آبان ۹۸؛ روزشمار واکنش‌های جهانی به اعتراض‌ها

آبان ۹۸؛ روزشمار واکنش‌های جهانی به اعتراض‌ها

• نیما کریمی
• روزنامه‌نگار

۲ ساعت پیش

منبع تصویر، Getty Images

واکنش جامعه جهانی به اعتراض‌های آبان ۹۸ بلافاصله بعد از شدت گرفتن شتاب اعتراض‌ها و گسترده شدن آن در نزدیک به صد شهر ایران، شروع شد. از نهادها و سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری گرفته تا برخی مقام‌های سیاسی در کشورهای مختلف درباره حوادث این ماه موضع‌گیری کردند.

بیست‌ و پنج آبان ۱۳۹۸

مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در توییتی با حمایت از اعتراض‌های آبان نوشت که "آمریکا همراه با معترضان ایرانی‌ست".

مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اقدام حکومت ایران در قطع اینترنت را محکوم کرد و در توییتی نوشت: "ایالات متحده در کنار مردم رنج دیده ایران می‌ایستد که اکنون علیه تازه‌ترین بی‌عدالتی توسط حکومت فاسد دست به اعتراض زده‌اند."

بیست و هفتم آبان‌ ۱۳۹۸

با ادامه مسدود شدن اینترنت در ایران، آلمان و فرانسه در واکنش‌هایی جداگانه، از مقام‌های جمهوری اسلامی خواستند که به حق آزادی بیان و اعتراض مسالمت‌آمیز مردم احترام بگذارند.

اولریکه دمر، سخنگوی آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، با اشاره به روند حوادث در ایران گفته بود: "این که مردم شجاعانه شکایات اقتصادی و سیاسی خود را مطرح کنند، قانونی و سزاوار احترام است".

دولت آلمان به شهروندان خود توصیه کرد برای سفر به ایران هوشیار باشند. دولت آلمان به شهروندان خود که قصد سفر به ایران را داشتند توصیه کردند که "از حضور در تجمع‌ها بپرهیزند".

سخنگوی وزارت امور خارجه فرانسه هم گفته بود که این کشور وقایع ایران را "از نزدیک دنبال می‌کند".

در بیانیه وزارت امور خارجۀ فرانسه در خصوص حوادث آبان ۹۸ تاکید شده بود که "این کشور بار دیگر بر پایبندی خود به رعایت آزادی بیان، حق برگزاری تظاهرات مسالمت آمیز و دسترسی عموم به وسایل انتقال اخبار و اطلاعات تأکید می‌کند و از حکومت ایران می خواهد که به تعهدات بین المللی خود در این زمینه‌ها و به ویژه در خصوص معاهدۀ بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی شهروندان عمل کند".

دولت فرانسه هم در بیانیه‌ای از اتباع کشور خود خواست که هرگونه سفر به ایران را لغو کنند.

آن لیند، وزیر خارجه سوئد نیز در توییتر نوشت: "تحولات ایران نگران کننده است. حق آزادی بیان و حق تظاهرات مسالمت آمیز باید محترم شناخته شود. دسترسی بدون محدودیت به اینترنت ضروری است."

مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه هم ابراز امیدواری کرده بود که تظاهرات در شهرهای ایران "هرچه زودتر" پایان یابد.

بیشتر بخوانید:

• گاهشمار اعتراضات آبان ۹۸
• موج انتشار ویدئوهای اعتراضات ایران با وصل اینترنت
• چه کسی طرح افزایش قیمت بنزین را در ایران اجرا کرد؟

بیست‌ و هشتم آبان ۱۳۹۸

وزیر خارجه اسرائیل در پیامی خطاب به مردم ایران، بر دوستی و همراهی اسرائیل با آنها تاکید کرد و نوشت که ایرانیان گروگان یک "رژیم سرکوبگر" هستند.

در پیام اسرائیل کاتز آمده بود:‌ "پیام وزیر خارجه اسرائیل به مردم آزادی‌خواه ایران: ما دوست شما هستیم. شما مردم ایران توسط رژیم سرکوبگر آخوندی به گروگان گرفته شده‌اید، و شما این رژیم را نمی‌خواهید. ما در کنار شما ایستاده‌ایم."

فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران در بیانیه‌ای خواستار رفع "محاصره اینترنت" در ایران شد. آنتونی بلانگر،‌ دبیرکل این نهاد گفته بود "قطع اینترنت به طور فزاینده در حال تبدیل به ابزار دولت‌ها شده تا گزارش رسانه‌ها را ساکت کرده و حق اساسی شهروندان برای دسترسی آزاد به اطلاعات را محدود کنند".

بیست‌ و نهم آبان ۱۳۹۸

ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی، در یک سخنرانی در نشست سالانه شورای مشورتی عربستان گفته بود: "رفتارهای جمهوری اسلامی باعث شده که به مردم ایران آسیب برسد".

ملک سلمان گفته بود که "امیدواریم که حکومت ایران جانب خرد را بگیرد و دریابد که هیچ راهی برای غلبه بر جبهه بین‌المللی که مخالف رفتارهای این کشور است وجود ندارد، مگر آن که اندیشه مخرب توسعه‌طلبی را که به مردم خود آسیب رسانده، رها کند".

سی‌ آبان‌ ۱۳۹۸

دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، در حساب توییتر خود نوشت: "ایران چنان بی‌ثبات شده است که رژیم کل سیستم اینترنت را بسته تا مردم بزرگ ایران نتوانند درباره خشونت بسیار شدیدی که دارد در این کشور اعمال می‌شود حرف بزنند."

مایک پنس، معاون رئیس جمهوری آمریکا هم در صفحه توییتر خود نوشت: "در حالی‌ که ایرانیان برای اعتراض به خیابانها ریخته‌اند، روحانیون در تهران به اعمال خشونت و زندانی کردن مردم ادامه می‌دهند. پیام آمریکا روشن است: مردم امریکا در کنار ملت ایران ایستاده‌اند."

مایا کوسیانچیچ، سخنگوی امور خارجی اتحادیه اروپا، از مقام‌های جمهوری اسلامی خواست در برابر معترضان در ایران "بیشترین میزان خویشتن‌داری" را از خود نشان دهند.

این سخنگوی اتحادیه اروپا از جمهوری اسلامی خواست تا به اعمال خشونت علیه معترضان پایان دهد و همچنین از حکومت ایران خواست به قطعی گسترده اینترنت در ایران خاتمه دهد.

در همین حال، سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان تعداد بالای جان‌باختگان در جریان این اعتراض‌ها را محکوم کرده و عملکرد نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی را نامناسب خوانده بود. او از جمهوری اسلامی خواسته بود که حق مردم برای اعتراض مسالمت‌آمیز را پاس دارد.

ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه گفته بود که "اوضاع در ایران به تدریج عادی می‌شود و ثبات پیدا می‌کند".

این مقام وزارت خارجه روسیه گفته بود که "مقام‌های ایران قادرند تنش‌ها و اوضاع این کشور را به حالت عادی بازگردانند".

بیشتر بخوانید:

• مجموعه ویدیوهای بی‌بی‌سی فارسی از اعتراضات
• جمهوری اسلامی ایران: 'راه اصلاحات بسته است؛ راه اصلاحات بسته نیست'

منبع تصویر، Getty Images

اول آذر ۱۳۹۸

وزارت خزانه داری آمریکا، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران را به‌ دلیل سانسور و قطعی گسترده اینترنت در ایران تحریم کرد.

مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا در توئیتی به زبان فارسی نوشت: "معترضان شجاع ایران! ویدیوها، عکس‌ها و اطلاعات خود را درباره سرکوب اعتراض‌ها توسط رژیم ایران برای ما بفرستید".

دفتر کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای از رفتار مقام‌های امنیتی ایران با معترضان و کشتار آنها اظهار "نگرانی عمیق" کرد. این بیانیه را جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر ایران، کلمان وول، نماینده ویژه حق تجمع آزاد، دیوید کی، گزارشگر ویژه حق آزادی بیان، و آنیس کالامار، گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقانونی امضا کردند.

