکارهایی نیز ارائه کرده که در این خصوص باید همواره زیباسازی و حفظ فضای شهری مدنظر قرار گیرد.
این مسوول تصریح کرد: همچنین در خصوص انجام مطالعات تحلیلی حد بستر و حریم و ساماندهی رودخانه ها و مسیل های شهر بندرعباس نیز از جمله خور گورسوزان صورت گرفته، چرا که این خور هم به هنگام بارندگی مشکلاتی را برای مردم ساکن اطراف آن ایجاد می‌کند.

۵۰ میلیارد ریال اعتبار صرف لایروبی رودخانه « گز» سیریک

ساماندهی و لابروبی رودخانه‌های شرق هرمزگان از جمله رودخانه گز شهرستان سیریک، یکی از خواسته‌های دیرین مردم این منطقه بوده وسال گذشته این رودخانه بدلیل رویش درختان خودرو و گرفتگی دهانه های رودخانه با شن وماسه خسارت‌های زیادی را به بارآورده است.
فرماندار سیریک که از نزدیک شاهد وقوع این حوادث بوده در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: عملیات اجرایی لایروبی رودخانه گز که همواره در فصل بارندگی مشکلاتی را برای مردم در این شهرستان ایجاد می‌کرد با اعتبار ۵۰ میلیارد ریال از اول آبانماه جاری آغاز شد.
احمد جمالدینی افزود: این میزان اعتبار از محل اعتبارات آب منطقه‌ای، شیلات و پرورش دهندگان سایت پرورش میگوی شهرستان سیریک اختصاص یافت که با ساماندهی رودخانه‌های «گز»، «مَرِگ» و «دِهارن» شامل لایروبی، ساخت سد خاکی و خاک برداری، یکی از کانون‌های اصلی بحران در فصل زمستان برطرف می‌شود.
وی اظهارداشت: با اجرای این طرح بیش از ۱۵ هزار نفر از اهالی روستای بخش مرکزی، هزار و ۵۰۰ هکتار استخر پرورش میگو و ۲ هزار هکتار زمین‌های کشاورزی از خطر طغیان و تخریب رودخانه ایمن می‌شوند. 
نماینده عالی دولت در شهرستان سیریک ادامه داد: از ۲ سال گذشته تاکنون همچنین طغیان رودخانه‌های گز، مَرِگ و دِهارن افزون بر ۲۰۰ میلیارد ریال خسارت به تاسیسات آب، برق، مخابرات، راه‌های روستایی، زمین‌های کشاورزی و منازل مسکونی وارد کرده است.

اقدام‌های آب منطقه ای برای جلوگیری از خسارت‌های احتمالی
پس از بارندگی‌های سال‌های گذشته در استان هرمزگان و بروز خسارت ناشی از وقوع سیلاب در برخی از مناطق هرمزگان؛ شرکت آب منطقه‌ای اقدام‌هایی را برای جلوگیری از خسارت احتمالی در دستورکار خود قرار داد.
معاون طرح وتوسعه آب منطقه ای هرمزگان دراین باره می‌گوید: برای جلوگیری یا کاهش خسارت به مراکز جمعیتی و زمین‌های کشاورزی درپی وقوع سیلاب نیاز به اجرای طرح‌های ساماندهی رودخانه‌ها، ایجاد دایک حفاظتی و احداث سد برای مهار روان‌ آب‌ها وجود دارد.
 محمد رنجبر ، با بیان اینکه در هفت ماه گذشته نیز بیش از ۲۴ کیلومتر از رودخانه‌های هرمزگان لایروبی و ساماندهی شدند، گفت: در هنگام سیلاب با تلاش نیروهای منطقه‌ای هرمزگان، چهار کیلومتر از رودخانه گابریک و یک کیلومتر از رودخانه تلنگ به صورت اضطراری و در شرایط بحرانی لایروبی شد.

اختصاص ۵۸۲ میلیارد ریال اعتبار برای ساماندهی رودخانه‌های هرمزگان

باتوجه به بارندگی‌های پی در پی در فصل پاییز و زمستان و طغیان رودخانه‌های هرمزگان از دیماه سال گذشته تاکنون نیز ساماندهی رودخانه‌های تلنگ میناب، رودخانه‌ مرادآباد و  پلنگان حاجی‌آباد، بوستانو پارسیان، سیدسلطان محمد رودان، هشتبندی میناب، ایسین، سرزه، شمیل، گهره فین و سهرابی بندرعباس آغاز شده است.

همچنین عملیات ساماندهی رودخانه‌های جاماش، جلابی و میناب در هرمزگان نیر با اعتبار ۵۸۲ میلیارد ریال آغاز شد.

