سهم جهان اسلام در مسئله پناهجویان قابل توجه است

به گزارش خبرنگار مهر، پیش‌نشست «مهاجرت و ابعاد تمدنی آن در جهان معاصر اسلام» با حضور مهدی بهمنی از پژوهشگران پژوهشکده مطالعات فناوری در پژوهشکده مطالعات تمدنی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد.

در این نشست مهدی بهمنی پس از بیان کلیاتی در مورد بحث مهاجرت و گونه‌های علمی، اقتصادی، و امنیتیِ مهاجرت و ابعاد تمدنی آن خاصه در عصر جهانی شدن، به وضعیت جهان اسلام و مقایسه کشورهای اسلامی در امر مهاجرت پرداخت.

وی با تفکیک مهاجرت (رها از هویت) از دایاسپورا (مقید به هویت) به ابعاد و پیامدهای هر یک از این دو نوع مهاجرت از جهان اسلام اشاره کرد.

وی با اشاره به اینکه در نسبت با غرب ما بیشتر مهاجرفرست هستیم تا مهاجرپذیر، به سهم قابل توجه جهان اسلام (به ویژه کشورهای سوریه، افغانستان، سودان، سومالی و میانمار) در شمار پناهجویان (دو سوم) در دنیا اشاره کرد.

بهمنی سپس به پدیده مهاجرت در ایران (به ایران / از ایران) اشاره کرد و تعداد جمعیت درگیر در امر مهاجرت در ایران را بالغ بر ۸ میلیون نفر دانست.

وی توزیع جغرافیایی ایرانیان در جهان را در سه لایۀ پیرامون ایران، شرق آسیای شرقی و از غرب تا منتهی الیه اروپا، و شرق استرالیا تا غرب آمریکای شمالی نشان داد و آنگاه بر این چند نکته تأکید کرد که مهاجرین ایرانی اغلب در کشورهای توسعه یافته و یا کشورهایی با درآمد بالا (مثلاً حوزه خلیج فارس و ترکیه) می‌روند و به کشورهایی با استانداردهای پایین مهاجرت نمی‌کنند، هرچند این الگو در سال‌های اخیر دستخوش تغییر شده و کشورهایی مثل گرجستان و ارمنستان نیز در مهاجرت ایرانیان ضریب پیدا کرده است.

بهمنی به سه رویکرد در تحلیل مهاجرت پرداخت: رویکرد بدبینانه (آسیب‌شناسانه) به مهاجرت، رویکرد خوش بینانه (واقع‌گراییِ تخیلی)، و رویکرد راهبردی که با نگاهی نظام‌مند، مهاجرت‌های بین المللی را از منظر نقاط قوت و ضعف تحلیل و مطالعه می‌کند.

وی در بخش دوم از ارائه خود، روندها و گفتمان‌های مرتبط با مهاجرت‌های بین‌المللی را مورد اشاره قرار داده و به فرایند مهاجرت و معانی و اهداف رفتن‌ها یا آمدن‌ها و آنگاه پیامدهای هریک اشاره نمود.

بهمنی در این بخش با تأکید بر انواع مهاجرت اختیاری/اجباری، دائم/موقت، قانونی/غیرقانونی، گونه‌های مهاجرت سیاسی امنیتی، فرهنگی اجتماعی، علم و فناوری، و اقتصادی را از جمله روندهای (trend) بنیادین مهاجرت در شکل‌دهی تمدن‌ها معرفی کرد.

از منظر وی، روند اقتصادی را می‌توان با شاخص‌های «ارسال پول»، «اعزام/دریافت نیروی کار»، «تشویق و تسهیل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی» FDI ارزیابی کرد و آنگاه نمودار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران از ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ و سیر تطورات آن را در دوره‌های مختلف دولت‌های گذشته ترسیم نمود.

وی اضافه کرد: روند علم و فناوری را می‌توان با شاخص‌های «تسهیل رفت و آمد محققان و دانشجویان»، «تخصیص گرنت‌های هدفمند برای جذب اساتید»، «حمایت از فعالیت‌های بین‌المللی مراکز تولیدی و استارت‌آپ‌ها» و «دیپلماسی علم و فناوری» ارزیابی کرده و آنگاه تحولات و تطورات مربوط به آن را در سال‌های گذشته نشان داد؛ روند فرهنگی و اجتماعی را می‌توان با شاخص‌های «سبک زندگی»، «شبکه‌سازی و جهت‌دهی به تعاملات بین‌المللی» و «ادراکات عمومی در زمینه مهاجرت» معلوم کرده و سیر تغییرات آن را به تصویر کشید.

بهمنی در پایان سخنانش تصریح کرد: سپس در نهایت روند سیاسی و امنیتی را هم می‌توان با شاخص‌های «سخت‌گیری در رفت و آمدهای بین‌المللی»، «سطح همکاری‌های دولتی با مهاجران در زمینه‌های مکمل دستگاه دیپلماسی»، «الگوهای نقش آفرینی مهاجران در خلق منازعه و یا تقویت صلح»، و «سطح و نوع مشارکت سیاسی مهاجران در کشورهای میزبان و وطن» تعریف کرده و تجربه و گذشتۀ خود را در ایران و در جهان اسلام بررسی و تحلیل کرد.