ایران یکی از مراکز گونه‌زای جنس «آلیوم» در دنیا است

ایسنا/خراسان رضوی عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی گروه گیاه شناسی دانشگاه فردوسی گفت : نام فارسی این گیاه والک است. مشابه این گیاه نیز در کلات نادری و درگز  وجود دارد که به آن کوریا گفته می‌شود.

دکتر حمید موذنی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص کشف گونه Allium Schisticola  گفت: پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاهی فردوسی در سال  ۱۳۶۰ در ابتدای تاسیس با بخشی به نام هرباریوم دانشگاه فردوسی تشکیل شده است که هدف اصلی آن بررسی رستنی‌های استان خراسان بوده است. بعد از گذشت ۱۰ سال یعنی در ۱۳۷۰ با توجه به طرح توسعه گروه‌های پژوهشی هرباریوم به گروه پژوهشی ارتقا پیدا کرده و در سال ۱۳۷۸ گروه‌های پژوهشی تجمیع شده و در غالب پژوهشکده علوم گیاهی معرفی می‌شوند. پژوهشکده علوم گیاهی شامل ۳ گروه؛ گیاه شناسی یا همان هرباریوم سابق،گروه بقولات و گروه گیاهان زینتی که جدیدترین گروه محسوب می‌شود است.

وی افزود: پژوهشکده علوم گیاهی به خاطر کارنامه موفق خود توسط شورای گسترش عالی در بهمن سال ۱۳۸۳ به عنوان یکی از گروه‌های پژوهشی سطح یک دانشگاه فردوسی انتخاب می‌شود. همچنین هرباریوم دانشگاه فردوسی یکی از هرباریوم‌های مطرح و به نام در  شرق و شمال شرق کشور است و با اختصار FUMH ایندکس جهانی شده است. هرباریوم  یا همان گروه گیاه شناسی فعالیت‌های خوبی را با سازمان‌ها و موسسات مختلف به ویژه هرباریوم‌های سراسر ایران و هرباریوم‌های خارج از کشور مانند هرباریوم وین یا هرباریوم لنین گراد دارد به طوری که در سال گذشته تفاهم‌نامه موفقی با هرباریوم لنین گراد سن پترزبورگ منعقد کرده است.

موذنی ادامه داد: این هرباریوم همکاری‌های بسیار خوبی با سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان تحقیقات کشاورزی، سازمان محیط زیست،  پارک‌های علم و فناوری و دانشکده‌های مختلف مانند دانشکده علوم، دانشکده منابع محیط زیست، منابع طبیعی و دانشکده کشاورزی دارد. همچنین همکاری‌های بسیار خوبی با دانشکده علوم پزشکی و داروسازی نیز انجام  می‌دهد.

استادیار پژوهشی پژوهشکده علوم گیاهی گروه گیاه شناسی دانشگاه فردوسی عنوان کرد: اندیکس جهانی شدن هرباریوم بسیار بر اعتبار هرباریوم دانشگاه فردوسی افزوده است و نتیجه آن تبادلات علمی بسیار خوب با مراکز و پژوهشکده‌ها در داخل و خارج از کشور است.

وی افزود: اهداف گروه گیاه شناسی شامل جمع آوری، شناسایی و نگهداری گیاهان آوندی در بخش هرباریوم، مطالعات تاکسونومی تیره‌های مختلف گیاهی، مطالعات بیوسیستماتیک با تاکید بر گیاهان خراسان، مطالعات از دیدگاه اکولوژی و بوم شناختی است. همچنین هرباریوم طرح بانک اطلاعاتی فلور گیاهان آوندی گیاهان خراسان و نیز چاپ فلور خراسان و جمع‌آوری و فلور گیاهان غیر آوندی را در در برنامه‌های پژوهشکده گیاهی وجود دارد. همچنین پژوهشکده گیاهی از دیدگاه‌های دیگر به ویژه دیدگاه قوم گیاه شناسی یا هیپنو بوتانی که در حقیقت دانش مردم بومی در کاربرد گیاهان است را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی گروه گیاه شناسی دانشگاه فردوسی ادامه داد: در گروه گیاه شناسی در حال حاضر ۲ عضو هیات علمی تمام وقت، بنده و دکتر معماریانی و همچنین ۳ عضو هیات علمی پاره وقت از گروه زیست شناسی  دانشکده علوم دکتر اجتهادی، دکتر واعظی و دکتر پیرانی فعالیت می‌کنند. همچنین جناب آقای مهندس جوهرچی از اعضای هیات علمی بازنشسته ولی پر تلاش و باسواد این گروه هستند.

