افغانستان محصور در خشکی؛ دهلیزهای هوایی راه‌حل رشد صادرات است؟

افغانستان محصور در خشکی؛ دهلیزهای هوایی راه‌حل رشد صادرات است؟

• بشیر پیمان
• بی‌بی‌سی

۵ ساعت پیش

منبع تصویر، Arq

دهلیزهوایی یکی از راه‌های انتقال کالاهای تجارتی و وصل شدن به بازار جهانی برای کشورهای محاط به خشکه است.

افغانستان نیز به ‌عنوان یکی از کشورهای محصور به خشکی که در گذشته وابسته به راه‌های ترانزیتی کشورهای همسایه‌اش بوده، نخستین دهلیزهوایی را حدود چهار سال پیش با فرستادن یک محموله شصت تنی از فراورده‌های کشاورزی به هند تاسیس کرد.

اکنون شمار این دهلیزهای هوایی به گفته مقام‌ها به ۴۰ رسیده و حدود ٣٠٠ تاجر از طریق این دهلیزها به چندین کشور از جمله هند، امارات متحده عربی، چین، روسیه و برخی از کشورهای اروپایی، مثل بریتانیا، فرانسه و آلمان کالاهای خود را صادر می‌کنند.

هواپیماهای حامل کالاهای تجارتی از فرودگاه های کابل، قندهار، هرات و مراز شریف پرواز می‌کنند. این کالاها عمدتا میوه خشک (خشکبار و آجیل) و میوه تازه، سبزیجات، گیاه های طبی، سنگ‌های قیمتی، قالین و قره‌قل است.

انتقال هر کیلوگرام کالا از پنجاه سنت تا دو ونیم دلار آمریکایی هزینه دارد، نظر به فاصله هزینه آن متفاوت است. از مجموع هزینه انتقال تنها بیست درصد آنرا تاجر و بقیه را دولت افغانستان می‌پردازد.

از آغاز صادرات از طریق دهلیزهای هوایی تا کنون دولت افغانستان یک میلیارد و سی‌وپنج میلیون افغانی معادل حدود سیزده و نیم میلیون دالر هزینه کرده است. هرچند گفته می‌شد برخی ازاین هزینه را سازمانهای بین المللی حامی افغانستان می‌پردازند اما حالا وزارت مالیه افغانستان می‌گوید این هزینه از بودجه ملی پرداخته می‌شود.

افزایش ۱۵ درصدی صادرات از طریق دهلیزهای هوایی

اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان می‌گوید صادرات از طریق دهلیزهای هوایی در ٩ماه سال جاری میلادی، با وجود محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا، ١٥درصد نسبت به سال قبل افزایش یافته است.

امین بابک سخنگوی این اتاق گفت دلیل افزایش صادرات از طریق دهیلزهای هوایی شیوع ویروس کرونا و بسته بودن مرزهای زمینی است، چون به گفته او تمرکز آنها بیشتر روی دهلیزهای هوایی بوده است.

آقای بابک گفت "در سال ٢٠١٩ میلادی ٢٧٠٠ تن کالا صادرات داشتیم، در حالی که در سال ٢٠٢٠میلادی٣٨٠٠ تن کالا به ارزش ٨٣ میلیون دلار صادرات داشتیم".

منبع تصویر، Getty Images

توضیح تصویر،

رئیس جمهوری افغانستان در مراسم افتتاح دهلیزهوایی با هند

تاجران از این طرح حکومت استقبال کرده اند. میرحمزه هاشمی، تاجر میوه خشک می‌گوید دهلیزهای هوایی فرصت خوبی را برای رساندن به موقع محصولات افغانستان به ویژه میوه تازه به بازارهای جهان فراهم کرده است. آقای هاشمی گفت "دهلیزهای هوایی سهولت‌های فراوانی را برای تاجران ایجاد کرده است. خودم با هیچ مشکلی خاصی روبرو نشده ام، پروسه آن ساده، سریع و خوب است".

• دهلیز هوایی بین افغانستان و اروپا ایجاد شد
• دهلیز هوایی برای انتقال کالا میان هند و افغانستان ایجاد شد
• غنی در گشایش دهلیز هوایی افغانستان و هند: بحران را به فرصت تبدیل می‌کنیم

چالش‌ها

پرداخت حدود ۸۰ درصد هزینه انتقال کالا از سوی دولت و انتقال محصولات افغانستان به بازارهای جهان در وقت کم، خیلی از تاجران را تشویق کرده تا از طریق دهلیزهای هوایی صادرات بیشتر داشته باشند.

اما برخی از تاجران شکایت دارند که پرواز ها منظم نیستند و به دلیل پایین بودن ظرفیت هواپیماهای مسافربری نمی‌توانند مقدار زیادی کالا صادر کنند. نقیب الله صالح یکی دیگر از تاجران میوه خشک می‌گوید "حداکثر ما سه، چهار تا پنج تن می‌توانیم صادر کنیم، از آن بیشتر صادر نمی‌توانیم، تنها مشکل ما این است".

