آیا دونالد ترامپ می‌تواند حکم عفو برای خود صادر کند؟

در گزارش بازرس ویژه رابرت مولر گمان زده می‌شود که دونالد ترامپ در جریان  ریاست‌جمهوری خود مرتکب سوءاستفاده از مقام خود شده باشد. علاوه بر آن، احتمال دارد که نقض قوانین مالیاتی و سوءاستفاده از پول‌های کارزار انتخاباتی نیز مطرح شوند، اما ترامپ در مقابل پیگرد در این زمینه‌ها به عنوان رئیس‌جمهوری از مصونیت برخوردار است؛ البته تا زمانی که مقام ریاست‌جمهوری را دارا باشد. آیا رئیس‌جمهور ترامپ می‌تواند پیشگیرانه خود را عفو کند؟

قضیه بسیار مناقشه‌برانگیز است، آنهم نه فقط برای رئیس‌جمهوری که هنوز قدرت را در دست دارد؛ زیرا او هم در این باره فکر کرده که می‌تواند خودش را عفو کند.

ترامپ در توییتی در سال ۲۰۱۸ در این باره به وضوح سخن گفته است. اما در میان کارشناسان اختلاف‌نظر هست. مسلم این است که تاکنون رئیس‌جمهوری نبوده که برای ارتکاب به جنایت در زمان ریاست‌جمهوری‌اش خودش را عفو کرده باشد. آخرین بار ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور بود که مورد عفو قرار گرفت. اما این حکم عفو را نه خود او، بلکه جانشین‌اش جرالد فورد امضا کرده بود.

اختیارات گسترده ریاست جمهوری

در بسیاری رسانه‌های آمریکا از هم‌اکنون گمانه‌زنی می‌شود که دونالد ترامپ با چه زبانی می‌خواهد این عفو خود را بیان کند. پدران بنیانگذار ایالات متحده آمریکا به طور اصولی اختیارات زیادی در مورد عفو برای ریاست‌جمهوری قائل شدند. آنها از این تصور عزیمت می‌کردند که رئیس دولت با خردمندی تمام از این حق خود بهره خواهد برد.

در ماده دو قانون اساسی آمریکا آمده است که رئیس‌جمهوری "دارای قدرت لغو کردن حکم اعدام و اعطای عفو در مواردی است که جرمی علیه ایالات متحده واقع شده باشد، مگر در موارد اتهام یک مقام دولتی".

یک حکم دیوان عالی ایالات متحده به سال ۱۹۱۵ اما می‌گوید که اقدام به عفو کردن خودمی‌تواند به معنای اعتراف به گناه خود نیز ارزیابی شود. این امر می‌تواند زمینه‌ساز به جریان انداختن پرونده جدیدی برای استیضاح و برکناری علیه او باشد، زیرا او با این کار اعتراف کرده که در زمان ریاست‌جمهوری‌اش مرتکب تخلف و جرم شده است. اما اینکه آیا دموکرات‌ها یک بار دیگر بخواهند علیه ترامپ پرونده‌ای در این زمینه به جریان اندازند، بسیار بعید به نظر می‌رسد.

بنابراین وقتی ترامپ مطمئن باشد که پرونده‌ای علیه او به جریان نخواهد افتاد، بعید نیست که خود را عفو کند. همچنین مشخص نیست چه کسی می‌خواهد رئیس‌جمهوری را به دادگاه بکشاند. در چنین صورتی، پرونده به دیوان عالی کشور ارجاع می‌شود و در آنجا اکثریت شش به سه در دست محافظه‌کاران و هم‌فکران ترامپ است.

