۹۰ درصد آنچه به‌عنوان آموزش مجازی ارائه می‌شود، آموزش مجازی نیست!

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، سیدعلی‌اکبر صفوی، استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه شیراز در دوازدهمین نشست از مجموعه نشست‌های ایده‌پردازی «از آموزش عالی کلاسیک به آموزش عالی الکترونیکی» با موضوع «تولید محتوای الکترونیکی» گفت: یک دوره یادگیری الکترونیکی مطلوب، دوره‌ای است که هر فرد با داشتن یک رایانه یا ابزار الکترونیکی مشابه و دسترسی به شبکه بتواند به محتوای درسی، استادان و کارکنان و سایر دانشجویان دوره دسترسی داشته باشد و بدین ترتیب در زمان و مکان مناسب برای خود، آموخته‌ها و دانش کافی را دریافت کند.

وی ادامه داد: هدف اساسی از توسعه آموزش الکترونیکی، گسترش و تنوع‌بخشی به ظرفیت‌های آموزش عالی به کمک فناوری اطلاعات و ارتباطات و پاسخگویی به نیازهای آموزشی جامعه امروز و فردا با کیفیت و انعطاف پذیری بهتر و هزینه کمتر است.

وی اظهار داشت: با این که حدود ۲۰ سال از راه‌اندازی اولین دانشگاه الکترونیکی کشور در شیراز می‌گذرد و طی این مدت با تأسیس انجمن یادگیری الکترونیکی و برگزاری ۱۴ دوره کنفرانس تلاش زیادی را برای گسترش آموزش الکترونیکی در کشور انجام داده‌ایم، اما تنها حدود هفت تا هشت دانشگاه الکترونیکی در کشور شکل گرفته و تا قبل از پاندمی اخیر حتی در وزارت عتف هم بسیاری از مدیران درک کافی از اهمیت آموزش الکترونیکی نداشتند. این در حالی است که حتی در برنامه‌های پنج ساله کشور بر توسعه این دوره‌ها تأکید شده است.

صفوی خاطر نشان کرد: گاه همایش‌هایی به اسم آموزش الکترونیکی در کشور برگزار می‌شود که افرادی غیرمتخصص و ناآشنا با این حوزه در آنها، مطالبی را عنوان می‌کنند که مردم را به اشتباه می‌اندازند. این که برخی همکاران دانشگاهی ما به راحتی در حوزه‌هایی که تخصص ندارند اظهارنظر می‌کنند، بسیار ناپسند است.

وی ادامه داد: یادم هست، مدتی پیش در کنفرانسی حضور داشتم که فردی بر مبنای نظرسنجی از گروهی از دانشجویان رشته کشاورزی درباره آموزش الکترونیکی و مشکلات آنها مقاله‌ای را ارائه می‌داد و وقتی از او پرسیدم که آیا این دانشجویان، دوره آموزش الکترونیک را گذرانده‌اند یا کاری پژوهشی در این زمینه کرده‌اند یا لااقل در کارگاهی آموزشی در این زمینه شرکت کرده‌اند، پاسخ منفی گرفتم! به ارائه‌کننده مقاله اعتراض کردم که بر چه اساس، نقطه نظرات گروهی از دانشجویان را که هیچ آشنایی و تجربه‌ای در زمینه آموزش الکترونیکی ندارند، مبنای قضاوت درباره این حوزه و طرح چالش‌ها و مشکلات آن قرار می‌دهد.

وی با بیان این که ۹۰ درصد آنچه به‌عنوان آموزش الکترونیکی در کشور ارائه می‌شود آموزش الکترونیکی نیست یا تنها بخش کوچکی از ظرفیت‌های این حوزه است گفت: این که صرفاً سخنرانی خود را از طریق شبکه‌های الکترونیکی ارائه کنیم که آموزش الکترونیکی نیست! ارائه یک دوره آموزش الکترونیکی استاندارد نیاز به استراتژی سازمانی، برنامه توسعه و بودجه، زیرساخت‌های فنی و ساختمانی، هدایت و راهنمایی اولیه استاد و دانشجو برای شروع دوره، آموزش کامل کارکنان مرتبط، تولید محتوای آموزشی، معیارهای مشخص تضمین کیفیت، اطلاع رسانی، مدیریت و سیستم‌های خاص ارزیابی و سنجش پیشرفت، آموزش و مشاوره و نظارت، سیستم‌های حمایت از استاد و دانشجو، حمایت‌های فنی از سیستم و کاربران و … دارد.

