تسلیت جمعی از فعالان سیاسی اجتماعی به مناسبت درگذشت دکتر فیرحی

چکیده :دکتر فیرحی با هریک از کتاب‌ها و مقاله‌های پرشمارش می‌کوشید نقشه‌ی درونی آن معبرهای تودرتو را ترسیم کند و آن‌ها را با یک‌دیگر به وفاق برساند و از آن‌ها شاهراهی بسازد و درون‌مایه‌ی سیاسی فقه قدیم را از این طریق به آستانه‌ی حقوق و سیاست جدید...

از شمار دو چشم یک تن کم
و ز شمار خرد هزاران بیش

درگذشت اندوهبار حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر داود فیرحی، استاد مبرز علم سیاست در دانشگاه تهران، برای حوزه‌های علمی و دینی و دانشگاهی ایران خسارتی سنگین است. این اندوه بزرگ را به خانواده‌ی گرامی او و نیز به دوستداران و همراهان و همکاران و شاگردان او تسلیت می‌گوییم و برای همه‌ی بازماندگان محترم بردباری و سلامتی آرزو می‌کنیم.

دکتر فیرحی سخت‌کوشانه و ژرف‌بینانه کوشید مسائل بنیادین فکر و سیاست در ایران جدید را شناسایی و صورت‌بندی کند و برای آن‌ها پاسخ‌هایی بیابد که حاصل روش‌ خاص او برای اندیشیدن درباره‌ی مناسبات میان فقه سیاسی قدیم و حقوق اساسی و سیاسی جدید بود.

زندگی علمی و اجتماعی کوتاه ولی پربار او آیینه‌ی تمام‌نمای تلاش مستمر او برای گشودن افق تازه و توافق میان فقه از یک‌‌سو و سیاست و حقوق جدید از دیگر سو بود.

او اندرون بنای فقه قدیم را می‌کاوید و مؤمنانه و خستگی‌ناپذیر می‌کوشید مسیرهایی را در درون ساختمان فقه بیابد یا بسازد که به استوانه‌های دولت مدرن منتهی شود.

دکتر فیرحی با هریک از کتاب‌ها و مقاله‌های پرشمارش می‌کوشید نقشه‌ی درونی آن معبرهای تودرتو را ترسیم کند و آن‌ها را با یک‌دیگر به وفاق برساند و از آن‌ها شاهراهی بسازد و درون‌مایه‌ی سیاسی فقه قدیم را از این طریق به آستانه‌ی حقوق و سیاست جدید برساند.

این استاد نواندیش و اصلاح‌جو به مدد جهد علمی، شخصیت کم‌مانند اخلاقی، هوشمندی و زمان‌شناسی‌اش به جایگاهی رفیع برای میانجی‌گری و گفت‌وگو بین طرفداران قطب‌های دورافتاده‌ی فکری و سیاسی و فرهنگی جامعه‌ی ما رسیده بود؛ میان جمهوریت و اسلامیت، میان خرد و علم‌گرایی و دین‌مداری، میان پیروی و رواداری، میان فقه و حقوق، میان حوزه و دانشگاه، میان هیأت و حزب، میان اسلام‌گرایی و مسلمانی، میان روشنفکری و روحانیت. در سده‌های اخیر شماری بسیار اندک از نخبگان فکری و فرهنگی ما به چنین جایگاهی رسیده‌اند.

برنامه‌ی فکری-سیاسی زنده‌یاد فیرحی که به مرور بالیده بود،

در آستانه‌ی ورود به عرصه‌ی چالش‌های نقادانه با بدیل‌ها و رقیب‌های مقتدر خود بود، و دریغ و افسوس که عصیان طبیعت و ویروس تاجدارش، او را از پی‌گیری آن چالش نقادانه باز داشت و توفیق گفت‌وگو با او را از جامعه‌ی علمی و سیاسی و فرهنگی ما ستاند.

میراث فکری و سیاسی فیرحی اما اکنون در قالب کتاب‌ها و مقاله‌هایی پرشمار با ماست، و بر همه‌ی ماست که حق‌گزار او باشیم. حق او بر گردن جامعه‌ی فکری و سیاسی و به‌ویژه حاملان و عاملان ارزش‌های سیاسی اصلاح‌طلبانه این است که چراغ گفت‌وگوی نقادانه با آثار او را روشن نگاه دارند. عصر عسرت سیاست را با فروزان نگاه‌داشتن چراغ گفت‌وگوهایی نقادانه از این دست می‌توان به صبح روشن صلاح رساند.

از خداوند بزرگ می‌طلبیم که این دانشمند متخلق، مسؤولیت‌شناس، اصلاح‌جو و مشفق را در سایه‌سار رضایت خویش بگنجاند و او را به رحمت بی‌کران خود بنوازد.