موذنی بیان کرد: گروه گیاهشناسی دارای آزمایشگاه بیوسیستماتیک گیاهی است که مطالعات مولکولی و سیتو ژنتیکی را انجام می‌دهد. همچنین مجموعه کامل از فلورها و منابع مختلف و کارگاه گیاه شناسی و کلکسیون قوم گیاه شناسی را نیز در اختیار دارد. تا کنون بیش از ۶۵۰۰۰ نمونه استاندارد هرباریومی در هرباریوم دانشگاه فردوسی جمع‌آوری و نگهداری شده است که  تمام  این نمونه‌های هرباریومی نام گذاری‌های به روزی را داشته‌اند. یعنی بر اساس آخرین دانش گیاه شناسی نام گذاری شده‌اند. گروه گیاه شناسی در ۳۰ طرح درون دانشگاهی و ۴ طرح برون دانشگاهی فعالیت کرده  و همچنین در یک پروژه بین‌المللی تحت عنوان Gyp world در  قالب پروژه‌های افق ۲۰۲۰ اتحادیه اروپا با کشور اسپانیا در دست همکاری دارد.

وی افزود: پژوهشکده گیاهی از لحاظ دستاوردها ۱۶۷ عنوان مقاله منتشر کرده است که ۲۵ مقاله علمی پژوهشی داخلی است و ۱۴۲ عنوان مقاله علمی پژوهشی انگلیسی و بیش از ۶۰ عنوان در همایش‌های داخلی و خارجی نیز شرکت داشته و ۶ عنوان کتاب را به چاپ رسانده‌ایم. مهمترین  دستاوردهای گیاه‌شناسی گروه شامل معرفی ۵۹۰ گونه جدید برای استان خراسان است که از این تعداد ۹۰ گونه در کشور ایران جدید است و قبلا برای ایران گزارش نشده است و از این تعداد ۵۴ گونه یا تاکسون برای دنیا جدید است و برای اولین بار توسط اعضای هیات علمی هرباریوم گیاه شناسی دانشگاه فردوسی کشف و به دنیا معرفی شده و در ژورنال‌های معتبر به چاپ رسیده‌اند.

این عضو هیات علمی پژوهشکده علوم گیاهی گروه گیاه شناسی دانشگاه فردوسی خاطر نشان کرد: یکی از این گونه‌های کشف شده گونه  Allium Schisticola  است که در طی مطالعات ما در آذربایجان غربی  از روستای آلمالو جمع آوری شده است. با اینکه مطالعات پژوهشکده گیاهی بر خراسان متمرکز است اما گاهی به دلیل مطالعات بر روی یک تاکسون یا یک گونه خاص و به دلیل مطالعات سیستماتیکی نیاز به مطالعه و جمع آوری آن در سراسر ایران یا حتی گاهی خارج از کشور است. در مطالعات و سفرها به آذربایجان غربی گونه گیاهی به نام آلیوم جمع آوری شد.

وی افزود: پس از بررسی این گونه گیاهی با استفاده از منابع و فلورها نیز شناسایی نشد بنابراین پس از صحبت با متخصص این جنس در آلمان تایید شد که این گونه جدید بوده و معرفی نشده است. بعد از اطمینان از جدید بودن این گیاه کارهای بیوسیتماتیکی گیاه شروع شده و گیاه در مزرعه کشت شده  (در این کار از مرکز ملی ذخایر ژنتیکی زیستی کمک گرفته شد) سپس برگ گیاه برای استخراج DNA و انجام مطالعات فیلوژنی یا تبارزایی جمع آوری شده و سپس با DNA استخراج شده درخت فیلوژنی گیاه به دست آمد. تمام این شواهد به دست آمده نشان داد که این گونه، گونه‌ای جدید در دنیا است و سپس با همکاری مرکز ملی ذخایر ژنتیکی زیستی و موسسه  IPK آلمان در ژورنال فیتوتاکسا (Phytotaxa) به چاپ رسید. بعد از کشف گونه  Allium Schisticola و چاپ مقاله آن در ژورنال معتبر نام گیاه به طور اتومات در سایت IPNI شماره اختصاصی پیدا کرده است.

وی ادامه داد: نام فارسی این گیاه والک است. مشابه این گیاه نیز در کلات نادری و درگز  وجود دارد که به آن کوریا گفته می‌شود. به دلیل جدید بودن این گونه خواصی برای آن مشخص نشده است. اما  از گونه‌های مشابه آن در مصارف غذایی استفاده می‌شوند. مشابه این گونه در کردستان نیز وجود دارد. به طور کلی یکی از مراکز گونه زایی این جنس کشور ایران است و ممکن است گونه‌های کشف نشده این گیاه نیز هنوز وجود داشته باشد.

انتهای پیام