زنجیر نادری در آستانه علوی

وی در این راستا رو به سوی حرم مطهر امیر المومنین(ع) نهاده و با گریه و زاری دست إستغاثه به حضرتش دراز نمود که مولا ، شیعیانت با نام تو وابستگی به شما در زیر ظلم و ستم  قرار داشته وکاری از دست ما بر نمی آید!
شب هنگام سید هاشم در عالم خواب ، رسول خدا ص و امیر المومنین ع را در مجلسی می بیند. سید رو به آن دو بزرگوار کرده و شکایت مردم شیعه ایران را عرضه داشته و شروع به تضرع والتماس می نماید. ناگهان حضرت عباس بن علی ع به مجلس گام نهاد در حالی که زنجیری در دست داشت و سر دیگر زنجیر، در گردن حیوان درنده ای بود که آن حیوان ترسناک دارای چشمان کوچک و با نفوذی بود.
در این هنگام امیر المومنین ع در اشاره به آن حیوان درنده  فرمودند به زودی شیعه نجات می یابد. سید پس از این رؤیا همچنان در انتظار تعبیر خواب خود بود تا اینکه نادرشاه قدرت را بدست گرفت.
چون شاه به زیارت نجف اشرف آمد ، سراپرده هایی سلطنتی در خارج از شهر برپا گردید و علماء وروحانیون و سرشناسان شهر نجف به استثنای سید هاشم حطاب به دیدار وی شتافتند.

نادرشاه که از نیامدن این سید والامقام آگاه گردید ، علت را جویا شد. پاسخ دادند که وی از زاهدان بشمار آمده و چندان اهل معاشرت وسیاست نیست. نادرشاه بر دیدار با وی اصرار ورزید و اطرافیان خود را فرمان داد که به گونه ای این ملاقات را با وی فراهم آورند.
سرانجام برخی از صاحبنظران با سید ملاقات کرده و به وی گفتند که بنا بر مصالح شیعه ، دیدار او با شاه ضروری بنظر می رسد. پس سید هاشم سوار بر الاغ خود شده و سواره با الاغ به درون سراپرده نادرشاه وارد گردید! او افسار الاغ خود را به عمود سراپرده شاه بست!
در این هنگام نادر شاه بر خواسته وبه احترام او به استقبال وی گام برداشت. هنگامی که سید هاشم صورت نادرشاه را دید ، با صدای بلند چندین بار فریاد بر آورد : الله أکبر ، الله أکبر ، الله أکبر ، نادر شاه نگران شده واز سید علت را جویا گردید. سید هاشم خواب را برای شاه بازگو نمود. در این هنگام بود که نادرشاه دستور داد زنجیری را بر گردن او انداخته وبصورت ذلیل و کوچک ، از کوچه ای باریک که از این پس وتا کنون به « عگد الزنجیل » یا کوچه زنجیر نامگذاری شد ، او را به سوی حرم شریف بکشانند.

هیچیک از وزیران و جز اینها از بیم،  دستور وی را اجابت نکردند و خواسته او را بر آورده نساختند. در این هنگام مردی که تا آن وقت هیچکس او را ندیده ونمی شناخت ، پیش آمد وگفت من او را می کشانم . پس زنجیر را گرفته و نادرشاه را به سوی مرقد شریف حرکت داد. نادرشاه در چنین هیأتی ، قدم به درون حرم مطهر علوی نهاد. سپس آن مرد رفت. (۱)
نادرشاه سپس زنجیر طلای یاد شده را در ایوان حرم علوی در سمت درب شرقی حرم شریف قرار داد. از این پس بود که نادر ، امضای خود را با « کلب آستان علی نادر قلی » (۲) تغییر داد!

این زنجیر تا حدود بیش از پنج دهه پیش ، در ایوان طلا و با صفای علوی و در میان دو دروازه ورود به رواق حضرت ، که بدان لوستر گرانسنگی متصل شده بود ، آویزان بود. سپس بر اثر رخدادی ، زنجیر یاد شده به خزانه حضرت منتقل گردید. پس از سقوط نظام بعثیان در عراق ، واز آنجا که در میان مردم نجف ، به یغما رفتن آن شایع گردیده بود ، دوباره زنجیر یاد شده را از خزانه خارج ساخته و در درون ضریح مطهر در برابر جای دوأنگشت که در سمت جنوبی ضریح مقدس بشمار می آید ، بر زمین نهادند !
از آنجا که این زنجیر معمولا یک هفته پس از غبار روبی درون ضریح ، به علت ریخته شدن پول های نذری از اسکناس ، و نقدینه های فلزی و پارچه های سبز و جز اینها از دیده ها پنهان می گردید ، در یکی از غبار روبی های ضریح مطهر در سال ۱۳۹۰ شمسی که توفیق حضور داشتم ، پس از غبار روبی درون ضریح و خوشبو ساختن تمامی بخش های درونی آن از صندوق مبارک و پنجره ها ، و دیوارهای چوبی  و کف زمین درون آن، پیش از آن که زنجیر نادری را بر کف زمین ودر برابر جای دو أنگشت قرار دهند ، این زنجیر را که همچون خشت های گنبد مطهر ومناره ها وایوان آستانه ، از مس بوده وروکشی از طلا به ضخامت تقریبی ۱۵_۱۲ میکرون طلای نای آذین گردیده است.