محسن آرمین، مرضیه آذرافزا، زهره آقاجری، سیدهاشم آقاجری، محمدصا‌دق آخوندی، علی آهنین‌پنجه، بهاره آروین، محمد آقایی‌تبریزی، قاسم آقاپور، غلامرضا آربونی، محمدرضا آهنی، اعظم اکبرزاده، حمیده ابراهیمی، محمدرضا احمدی، مژگان اورند، حجت اسماعیلی، علی‌اصغر اسفندیارپور، غلامرضا انصاری، ابراهیم اصغرزاده، اردشیر امیرارجمند، علی‌محمد احمدی، جواد امام، محسن امین‌زاده، رضا امینی، سارا ایزدخواه، نرگس اسفندیارپور، داریوش ارجمند، علی احمدنیا، حجت اسماعیلی، محسن احمدوند، سیف‌الله امینی، حسین احمدی، محمدرضا احمدی، اکبر امینی‌ارمکی، مژگان ایلانلو، علیرضا اشرفی‌تفرشی، غلام‌حیدر ابراهیم‌بای سلامی،‌ حسین احمدی، محمد اسلامی، محمدعلی ایازی، بهمن اکبری، حمزه اسماعیلی، رامین اخلومدی، محمدرضا ایزد، سیدجمال‌الدین ارجمند، محمد محمدی‌اردهالی، علیرضا اکبرزادگان، شهربانو امانی، محسن باستانی، مسعود باستانی، علی باقری، علیرضا بهشتی ،رضا باوفا، مصطفی بادکوبه‌ای، رویا بلوری، حسین بی‌غم، سیدمصطفی بهشتی، مسعود بزم‌آرا، مصطفی بهمن‌آبادی، محسن باستانی، افشین بیگدلی، رضا بهرام، سیدمحمد بهشتی،‌ علی‌اکبر بدیع‌زادگان، محمدحسین بنی‌أسدی، ابوالفضل بازرگان، عبدالعلی بازرگان، عماد بهاور، جلال بهرامی، صفا بیطرف، سعید پورعزیزی، عاطفه پهلوان، محمد پروازی، پارسا پازوکی، محمدعلی پورکریمی، حسین پورعظیم،‌ حسن پورعظیم، حبیب‌الله پیمان، علی پیرحسینلو، علی تاجرنیا، سونیا ترکمن، سیدمصطفی تاجزاده، وفا تابش، رضا تهرانی، مهدی تحققی، زهرا توحیدی، خسرو تهرانی، علی تقی‌زاده، محسن ترکاشوند، بهرام تورانی‌علیزاده، محمد توسلی، علی‌اکبر جعفری، جلال جلالی‌زاده، حمیدرضا جلایی‌پور، محمدرضا جلایی‌پور، احمد جمی، محمدرضا جورکش، روزبه جامه‌شورانی، مهرنوش جعفری، سیدکمال جلال‌الدینی، محمد جعفری، افشین جعفرزاده، احمد جمی،‌ مهرداد حجتی، سعید حجاریان، محمد حسینی‌نیا، داود حشمتی، یوسف حسنی‌تبار، مهدی حسین‌پور، محمد مرادحاصلی، سیدرضا حسینی‌امین، فاطمه حق‌وردیان، بهرام حسنی، علی‌اکبر حاجبی، علی‌محمد حاضری،‌ سیاوش حاتم، رشید حمیدزاده، ابوالفضل حکیمی، یونس حاجی‌زاده، همایون خسروی، حسین خرسندی، حمید خزایی، رضا خجسته، مسعود خادم‌رضاییان، داوود خادم، علیرضا خوشبخت، محمد خادمی، سیدمحمدرضا خاتمی، غلامحسین خسروآبادی، هادی خانیکی،‌ محمد خون‌چمن، مجتبی خندان، مصطفی درایتی، مهدی دریس‌پور، وحید دستگاه‌دار، محمد صادق‌درویشی، عقیل دغاقله، محمدحسن داوودی، هادی ذوالفقاری، فاطمه راکعی، عبدالله رمضان‌زاده، محمدجواد روح، محمدصادق ربانی‌املشی، زهرا رحیمی، علیرضا رجایی، محمدرضا رحمانی، اکبر رحمانی، غلامعلی رجایی، آرش رمضانی، مجید رئوف‌مهر، مصطفی رسته‌مقدم، حسین رزاق‌دوست، علیرضا رجبیان، زهرا ربانی‌املشی، ویدا ربانی، محترم رحمانی، حسین رفیعی، احد رضائی، محمد رهبری، علیرضا رئیسی، محمدرضا رزمگیر، سیدمهدی حسینی‌راغب، حمیده زارع، علیرضا زارع، عبدالصمد زراعتی‌جویباری، مصطفی سبطی، محمد ستاری‌فر، عیسی سحرخیز، محمود سرآبادانی، پروانه سلحشوری، فرشته سلیمانی، علی سرداد، سیدمحمدعلی سجادی، عبدالله سلامی، علیرضا سرفرازی، سعید سلیمانی، محمدجواد سپهری، خانواده شهیدان سپهری، مسعود سپهر، ملیحه سبطی، داود سلیمانی، علی‌اصغر