رئیس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران در ادامه از اجرای طرحی برای ارزیابی مراکز ارائه کننده آموزش الکترونیکی در کشور به سفارش معاونت آموزش وزارت عتف و توسط انجمن خبر داد و گفت: شرکت مراکز در این ارزیابی که یکی، دو هفته دیگر آغاز می‌شود، داوطلبانه است و مجموعه‌هایی که از لحاظ امکانات، استانداردها و کیفیت آموزش در این ارزیابی موفق باشند، تأییدیه معاونت آموزشی را دریافت می‌کنند.

وی با بیان این که با توجه به سابقه ۲۰ ساله فعالیت در حوزه‌های مختلف آموزش الکترونیکی، تولید محتوا را مهمترین و پرهزینه‌ترین بخش آموزش الکترونیکی می‌داند اظهار داشت: محتوای الکترونیکی از ابعاد مختلف قابل بررسی است. مثلاً باید بین محتوای درسی تئوری و عملی تفاوت قائل شد. جنبه‌های تعاملی محتوا نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. شخصاً فضای HTML را که امکان دسترسی لایه لایه به اطلاعات را می‌دهد، ترجیح می‌دهم.

صفوی با بیان این که حداقل برای ۵۰ درصد مباحث درسی، محتوای الکترونیک جذاب و و قابل فهم در اینترنت قابل دسترسی است که مشکل کپی رایت هم ندارند، گفت: سایز قطعات محتوای الکترونیکی از دیگر جنبه‌های قابل بررسی در این حوزه است که به زعم متخصصان حداکثر زمان مناسب برای هر قطعه حدود ۱۰ دقیقه است. شخصی‌سازی شدن محتوا و هوش مصنوعی، نحوه تدریس و نقش استاد و دانشجو- که در آموزش الکترونیکی تفاوت فاحشی با آموزش سنتی دارد- و همچنین مباحث بین‌المللی در آموزش هم از نکاتی است که در تولید محتوای الکترونیکی باید مورد توجه قرار گیرد.

وی در توضیح جنبه‌های اقتصادی تولید محتوای آموزش الکترونیکی هم گفت: اگرچه تولید محتوای الکترونیکی، هزینه‌بر است اما از لحاظ درآمدزایی هم ظرفیت بالایی دارد. در حال حاضر بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ دنیا منابع آموزش الکترونیکی خود را از طریق اینترنت عرضه می‌کنند که میلیون‌ها متقاضی در سراسر دنیا آنها را دریافت می‌کنند. در زمینه محتوای الکترونیکی به زبان فارسی هم نه تنها می‌توان مشتریانی از سازمان‌های مختلف داخل کشور جذب کرد بلکه امکان جذب مشتری از بین میلیون‌ها فارسی زبان خارج از کشور هم وجود دارد که اقتصاد این موضوع را توجیه می‌کند.

رئیس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران با معرفی نمونه‌های متعددی از محتوای آموزش الکترونیکی گفت: مدرسان و علاقمندان می‌توانند با مراجعه به پایگاه اطلاعاتی آموزش عالی الکترونیکی (کارگروه تخصصی آموزش عالی الکترونیکی وزارت عتف) به نشانی https://elearning.msrt.ir به مقالات و وبینارهای تخصصی متعدد در این زمینه دسترسی پیدا کنند.

وی با دعوت از استادان و مدیران دانشگاهی و علاقمندان حوزه آموزش الکترونیکی به عضویت در انجمن یادگیری الکترونیکی ایران اظهار داشت: وزارت عتف در حوزه سیاستگذاری، انجمن در زمینه ترویجی و مسئولان دانشگاه‌ها به‌عنوان پاسخگو همگی وظیفه داریم در زمینه گسترش آموزش الکترونیکی و ترویج فرهنگ آن تلاش کنیم. بررسی وضعیت آموزش الکترونیکی در دنیا نشان می‌دهد تا پیش از پاندمی کرونا اغلب دانشگاه‌های برتر دنیا با هوشمندی به استقبال آموزش الکترونیکی رفته‌اند و الان که ما هم چاره‌ای جز ورود به این حوزه نداریم، هنر ماست که بتوانیم از حداکثر ظرفیت‌های این حوزه استفاده کنیم. شخصاً به‌عنوان یک مدرس دانشگاه وظیفه خود می‌دانم که از تمام ابزارهای موجود برای آموزش دانشجویان استفاده کنم و معتقدم که حق نداریم به بهانه نبود امکانات در انجام مسؤولیت اجتماعی خود کوتاهی کنیم.

رئیس انجمن یادگیری الکترونیکی ایران اظهار داشت: انتظار می‌رود سازمان مدیریت و دیگر دستگاه‌های مسئول هم جدیت بیشتری در تخصیص بودجه و تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز برای تحول ساختاری و توسعه آموزش الکترونیک در آموزش و پرورش و نظام آموزش عالی کشور داشته باشند.