معاون طرح وتوسعه شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان در خصوص ساماندهی این رودخانه‌ها گفت: ساماندهی رودخانه جاماش شامل احداث دایک خاکی با پوشش سنگی به طول بیش از ۱۱ کیلومتر در طرفین رودخانه با هزینه‌ای افزون بر ۳۰۰ میلیارد ریال از محل مشارکت بخش خصوصی آغاز شده است. 
رنجبر در گفت وگو با ایرنا بیان داشت: عملیات ساماندهی رودخانه جلابی نیز شامل احداث ۶ کیلومتر دایک حفاظتی با پوشش سنگی ‌بیولوژیک با هزینه‌ای افزون بر ۱۴۵ میلیارد ریال شروع شده است.
وی اظهارداشت: همچنین مطالعه ساماندهی و ایمن‌سازی ۳۰ کیلومتر از رودخانه میناب نیز با اعتباری افزون بر ۳۷۰ میلیارد ریال در دستورکار قرار گرفته و در مرحله نخست، مطالعه ۱۴ کیلومتر از این رودخانه انجام می‌شود.

آزادسازی حریم رودخانه‌ها در اولویت آب منطقه ای هرمزگان

روند رفع تصرف حریم و بستر رودخانه‌ها نیز از دیگر مواردی است که در راستای اجرای مقررات تبصره چهار ماده ۲ قانون توزیع عادلانه آب صورت گرفته و آب منطقه‌ای هرمزگان اجرای این طرح را به عنوان یکی از اولویت‌ها در دستورکار خود قرار داده است.
مدیر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان در خصوص روند آزادسازی بستر رودخانه‌ها گفت: ابتدا توسط اکیپ گشت و بازرسی، تصرف صورت گرفته شناسایی و اخطاریه‌ای در این خصوص صادر می‌شود و  سپس پرونده به واحد حقوقی ارجاع و شکوائیه به واحد قضایی ارسال خواهدشد.
مسعود رازمند ادامه داد: پس از صدور حکم و دستور مرجع قضایی و هماهنگی‌های لازم با نیروی انتظامی برای اجرای حکم، رفع تصرف انجام و صورت جلسه رفع تصرف نیز تنظیم می‌شود.
وی یادآورشد: در ۲ سال گذشته ۱۴۹ هکتار به تعداد ۱۶۷ مورد از اراضی بستر و حریم رودخانه‌های این استان رفع تصرف و آزادسازی شده است.
مدیر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان اظهارداشت: در سال ۹۷ در مجموع ۹۲ هکتار به تعداد ۵۵ مورد از بستر رودخانه‌ها رفع تصرف شد که ۳۳ مورد از این تعداد به مساحت ۸۱.۷ هکتار در خارج از محدوده شهر و ۲۲ مورد به مساحت ۱۱ هکتار در محدوده شهری رفع تصرف شده است.
وی اظهارداشت: در سال ۹۸ نیز ۱۱۲ مورد رفع تصرف به مساحت ۵۶ هکتار انجام شد که ۸۱ مورد با مساحت ۴۵.۵ هکتار خارج از محدوده شهری و ۳۱ مورد به مساحت ۱۱ هکتار درون محدوده شهری بود. 
رازمند اضافه کرد: شهرداری‌ها در تعیین حریم و بستر قانونی رودخانه‌ها همکاری بیشتری با شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان داشته باشند، چراکه این امر باعث جلوگیری از بروز خسارت‌های اجتماعی و مالی خواهد شد.
مدیر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای هرمزگان تصریح کرد: به منظور پاسخگویی به استعلام، سامانه استعلام تحت اتوماسیون اداری فرزین راه اندازی شد که درخواست‌ها ثبت و پس از بررسی کارشناسان، پاسخ استعلام صادر خواهد شد و تمامی سابقه و پاسخ استعلام ها نیز قابل کنترل و پایش است.
وی یادآورشد: در سال ۹۸ در مجموع چهار هزار و ۵۴۰ فقره استعلام مربوط به تعیین حد بستر و حریم رودخانه ها به دفتر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل هرمزگان ارجاع شد که تمام این موارد از طریق سامانه استعلام مورد بررسی کارشناسی و پاسخگویی قرار گرفت.

رودخانه‌ها و دره ها را دریابیم
 رودخانه‌ها و دره ها یکی از مهم‌ترین عناصر طبیعی هر منطقه به شمار می‌رود و به مثابه اندام های حیاتی شهری، پیوند دهنده انسان، شهر و طبیعت بوده که گسترش بیرویه شهرها این ثروت خدادادی را مورد هجوم قرارداده و در یک سیر قهقرایی موجب ناشناخته ماندن ارزش آن در طرح‌های شهری شده است.
می‌توان از محل ساماندهی بستر رودخانه‌ها به عنوان یک فضای شهری دلپذیر مورد استفاده داد لذا می‌طلبد تا دیر نشده برای جلوگیری از طغیان آن و خسارت‌های احتمالی، نظارت و ساماندهی بر این رودخانه‌ها در اولویت دستگاه های متولی از جمله آب منطقه ای قرار گیرد.