«بایدن» و سوراخی که نباید دو بار از آن گزیده شد

محدودسازی تبیین این رویداد به اختلاف دو نامزد و هواداران‌شان بر سر نتیجۀ انتخابات ساده‌انگارانه به نظر می‌رسد. این ماجرا بسیاری از محاسبات منطقه‌ای و جهانی را برهم زد و رئیس جمهور تازه‌وارد کاخ سفید را با دشواری مواجه ساخت.

اکنون آمریکا در آستانۀ انتخاب دیگری قرار دارد که ممکن است به تغییر رویکرد سیاست خارجی این کشور و احتمالاً کاهش فشارها بر ایران بینجامد. این موضوع حساسیت بعضی از بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را برمی‌انگیزد و آنان را وادار به کنشگری بیشتری خواهد ساخت.  

نخست، یادآوری این نکته لازم است که پیش‌فرض این یادداشت پیروزیِ «جو بایدن» Joe Biden نامزد حزب دموکرات در انتخاباتِ 2020 آمریکاست. اما پیش از پرداختن به سناریویِ تلخ و ناخوشایندی که ممکن است «بایدن» پس از پیروزی با آن مواجه شود، مرور رویدادهای زمستان 1387 و بهار 1388 به‌جاست:

سال 2008م. و پنجاه‌وششمین انتخابات ریاست‌جمهوریِ آمریکا
منافع ایالات متحده در خاورمیانه به‌ویژه افغانستان و عراق ایجاب می‌کرد که با ایران وارد مذاکره شود. در جریان برگزاری پویش‌های انتخاباتیِ حزب دموکرات، نامزد این حزب یعنی «باراک اوباما» بارها گفته بود که به جنگ و لشکرکشی آمریکا در خاورمیانه پایان می‌دهد و برای این منظور بی‌هیچ قیدوشریطی با ایران مذاکره خواهد کرد.

ایران هم شاید بی‌میل نبود که با حفظ اصولِ سیاست خارجی خود (عزّت، حکمت و مصلحت) و از موضع اقتدار بر سر میز مذاکره بنشیند و منافع خود را دنبال کند - به‌ویژه که ظاهراً طرف آمریکایی دست دوستی دراز کرده بود.

ناراضیان از بهبود احتمالی روابط ایران و آمریکا (از همسایگانی که خواهان قطع «سر افعی» بودند تا سایر قوای منطقه‌ای –مانند رژیم صهیونیستی- و فرامنطقه‌ای) نگران شدند و در کمین بودند تا از این اتفاق جلوگیری کنند.

وقوع اختلاف بر سر نتیجۀ انتخابات ریاست جمهوری 1388 در ایران، این فرصت را فراهم ساخت و همۀ ناراضیان برون مرزی در آتش آن دمیدند. در این شرایط، «کندی سیاه‌پوست» - به تعبیر روزنامه‌نگار آلمانی (کریستف فون مارشال) -  باید تصمیم سختی می‌گرفت:
- حفظ منافع و امنیتِ ملّی آمریکا (و تحقّق وعده‌های انتخاباتی) یا
- قرارگرفتن در سمت درست تاریخ! (به تعبیر آمریکایی‌ها یعنی حمایت از معترضان به نتایج انتخابات در ایران).

اوباما از منظر غربی‌ها در قامت یک ایده‌آلیستِ سیاسی ظاهر شد و در «سمت درستِ تاریخ» قرار گرفت و مسبب ناراحتی سوی دیگر یعنی ایران شد. با این تصمیم ناراضیان به هدف خود رسیدند و مانع بهبود روابط و مذاکرۀ این دو کشور شدند.

در این شرایط، ایجاد اجماع جهانی علیه برنامۀ هسته‌ای ایران در دستور کار وزارت خارجۀ آمریکا به ریاست «هیلاری کلینتون» قرار گرفت و شدیدترین قطعنامه‌ها توسط شورای امنیت سازمان ملل ضد ایران صادر شد.

سال 2020م. و پنجاه‌ونهمین انتخابات ریاست جمهوریِ آمریکا
تحریم، فشار اقتصادی/ معیشتی، فساد و سوء مدیریت جوامع را مستعد بحران و آشوب می‌سازد. کشورهایی که منافع‌شان در تداوم فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا بر ایران و تشدید خصومت میان دو کشور است، احتمالاً (و در صورت پیروزی «جو بایدن») با تأکید بر نقاط آسیب‌پذیر ایران، از الگوی ناآرامی‌های سال 1388 برای تخریب این فرصت بهره می‌برند.

با توجه به همه‌گیری کرونا و شرایط وخیم اقتصادی کشور (رکود، تورم و بی‌کاری و ...)، اکنون تلاش برای بهبود اوضاع معیشتی مردم، جلوگیری از دوقطبی‌سازی‌هایِ سیاسی (و فرهنگی) با اهداف انتخاباتی و خلاصه حفظ آرامش جامعه اهمیت بسیاری دارد.