سیدآبادی، شمس‌الدین سیاسی‌راد، جعفر شاپورزاده، بهروز شاهرخ‌نیا، زهرا شجاعی، حامد شجاعی، حجت شریفی، مطهره شفیعی، الهه شعبانی، سعید شریعتی، محمدحسین شریف‌زادگان، احمد شیرزاد، مهدی شیرزاد، حسین شریعتی، مهدی شادکار، علی‌اصغر شفیعیان، انوشیروان شکری‌نوشنق، محمد شریعتی‌دهاقان، فرزاد شالفروش، علی شکوهی، احمد شریف، هرمز شریفیان، جعفر شاپورزاده،‌ احسان شریعتی، مجید شیعه‌علی، محسن صادقی، سیدمحمد صحفی، نادر صدیقی، حسین صادقی، محسن صفایی‌فراهانی، مرتضی صارمی، محمد صالحی، مسعود صفایی‌مقدم، علیرضا صالح‌پور، شهرام صادر، علی صوفی، کیوان صمیمی، علی صادقی، سیدمعروف صمدی، ابوالفضل صیادی، عارف صالحی، هاشم صباغیان، فیصل ضرغامی، ریحانه طباطبایی، مصطفی طاهری‌نجف‌آبادی، فرید طاهری، حسام طالقانی، ناصر طلوع‌جوینده، غلامرضا ظریفیان، اکبر ظریفی، رحیم عابدان‌زاده، فیض‌الله عرب‌سرخی، ساجده عرب‌سرخی، کریم عابدی، علیرضا علوی‌تبار، احمد عظیمی، امیرحسین عالمی، وحید عابدینی، اسماعیل علوی، حمیدرضا عابدیان،‌ محمود عمرانی، طاهره علیزاده، عباس غفوری، علیرضا غریب‌دوست، محمدرضا غفاری، علی‌اصغر غروی، فریده غیرت، پروین فهیمی، علی‌محمد فراهانی، الهام فخاری، مجید فراهانی، اردشیر فتحی‌نژاد، محمد فاضلی، محمدرضا فرهادی، غفار فرزدی، ابوالفضل قدیانی، مریم قدس، محمد قره‌تپه، جاوید قربان‌اوغلی، علی‌اکبر قنبرپور، محمد قوچانی، علی قوچکانلو، مهدی قمیشی، محدثه قزوینی، نسرین قنواتی، حمید قزوینی،‌ محمد کیانوش‌راد، حسین کروبی، مهدی کیانی، جواد کرمی، علی کیشی، روح‌الله کلانتری، زهره کیامنش، فتح‌الله کریمی، فرج کمیجانی، علی کاظمی، جواد کرمی، الهه کولایی، حسین کاشفی، حسین کبیر، کتایون گلرخ، پریسا گنجی، حشمت‌الله گلستانی، علی گرجی، جعفر گنجی، محسن لک، حسن لک، ریحانه لطفی، غزل لطفی، فخرالسادات محتشمی‌پور، اروجعلی محمدی، مرضیه موسوی‌خامنه، عبدالله مومنی، آذر منصوری، علی مزروعی، لطف‌الله میثمی، علی مجتهدزاده، ناصر مهدوی، محمدهادی مهرانی، قاسم میرزایی‌نیکو، نسرین ملکی، عاطفه محدثی، سیدسراج‌الدین موسوی، صبا مقیسه، نرگس مصطفوی، عباس معینی، سیدصدرا مرتضوی، علی ملیحی، علی مهرآبادی، عباس موسایی، حسن منیعی، سارا مدنیان، منصور میرزاکوچکی، محمدمهدی مجاهدی، مینو مرتاضی‌لنکرودی، جلال محمودلو، حسین ملک‌محمدی، مجید ملکی، حسین مینایی، محمد مقدم، مهدی منتظرقائم، مجید محتشمی، میرطاهر موسوی،‌ سهیل محمودی، شهیندخت مولاوردی، قاسم محبعلی، مجید مهرمحمدی، احمد منتظری، سیدعلی میرموسوی،‌ سیدمحمود میرلوحی، اکبر منتجبی، ابوذر معتمدی،‌ حسن ماکیانی، سعید مدنی، محسن محققی، مهدی معتمدی‌مهر، محمدجواد مظفر، خسرو منصوریان، رضا مسموعی، احسان مالکی‌پور، سعید محمدی، علی ملک‌پور، عبدالله ناصری، علی نیک‌جو، محمد نعیمی‌پور، حسین نعیمی‌پور، کامبیز نوروزی، عماد نجف‌نژاد، عصرالدین نجیبی، محمدرضا نیله‌چی، جواد نوری‌زاده، محمد نخعی، ارسلان نجیبی، محمدصادق نوروزی،‌ حسین نورانی‌نژاد، الهه نوری، ابوالفضل نجفی، حسین واله، علی وفقی، اصغر وطن‌خواه، احمد هاشمی، سیداحمد هاشمی، سیدجواد هاشمی، آرش هاشمی، سیدمجتبی هاشمی، محمود هادی‌زاده، علی هاشمی، علیرضا هندی، هادی هادی‌زاده‌یزدی، حسین یزدی، رضا یوسفیان.