شمار دیگر از تاجران از عدم صدور ویزا تجارتی برای آنها شکایت دارند. آنها می‌گویند کالای صادراتی‌شان را به دلالان و کمیشن کاران می‌فروشند و هیچ ارتباطی با خریداران اصلی ندارند. میرویس حاجی زاده، تاجر میوه تازه می‌گوید "برای ما ویزا بدهند که ما خودمان برویم از مال مان سرپرستی کنیم و با تاجران از نزدیک صحبت کنیم، همین حالا به اروپا صادرات داریم اما من آن مردم (طرف معامله) را ندیده ام".

مقام‌های دولت در باره شکایت تاجران چیزی نمی‌گویند اما تاکید دارند که برای توسعه صادرات از طریق دهلیزهای هوایی تلاش می‌کنند وتا کنون امکانات و سهولت‌های فراوانی در این بخش ایجاد شده است.

دهلیزهای هوایی راه مطئین برای صادرات

حکومت افغانستان دهلیزهای هوایی را برای صادرات و تجارت این کشور محصور به خشکی با اهمیت عنوان می‌کند و ادعا دارد که با ایجاد دهلیزهای هوایی اقتصاد افغانستان را از گروگان برخی ازکشورهای همسایه نجات داده است.

مقام‌ها می‌گویند دهلیزهای هوایی، زمینه انتقال کالای که از لحاظ مصرف زمانی، محدودیت دارد را بهتر از شیوه‌ها و ابزارهای دیگر فراهم می‌سازد و از فاسد شدن محصولات با تاریخ مصرف معین، مثل میوه‌جات تازه، برخی از گیاهان طبی جلوگیری می‌کند.

به گفته آنها آسیب پذیری حمل و نقل زمینی به دهلیز هوایی اهمیت می‌بخشد. چون بسیاری از بخش‌های زیربنایی ترانسپورت زمینی افغانستان هنوز دچار آسیب و مشکل است و تا رفع این مشکلات، دهلیز هوایی نقش برجسته در انتقال اموال صادراتی این کشور دارد.

دسترسی مستقیم به بازارهای جهانی از مزیت‌های دیگر دهلیز هوایی خوانده می شود. مقامات حکومت افغانستان میگویند با توجه به وضعیت امنیتی کشور، دهلیزهای هوایی مسیر مطمین‌تر برای انتقال اموال صادراتی است و می‌تواند باعث پیشگیری قابل ملاحظه از ضررهای حوادث احتمالی امنیتی در این مورد شود.

دهلیزهای هوایی کمکی به رشد صادرات خواهد کرد؟

کارشناسان اقتصادی دهلیزهای هوایی را یک راهکار "موقت و ناپایدار" می‌خوانند و می‌گویند در چند سال اخیر تاثیر چندانی در رشد و توسعه صادرات افغانستان نداشته است.

منبع تصویر، ARQ

آذرخش حافظی رئیس عمومی اتاق‌های تجارت و صنایع ایکو یا سازمان همکاری‌های اقتصادی می‌گوید "در شرایطی که کسر بلانس تجارت ما بالای ۹۴ درصد است و این یک فاجعه اقتصادی است، از طریق دهلیز هوایی با این تبلیغاتی که صورت می گیرد ما نمیتوانیم که توازن تجارت خود را برقرار کنیم".

آقای حافظی گفت "سالانه به طور متوسط ما تخمینان در حدود یک میلیون تن صادرات تربار و خشکبار داریم، حجم کلی صادرات ما در سه سال گذشته از طریق دهلیز های هوایی ۷۳۰۰ تن بوده که اگر آنرا تقسیم سه سال کنیم در حدود دونیم تا سه هزار تن می‌شود که سه هزار تن در فصدی نمی‌آید عینی صفر عشاریه صفر سه که یعنی کمتر از نیم درصد می‌شود".

آقای حافظی از هر تلاشی برای افزایش صادرات استقبال می کند و از دولت می خواهد که در کنار استفاده از دهلیزهای هوایی، راه های ترانزیت زمینی را جستجو و برای برداشتن موانع فرا راه صادرات افغانستان تلاش کند.

عده ای از کارشناسان برنامه دهلیزهای هوایی را اقدامی در برابر انتقاد تاجران عنوان می‌کنند.

افغانستان در حالی از طریق دهلیزهای هوایی صادرات می‌کند که خط ویژه پرواز انتقال کالا یا کارگو ندارد و برای انتقال کالا از هواپیماهای مسافربری استفاده می کند. کارشناسان می‌گویند اگر هزینه‌ای را که دولت برای انتقال کالا از طریق دهلیز های هوایی به عنوان سوبسایدی (یارانه) می‌پردازد قطع شود، تاجران توان پرداخت آن را ندارند و در نهایت صادرات از طریق این دهلیزها متوقف خواهد شد.