گسترش و مطرح کردن نماز در جامعه

به گزارش جام جم آنلاین و به نقل از پرتال جامع علوم انسانی، قرآن کریم مى فرماید از ویژگى هاى یاران خداوند آن است که: «الذین ان مکناهم فى الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکاه و امروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الامور; آنها کسانى هستند که هرگاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم, نماز را برپا مى دارند و زکات را ادا مى کنند و امر به معروف و نهى از منکر مى نمایند».

از این آیه شریفه به قرینه واژه تمکین (که به معناى فراهم ساختن وسائل و ابزار کار است; اعم از آلات و ادوات لازم یا علم و آگاهى کافى و توان و نیروى جسمى) مى توان استفاده کرد که مردان خدا از قدرت خود در جهت اقامه نماز استفاده مى کنند, علاوه بر آن که خود اهل اقامه نمازاند, بر مطرح کردن آن در جامعه تلاش مى کنند.

با مصادیق پنج گانه فوق مى توان معناى وسیع ((اقامه نماز)) را در قرآن دریافت. بحث پیرامون اولین وظیفه در قبال نماز; یعنى ((اقامه نماز)) را با کلامى از شهید علا مه آیه الله مطهرى به پایان مى برم:
((به پا داشتن نماز آن است که حق نماز ادا شود; یعنى نماز به صورت یک پیکر بى روح انجام نگردد, بلکه نمازى باشد که واقعا بنده را متوجه خالق و آفریننده خویش سازد و این است معنى ذکرالله که در آیه شریفه 14 سوره طه بدان اشاره شده: ((اقم الصلوه لذکرى)) یاد خدا بودن مساوى است با فراموش کردن غیر خدا; اگر انسان ولو مدت کوتاهى با خداوند در راز و نیاز باشد و از او استمداد جوید و او را ثنا گوید, او را به الله بودن, رب بودن, رحمان بودن, رحیم بودن, احد بودن, صمد بودن, لم یلد و لم یولد و لم یکن له کفوا احد بودن توصیف کند, عالى ترین تإثیرها در نفس او گذاشته مى شود و روح انسان آن چنان ساخته مى شود که مذهب اسلام مى خواهد و بدون چنین برنامه اى امکان پذیر نیست)).

پاسداشت حریم نماز

دیگر وظیفه مومنان در قبال نماز پاسداشت حریم نماز است; نیکوداشت نماز جایگاه ویژه اى در زندگى براى آن قائل بودن, به جاى آوردن آن با آداب واجب و مستحب از مصادیق آن است. نگهدارى حریم نماز نقطه مقابل استخفاف است; یعنى سبک شمردن نماز و شإن و منزلتى براى آن ندیدن! که امام صادق(ع) فرمود: ((ان شفاعتنا لن تنال مستخفا بالصلوه)). که ترجمه آن این دو بیت است:

گویم ز امام صادق این طرفه حدیث

تا شیعه او به لوح دل بنگارد

فرمود که بر شفاعت ما نرسد

هر کس که نماز را سبک بشمارد

قرآن کریم از این ((حریم نگهدارى)), تعبیر به حفظ کرده است:

((حافظوا على الصلوات والصلوه الوسطى...; در انجام همه نمازها و نماز وسطى کوشا و مراقب باشید)). در این آیه بر مراقبت همه نمازها, به ویژه نماز وسطى تإکید شده است. این که ((صلوه وسطى)) کدام است؟ اقوال گوناگونى بین مفسران هست, نماز ظهر, نماز عصر, نماز مغرب, نماز عشا, نماز صبح, نماز جمعه, نماز شب, نماز وتر و... اینها برخى از اقوالى است که در مصداق ((صلوه وسطى)) گفته شده است, ولى با توجه به شإن نزول آیه بعید نیست که مقصود از آن نماز ظهر باشد. در شإن نزول آیه آمده است: جمعى از منافقان به بهانه گرمى هوا در نماز جماعت ظهر شرکت نمى کردند و این سبب شده بود که از جمعیت نماز جماعت پیامبر(ص) کاسته شود تا جایى که گاه پشت سر پیامبر یک صف یا دو صف بیشتر نبود. آیه شریفه تذکر به مومنان است که حریم نماز را نگهدارید و با ترک جماعت حریم این عبادت بزرگ را نشکنید.

در سه آیه از قرآن نیز ((محافظت بر نماز)) از ویژگى هاى مومنان شمرده شده است:

((والذین هم على صلواتهم یحافظون; مومنان کسانى اند که بر نمازهاى خویش مراقب اند)).

راغب در معناى حفظ گوید: ((ثم یستعمل فى کل تفقد و تعهد و رعایه...)).

این واژه در مورد تفقد, پیمان دارى و مراقبت به کار مى رود.

کمک گرفتن از نماز

انسان در زندگى مادى بدون تردید در تنگنا قرار مى گیرد, امکانات و توان انسان محدود است و مشکلات بسیار, بدون پشتوانه نمى توان زندگى کرد. آنان که مادى مى اندیشند, فقط به پشتوانه هاى مادى فکر مى کنند, ولى آنان که الهى فکر مى کنند پیوسته با پشتوانه هاى معنوى خود را از بن بست مى رهانند. از این دست پشتوانه ها نماز است. نماز, جلوه برجسته یاد خداست و ((دل آرام گیرد ز یاد خداى ((الا بذکر الله تطمئن القلوب)).