در حدود پنج متر وبسیار سنگین بود را به کنار درب ضریح مطهر آورده ودر این هنگام که تولیت آن روز آستانه حجة الاسلام والمسلمین فاضل گرامی و خدمتگزار علوی ، شیخ ضیاء زین الدین که از خاندانهای مشهور وکهن نجف اشرف بشمار می آید ، پیشنهاد نمودم که زنجیر نادری را برای محافظت ، ونیز در انظار زائرین بودن ، بر پیرامون صندوقی شیشه ای که درون آن جامی گرانبها ، مزین  به أحجار کریمه و سنگهای گران قیمت بود ، و سالهای متمادی این محفظه وجام درون آن در سمت چپ درب ضریح از درون قرار داشت و از نوجوانی بیاد داشتم که هنگام زیارت آن را مشاهده می کردم ، قرار دهم.

به ایشان یاد آور شدم که وجود آن در این مکان تازه ، علاوه بر محفوظ ماندن ، بانوان زائر می توانند از بخش بانوان ، ومردان نیز از بالای سر از آخرین پنجره جنوب غربی ، این محفظه وزنجیر را نظاره گر باشند!

پیشنهاد من مورد توجه تولیت ونیز دیگر اعضای هیأت اداره حرم علوی قرار گرفت و در این هنگام بود که توفیق یافتم زنجیر یاد شده را که سه قرن از دوران آن ، یعنی از سال ۱۱۵۵ هجری در حرم علوی سپری می شد ، بر پیرامون محفظه شیشه ای یاد شده قرار داده وبا بست های پلاستیکی ، آن را ثابت نمایم.

از آن هنگام تاکنون این زنجیر در شرایطی که آن را قرار دادم ، هنوز هیأت خود را حفظ نموده ، ودر دوران تولیت تلاشگر و سختکوش حجة الاسلام والمسلمین سید نزار حبل المتین ، که پنجره های ضریح مطهر علوی ، که نزدیک به هشتاد سال از ساخت آن سپری شده ودچار خوردگی و اشکالاتی فنی  شده بود ، ترمیم و تعویض شد و نیز کف سنگهای مرمر درون ضریح که أغلب شکسته ودهها سال از عمر آن سپری شده بود ، همه با مرمر هایی که در حاشیه ومیانه آن با گلهایی از عقیق قرمز ، وسبز در درون مرمر ، کنده کاری ونصب گردیده بود ، پوشانیده شد. در این پروژه که توفیق حضور از ابتدا تا پایان آن را که بیش از یک سال بطول انجامید ، داشتم .

در دوران ترمیم ضریح ، این محفظه شیشه ای با جام گرانبها در درون ، وزنجیر نادری در پیرامون خارجی آن را به خارج از ضریح مطهر آورده ودر گوشه بخش جنوب شرقی حرم مطهر قرار دادیم که پس از پایان عملیات و پروژه یاد شده ، مجددا محفظه یاد شده در جایگاه اصلی خود در درون ضریح مطهر قرار داده شد.
هم اکنون در هر بار تشرف به حرم مطهر وگاه توفیق حضور در غبار روبی درون ضریح مطهر ، بیاد آن لحظات تکرار نشدنی ترمیم ضریح مقدس ، و آذین سنگفرش های مرمرین آن که از زیباترین و گرانسنگ ترین سنگفرش های اعتاب مقدسه و جز اینها بشمار می آید ، می افتم.

اللهم وفًقنی لخدمة أمیر المومنین ع ، وأولاده المعصومین علیهم السلام. آمین.

منابع:
۱-شیخ محمد حرز الدین ، کتاب النوادر ، رخدادهای نادرشاه .
علی عبد الله حرز الدین ، أمالی ، وقایع ۱۱۵۵ هجری.
۲- تاریخ النجف الأشرف ، محمد حرزالدین ، ج ۲ ، ص ۳۳۶-۳۳۵به نقل از نادرنامه ،
محمد حسین قدًوسی ، نشر انجمن آثار ملی خراسان ، چاپخانه خراسان ، ۱۳۳۹ شمسی

* عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران / خادم افتخاری اعتاب مقدسه در عراق