در صورتی که ترامپ خود را عفو کند، معلوم نیست که جو بایدن و وزیر دادگستری او پرونده‌ای علیه ترامپ تشکیل دهند و ریسک آن را بپذیرند که در یک روند طولانی رسیدگی به اقدامات ترامپ، بار دیگر به شکاف کنونی عمیق درون جامعه، بیش از پیش دامن زده شود.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  دیوار و مهاجرت

  ساخت دیواری "بزرگ و زیبا" در مرز جنوبی آمریکا با مکزیک احتمالا مهمترین و برجسته‌ترین وعده انتخاباتی ترامپ در سال ۲۰۱۶ بود. دیواری که به گفته ترامپ، مکزیک باید هزینه ساختش را پرداخت می‌کرد. ترامپ همچنین وعده توقف کامل مهاجرت غیرقانونی را هم داده بود. چه شد؟

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سرنوشت وعده دیوارکشی و ممنوعیت مهاجرت غیرقانونی

  تا پایان امسال ۷۲۴ کیلومتر استحکامات مرزی جدید در مرز ۲۰۰۰ مایلی (تقریبا ۳۲۲۰ کیلومتر) با مکزیک برپا خواهد شد. سازه‌های عظیم جدید تقریبا در مکان‌هایی که قبلا هم موانع مرزی وجود داشته‌ برپا می‌‌شوند و بنابراین فقط جایگزین موانع موجود می‌شوند. هزینه ساخت دیوار را نه مکزیک که مالیات‌دهندگان آمریکایی می‌دهند. ترامپ پس از اختلافات طولانی با دموکرات‌ها، از بودجه پنتاگون این پروژه را تأمین مالی کرد.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  حذف اصلاحات درمانی اوباما

  ترامپ و جمهوری‌خواهان در کارزار انتخاباتی گذشته از لغو اصلاحات و قانون بیمه درمانی اوباما (موسوم به اوباما کر) سخن گفته بودند. ترامپ آن را یک "فاجعه کامل" خوانده بود و وعده داده بود که برنامه بهتری را جایگزین آن می‌کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سرنوشت وعده حذف اصلاحات درمانی اوباما

  اما واقعیت این است که ترامپ و جمهوری‌خواهان تاکنون تنها بخش‌ کوچکی از برنامه اوباما را تغییر داده‌اند و آن هم حذف الزام بستن قرارداد بیمه درمانی است. دیگر بندهای قانون "حفاظت از بیمار و مراقبت مقرون به صرفه" همچنان به قوت خود باقی است. تا به اینجا خبری از "اصلاحات بهتر" وعده داده شده، نیست.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سیاست خارجی ترامپ: "اول آمریکا"

  با شعار "امریکا فرست" شروع کرد. در حوزه سیاست امنیتی و خارجی برای او این شعار به معنای زیرسوال بردن تمامی قراردادها یا عضویت در سازمان‌های بین‌المللی بود که از نگاه او برای آمریکا "غیرمنصفانه" بودند و به ضرر کشور.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  "اول آمریکا" تا چه حد به واقعیت پیوست؟

  آمریکا تحت رهبری ترامپ گام به گام از برخی پیمان‌ها و عضویت در برخی سازمان‌های بین‌المللی خارج شد: معاهده اقلیمی پاریس، کاهش کمک مالی به سازمان ملل متحد و لغو کمک‌های مالی آمریکا به سازمان جهانی بهداشت نمونه این اقدام‌ها هستند. در اختلافات با کشورهای عضو ناتو بر سر سهم پرداختی هر کشور هم ترامپ موفق بود: کشورهای عضو ناتو از زمان روی کار آمدنش، هزینه‌های دفاعی خود را تا ۱۳۰ میلیارد دلار افزایش دادند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  سیاست آمریکا در قبال خاورمیانه

  در رابطه با سیاست خاورمیانه چندین وعده داد: برقراری صلح میان اسرائیل و فلسطین و جابجایی سفارت آمریکا از تل‌آویو به اورشلیم (بیت‌المقدس).