((واستعینوا بالصبر والصلوه و انها لکبیره الا على الخاشعین;از صبر و نماز یارى جویید (و با استقامت و کنترل هوس هاى درونى و توجه به پروردگار نیرو بگیرید) و این کار جز براى خاشعان سنگین است)).
بر این اساس است که در روایات فراوانى آمده است که وقتى پیامبر(ص) یا امام على(ع) با مشکلى رو به رو مى شدند به نماز روى مىآوردند. امام صادق(ع) فرمود: مستند این کار همین آیه شریفه است.
از حضرت امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: چه مانعى دارد وقتى که با غمى از غم هاى دنیا رو به رو مى شوید وضو گرفته به مسجد بروید, دو رکعت نماز بخوانید و در نماز دعا کنید, زیرا خداوند دستور داده:

((واستعینوا بالصبر والصلوه)).

و بى تردید استوارترین پشتوانه در زندگى همین است و بس, دیگر پشتوانه ها سست است و غیر قابل اعتماد:
((مثل الذین اتخذوا من دون الله اولیإ کمثل العنکبوت اتخذت بیتا و ان اوهن البیوت لبیت العنکبوت لو کانوا یعلمون;کسانى که غیر از خدا را اولیا خود برگزیدند, همچون عنکبوت اند که خانه اى براى خود انتخاب کرده و سست ترین خانه ها خانه عنکبوت است; اگر مى دانستند!))

((هر حیوان و حشره اى براى خود خانه و لانه اى دارد اما هیچ یک از این خانه ها به سستى خانه عنکبوت نیست. اصولا خانه باید دیوار, سقف, و درى داشته باشد و صاحب آن را از حوادث حفظ کند, طعمه و غذا و نیازهاى او را در خود نگه دارد, بعضى خانه ها سقف ندارند, اما لااقل دیوارى دارند یا اگر دیوار ندارند سقف دارند, اما لانه عنکبوت که از تعدادى تارهاى بسیار نازک ساخته شده نه دیوارى دارد, نه سقفى, نه حیاطى و نه درى. اینها همه از یک سو.

از سوى دیگر مصالح آن به قدرى سست و بى دوام است که در برابر هیچ حادثه اى مقاومت نمى کند, اگر نسیم ملایمى بوزد تار و پودش را درهم مى ریزد. اگر چند قطره باران بر آن ببارد آن را متلاشى مى کند. کمترین شعله آتش به آن برسد, نابودش مى سازد, حتى اگر گرد و غبار بر آن بنشیند, پاره پاره مى شود و از سقف خانه آویزان مى گردد. معبودهاى دروغین این گروه نه سودى دارد و نه زیانى نه مشکلى را حل مى کند و نه در روز بیچارگى پناهگاه کسى هستند)).

آرى فقط او پناه گاه است و بس!

 امر به نماز

دیگر وظیفه در قبال نماز ((امر)) به آن است. امر به معروف از فرایض بزرگ مکتب ماست و برترین معروف ها نماز است. معروفى که اگر در جامعه آن گونه که دین خواسته مطرح باشد, ریشه بسیارى از منکرات خشکانده مى شود از ویژگى هاى مردان خدا آن است که ((امر)) به نماز دارند. قرآن کریم در مورد حضرت اسماعیل صادق الوعد (که این غیر از اسماعیل فرزند حضرت ابراهیم است مى فرماید:

((... و کان یإمر اهله بالصلوه والزکوه...; و این پیامبر پیوسته خاندان خود را امر به نماز و زکات مى کرد...)).

و در مورد دیگر خطاب به پیامبر(ص) مى خوانیم:

((و إمر اهلک بالصلوه واصطبر علیها...;و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شکیبا باش...)).
در این دو آیه بر ((امر)) اهل به نماز تإکید ویژه است, چرا که اصلاح بنیان خانواده زیربناى سایر اصلاحات است. اگر خانواده ها, الهى شدند جامعه الهى خواهد شد. بر این اساس است که در دو آیه فوق سخن از امر کردن خانواده به نماز است و این در حقیقت راهى برجسته براى نجات خانواده از آتش است همان که در آیه شش سوره تحریم آمده است:

((یا ایها الذین آمنوا قوا إنفسکم و اهلیکم نارا وقودها الناس والحجاره...; اى کسانى که ایمان آورده اید خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان ها و سنگ هاست نگه دارید)).

از این آیه مى توان رسالت سنگین پدر و مادر را در تربیت معنوى فرزندان استفاده کرد.

در روایتى از پیامبر گرامى اسلام مى خوانیم:

((إلا کلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته فالامیر على الناس راع و هو مسوول عن رعیته والرجل راع على اهل بیته و هو مسوول عنهم فالمرئه راعیه على اهل بیت بعلها و ولده و هى مسووله عنهم الا فکلکم راع و کلکم مسوول عن رعیته;بدانید همه شما نگهبانید و همه در برابر کسانى که مإمور نگهبانى آنها هستید مسوولید. امیر و رئیس حکومت اسلامى نگهبان مردم است و در برابر آنها مسوول است مرد نگهبان خانواده خویش است و در مقابل آنها مسوول, زن نیز نگهبان خانواده شوهر و فرزندان است و در برابر آنها مسوول مى باشد. بدانید همه شما نگهبانید و همه شما در برابر کسانى که مإمور نگهبانى آنها هستید مسوولید)).
اینها برخى از وظایفى بود که ما در قبال نماز ـ این امانت بزرگ الهى ـ داریم امید که امانت دارى شایسته باشیم و در انجام وظایف خویش کوتاهى نکنیم.