جو بایدن، کامالا هریس، الیزابت وارن و پیت بوتجج که آن روزها مشغول رقابت‌های درون حزبی ریاست جمهوری آمریکا بودند، در پیام‌های جداگانه‌ای به حوادث آبان و سرکوب شدید معترضان به دست نیروهای امنیتی واکنش نشان دادند.

دوم آذر ۱۳۹۸

نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا در حساب توئیتری خود نوشت: "گزارش‌ها درباره کشته شدن بیش از ۱۰۰ معترض توسط نیروهای امنیتی ایران مایه نگرانی‌های جدی است."

سوم آذر ۱۳۹۸

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل با اشاره به حوادث ایران و سرکوب شدید مردم گفت: "اکنون سران رژیم ایران علیه مردم متمرکز شده و آن‌ها را به خاک‌ و خون می‌کشند. یک سند دیگر از هویت این رژیم. ما در هر جا با او مقابله خواهیم کرد".

چهارم آذر ۱۳۹۸

هفت نماینده جمهوری‌خواه مجلس سنای آمریکا از دونالد ترامپ خواستند مقام‌های جمهوری اسلامی را که در قطع گسترده اینترنت در ایران دست داشتند، تحریم کند.

اتحادیه جهانی کشتی با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که جام جهانی ۲۰۱۹ کشتی فرنگی که قرار بود در تهران برگزار شود به دلیل "بی‌ثباتی در ایران" به تعویق خواهد افتاد.

ششم آذر ۱۳۹۸

چارلی ویمرس نماینده پارلمان اروپا از کشور سوئد در اجلاس رسمی این پارلمان با اشاره به حوادث ایران، رفتار نیروهای امنیتی و پلیس جمهوری اسلامی را محکوم کرد و گفت: "رژیم جمهوری اسلامی نشان داده است که تحمل اختلاف عقیده و تفکر آزاد را ندارد و هر سال با تجمعات اعتراضی گسترده به سختی برخورد می‌کند".

فدریکا موگرینی، مسئول وقت سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم اعتراضات ایران را با اعتراضات لبنان و عراق مقایسه کرد و گفت: "در هر سه کشور معترضان خواهان یک حکومت کارآمدتر و ایجاد اشتغال‌اند."

موگرینی با اشاره به قطعی گسترده اینترنت در سراسر ایران گفته بود که "اتحادیه اروپا خشونت‌ها از سوی همه طرف‌ها را محکوم کرده و خواستار خویشتن‌داری در برگزاری تظاهرات، احترام به حق آزادی بیان و تحقیق درباره خشونت‌ها است".

هفتم آذر ۱۳۹۸

منبع تصویر، Getty Images

ژان-ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه در سخنانی در پارلمان آن کشور با اشاره به سرکوب خشونت‌بار معترضان گفته بود: "با توجه به رفتار رهبر ایران و حسن روحانی، رئیس‌جمهور این کشور در برخورد با معترضان، به نظر می‌رسد که منطق آمریکاییان در مورد لزوم وارد کردن فشار حداکثری درست بوده است".

سیزدهم آذر ۱۳۹۸

بوریس جانسون نخست‌وزیر بریتانیا در یک کنفرانس خبری گفت: "اعتراضات در ایران نتیجه افزایش بهای بنزین نبوده، بلکه ناشی از نارضایتی گسترده مردم از جمهوری اسلامی ایران است."

چهاردهم آذر ۱۳۹۸

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در دیدار با اعضای شورای امنیت سازمان ملل، بار دیگر به سرکوب معترضان آبان ماه واکنش نشان داد و رفتار مقام‌های ایران را "وحشیانه" خواند. ترامپ به قطعی گسترده اینترنت در ایران هم اشاره کرد و گفت: "رژیم ایران معترضان را می‌کشند و اینترنت را قطع کرده‌اند تا جهان حرف‌های آنها را نشنوند و نبینند. آنها نمی‌خواهند رسانه‌ها گزارش تهیه کنند زیرا در آنجا وضعیت خوبی نیست. وضعیت بسیار فجیع است."