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده صلح چه شد؟

   وعده جابجایی سفارت و به رسمیت شناختن اورشلیم به عنوان پایتخت اسرائیل عملی شد. وعده نخست او اما تاکنون به واقعیت نپیوسته است. اما یک موفقیت تاریخی در رابطه با خاور میانه در کارنامه او ثبت شد: توافقنامه صلح اسرائیل–امارات متحده عربی (توافقنامه صلح ابراهیم) برای عادی‌سازی روابط دو کشور و افزون بر این موفقیت، عادی‌سازی مناسبات بحرین و سودان با اسرائیل.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  داعش و ارتش

  وعده داده بود: ارتش به گفته‌ی او "نابودشده" آمریکا را دوباره تقویت کند، گروه تروریستی داعش را نابود کند و سربازان آمریکایی را از "جنگ‌های بی‌پایان" خاورمیانه و افغانستان بیرون بکشد.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده نابودی داعش چه شد؟

  آمریکا و متحدانش توانستند، مناطق تحت کنترل داعش در عراق و سوریه را آزاد کنند؛ درحقیقت ادامه برنامه اوباما! ابوبکر البغدادی سرکرده این گروه در پی حمله آمریکایی‌ها در سال ۲۰۱۹ با جلیقه انفجاری خود را کشت. با وجود این موفقیت‌ها اما گزارش‌های اتاق‌های فکر حاکی از آن است که این گروه تروریستی در حال بازسازی خود و همچنان تهدیدی بین‌المللی است.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده خروج نیروهای آمریکایی چه شد؟

  هزینه‌های دفاعی را افزایش داد؛ هزینه‌هایی که اما همچنان از هزینه‌های دفاعی اوباما کمترند. بیشتر نیروها را از سوریه بیرون کشید و هم‌پیمانان کرد آمریکا در منطقه را تنها گذاشت، اقدامی که منجر به استعفای وزیر دفاع پیشین آمریکا شد. در افغانستان شمار نیروها را امسال از ۱۳ هزار به ۸۶۰۰ نفر کاهش داد، با این وعده که در صورت دستیابی به پیمان صلح با طالبان، همه نیروهای را از افغانستان بیرون خواهد کشید.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  خروج از برجام

  برجام را "توافق هسته‌ای وحشتناک" میان ایران و ایالات متحده نامید و وعده داد که در صورت پیروزی، پیمان بهتری با ایران منعقد کند. پیمانی که به گفته‌ی او رژیم تهران را برای همیشه از دستیابی به تسلیحات هسته‌ای محروم کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  وعده توافق بهتر با ایران چه شد؟

  در عمل وعده را عملی کرد و از برجام خارج شد. در تلاش برای مذاکره در مورد بستن قراردای جدید با ایران، پیشرفتی نداشته است و افزون بر این، با کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس توسط آمریکا، بخت مذاکرات جدید با ایران هم بسیار اندک است. تهران به تدریج برنامه هسته‌ای خود را از سر می‌گیرد. دیر یا زود خطر درگیری‌ تازه میان ایران و آمریکا منطقه را تهدید می‌کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  جنگ تجاری و چین

  از همان ابتدا فضایی درست کرد برضد پیمان‌های تجاری آمریکا با دیگر کشورها و اتحادیه‌ها. او قرارداد تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) و پیمان تجاری اقیانوس آرام "تی‌پی‌پی" را "فاجعه" خواند. ترامپ همچنین وعده داد که "کسری تجاری" غیرمنصفانه با چین و اروپا را تصحیح کند.

• ترامپ و وعده‌هایش: مرد حرف یا عمل؟

  در عمل چه شد؟

  از پیمان تجاری نفتا و پیمان تجاری اقیانوس آرام خارج شد و تعرفه‌های گمرکی برای بسیاری از کالاهای وارداتی اعمال کرد. توافق ایالات متحده-مکزیک-کانادا (او اس ام سی اِی) را جایگزین نفتا کرد. روابط واشنگتن و پکن پس از جنگ طولانی و پر دست‌انداز تجاری – تعرفه‌ای همچنان فلج است. کسری تجاری آمریکا اکنون بالغ بر ۶۷ میلیارد دلار است؛ بالاترین میزان آن از سال ۲۰۰۶ تاکنون.