برایان هوک، نمایندهٔ ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، اعتراضات ایران را "بزرگترین بحران عمر جمهوری اسلامی" نامید و از تمام کشورها خواست در برابر جمهوری اسلامی ایران بایستند و آن را به انزوای سیاسی بکشانند.

کنفدراسیون بین‌المللی کارگران صنایع کشاورزی، مواد غذایی و خدمات، (‌آی‌یواف)، در بیانیه‌ای از برخورد خشونت‌بار حکومت با معترضان، انتقاد کرد.

در بیانیه این کنفدراسیون کارگری آمده بود که "صدها تن از تظاهرکنندگان که عمدتا از کارگران و فقرای شهری بودند،‌ در این تظاهرات مسالمت‌آمیز کشته و هزاران تن نیز بازداشت شدند".

بیشتر بخوانید:

• کنگره آمریکا برخورد با اعتراضات آبان در ایران را محکوم و از آزادی اینترنت حمایت کرد
• پارلمان اروپا خواهان 'تحقیقات جامع و فوری' درباره برخورد حکومت با معترضان شد
• مستندساز برگزیده ایرانی، جایزه‌اش را به پویا بختیاری تقدیم کرد
• صادقی: وزیر کشور در پاسخ به این که چرا به سر معترضان شلیک شده گفت به پا هم زده‌اند

پانزدهم آذر ۱۳۹۸

کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در بیانیه‌ای خواستار شفافیت بیشتر از سوی مقامات جمهوری اسلامی و همینطور "تحقیق مستقل و بی‌طرفانه" درباره سرکوب شدید اعتراضات در ایران شد.

هفدهم آذر ۱۳۹۸

جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با انتشار بیانیه‌ای نسبت به اعمال خشونت از سوی نیروهای امنیتی ایران واکنش نشان داد و اعلام کرد که "خشونت گسترده و بی‌پروای حکومت جمهوری اسلامی در برابر معترضان غیرقابل قبول است".

در بیانیه او به تصمیم حکومت ایران برای بستن راه دسترسی شهروندان به اینترنت هم اشاره شده بود و آن را مصداق «نقض فاحش آزادی بیان» خواند.

دونالد ترامپ که در نشست ملی "شورای اسرائیلی آمریکایی‌ (آی‌ای‌سی)" سخنرانی می‌کرد با اشاره دوباره به اعتراضات مردم ایران و قطعی گسترده اینترنت گفته بود "من فکر می‌کنم هزاران تن کشته شده‌اند و هزاران هزار نفر بازداشت شده‌اند".

هجدهم آذر ۱۳۹۸

توییتر وزارت خارجه آمریکا به نقل از مایک پمپئو، وزیر خارجه این کشور در پیامی همزمان با روز بین‌المللی مبارزه با فساد به نقل از وزیر خارجه آمریکا نوشت: "مردم ایران به وضوح و روشنی سخن گفتند. آنها چهل سال فساد و سوء‌استفاده را رد کردند و خواستار توقف دزدسالاری و توقف انتخاب مصالح عاملان خارجی به جای مصالح مردم ایران شدند."

بیست‌ و یک آذر ۱۳۹۸

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان، برای نخستین‌بار شخصا سرکوب خشونت‌بار معترضان در ایران را محکوم کرد. هایکو ماس در پارلمان آلمان، و در پاسخ به انتقاد بیژن جیرسرایی، نماینده ایرانی‌تبار مجلس فدرال این کشور از لزوم حق آزادی بیان و تظاهرات مسالمت‌آمیز و محافظت از تظاهرکنندگان سخن گفته بود.

وزیر امور خارجه آلمان خطاب به ناقضان حقوق بشر در ایران گفته بود ناقضان حقوق معترضان "نمی‌توانند مطمئن باشند که در صحنه بین‌المللی در این مورد سکوت می‌کنند."

بیست‌ و هشت آذر ۱۳۹۸

مایک پمپئو در جلسه وزارت خارجه آمریکا در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران به موارد گسترده‌ای از نقض حقوق بشر اشاره کرد و گفت: "مردم ایران در اعتراض‌های آبان اعلام کردند از رژیمی که حقوق طبیعی و کرامت انسانی آنها را تضییع می‌کند، خسته شده‌اند." پمپئو اعلام کرد دفتر سرمایه‌گذاری‌های خارجی آمریکا "اوفک"، قاضی ابوالقاسم صلواتی و قاضی محمد مقیسه را که در نقض حقوق معترضان ایرانی نقش داشتند تحریم کرده‌است. وزیر خارجه آمریکا گفته بود که کشورش صدور ویزا برای مقامات ایرانی را که در سرکوب اعتراض‌ها نقش داشتند، محدود می‌کند.

نمایندگان پارلمان اروپا با صدور قطعنامه‌ای علیه اعمال خشونت‌های صورت گرفته از سوی نیروهای امنیتی ایران در وقایع آبان، از مقامات جمهوری اسلامی خواستند آمار دقیق کشته‌شدگان و بازداشت شدگان را اعلام کنند و خانواده‌های بازداشت‌شدگان را از محل زندان آنها مطلع کنند.

این قطعنامه اعتراضات اخیر مردمی را "بزرگترین ناآرامی‌ها ایران در ۴۰ سال گذشته"خواند.

بیشتر بخوانید:

• اعتراضات ایران؛ انتقاد نهادهای صنفی و مدنی از سرکوب معترضان
• اعتراضات ایران؛ مقایسه جغرافیای اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸

بیست‌ و نه آذر ۱۳۹۸

شانزده کارشناس مستقل سازمان ملل در زمینه حقوق بشر، با ابراز نگرانی عمیق از "کشته‌شدن صدها تن" در اعتراض‌های آبان ماه، خواستار آزادی معترضانی شدند که "بی‌دلیل" بازداشت شدند.

سی بهمن‌ ۱۳۹۸

جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران، گزارشی از وضعیت حقوق بشر در ایران را منتشر کرد که بخش برجسته‌ای از آن به سرکوب‌ اعتراض‌های آبان‌ اختصاص داشت.

او نوشته بود که از تعداد کشته‌ها، جراحات جدی و گزارش‌هایی از بدرفتاری با افراد بازداشت شده در اعتراض‌های آبان‌ "شوکه" شده است.

ششم اسفند ۱۳۹۸

دیده‌بان حقوق بشر با انتشار گزارشی اعلام کرد بعد سه ماه از حوادث آبان، مقامات ایران هنوز شمار کشته‌ها و بازداشتی‌ها را اعلام نکرده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر از شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو درخواست کرد که اقدامی سریع در رابطه با "سرکوب خشونت‌آمیز" اعتراض‌های آبان توسط جمهوری اسلامی انجام دهد.

سازمان عفو بین‌الملل با انتشار پیامی نوشت که فعالان این سازمان و نیز "شهروندان بسیاری از کشورهای جهان" با امضای دادخواست‌های عفو بین‌الملل، خواستار آزادی بازداشتی‌های آبان‌ در ایران شده‌اند.

در پیام عفو بین‌الملل آمده بود: "مقامات ایران در آبان ۱۳۹۸ با استفاده از نیروی قهری و مرگبار صدها نفر از معترضان را کشته و هزاران نفر را بازداشت کردند."

نهم اسفند ۱۳۹۸

عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای نسبت به خطر اعدام امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی، از بازداشت‌شدگان اعتراض‌های آبان ابراز نگرانی کرد.

منبع تصویر، Amnesty International

توضیح تصویر،

امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی، از بازداشت‌شدگان اعتراض‌های آبان ۹۸

چهاردهم اسفند ۱۳۹۸

سازمان عفو بین‌الملل در گزارش خود نوشت که به شواهد تازه‌ای در مورد کشتار شهروندان ایران در جریان حوادث آبان دست یافته که بر پایه آن دست کم ۲۳ کودک در جریان این اعتراض‌ها به دست نیروهای امنیتی کشته شده‌اند؛ ۲۲ پسر و یک دختر.

وزارت خارجه آمریکا در گزارش سالانه‌اش از وضعیت حقوق بشر در کشورهای مختلف، به سرکوب اعتراض‌ها در سراسر ایران توسط حکومت جمهوری اسلامی پرداخت در این گزارش به آمار خبرگزاری رویترز مبنی بر کشته شدن ۱۵۰۰ نفر در این اعتراضات اشاره شده بود.

بیشتر بخوانید:

• اجرای حکم اعدام سه متهم اعتراضات آبان ماه 'متوقف شد'
• #اعدام نکنید؛ راهپیمایی میلیونی در خیابان توییتر
• • عفو بین‌الملل: نیروهای امنیتی ایران دست‌کم ۲۳ کودک را در اعتراضات آبان کشتند
• رویترز: حدود ۱۵۰۰ نفر در اعتراضات آبان در ایران کشته شده‌اند

دوازده شهریور ۱۳۹۹

سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی از شیوه برخورد جمهوری اسلامی با معترضان آبان‌ ۹۸ نوشت و تاکید کرد که اطلاعات دریافتی از شمار زیادی از این افراد نشانگر شکنجه‌های غیرانسانی شدید آنها از سوی ماموران جمهوری اسلامی است.

سیزده شهریور ۱۳۹۹

آن لینده، وزیر خارجه سوئد، با اشاره به گزارش عفوبین‌الملل درباره شیوه برخورد با بازداشت‌شدگان آبان۹۸ در پیامی توئیتری نوشت: "گزارش امروز سازمان عفو بین‌الملل تصویری دلخراش از نقض جدی حقوق بشر در ایران پس از اعتراضات سال ۲۰۱۹ ترسیم می‌کند. از فراخوان برای انجام تحقیقات کامل در مورد این اتهامات حمایت کنید."

نوزده شهریور ۱۳۹۹

بیست و دو سازمان فعال در زمینه حقوق بشر در نامه‌ای مشترک خطاب به سران کشورها از آن‌ها خواستند در نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل برای ایجاد یک کمیته تحقیق درباره "نقض جدی حقوق بشر" در ایران در جریان اعتراض‌های آبان حمایت کنند.

ششم آبان ۱۳۹۹

جاوید رحمان، کارشناس ارشد سازمان ملل متحد در گزارش سالانه حقوق بشر درباره ایران نوشت: "دولت جمهوری اسلامی ایران باید روند تحقیقات مستقل، بی‌طرفانه و شفاف درباره سرکوب خشونت‌‌آمیز علیه شهروندان معترض را در آبان ۹۸ میسر کند و ناقضان حقوق بشر را به میز محاکمه بکشاند."

گزارش سالانه این گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران با اشاره به کشته شدن بیش از ۳۰۰ نفر از معترضان می‌گوید که خشونت علیه بازداشتی‌های وقایع آبان هم‌چنان وجود دارد. او به شواهدی استناد کرده که "گویای شکنجه روحی و جسمی محبوسان و هم‌چنین فشار بر خانواده‌های بازداشتی‌های اعتراض‌های آبان برای منصرف شدن از پیگیری‌ خواسته‌های‌شان است".

بیشتر بخوانید:

• اعتراضات آبان ۹۸ چرا آغاز شد و چگونه 'جمع' شد؟
• اعتراض‌های آبان۹۸ ؛ تورم در ایران یک سال بعد از گرانی بنزین
• آبان ۹۸: تفاوت ۱۳۰۰ نفری آمار کشته شدگان و جزئیاتی که پس از یک سال اعلام نشد
• 'شهیدسازی' رسمی از کشته‌شدگان اعتراضات آبان ۹۸: سیاستی برای تکریم انفعال
• گزارش اختصاصی بی‌بی‌سی فارسی؛ سرنوشت ۷۷ معترض آبان در زندان فشافویه
• گزارش عفو بین‌الملل از اعتراضات ایران؛ تایید ۳۰۴ کشته و نگرانی از بازداشت‌های گسترده